父親啊，父親啊——一場越南土地改革中的低語

Cải cách ruộng đất土地改革時期特別人民法院開庭審理時，出現「胡主席萬歲」的口號（左）。右邊是鬥爭的場景。

父親啊，父親啊——一場越南土地改革中的低語

作者：Võ Thị Thấy

那天下午，公公坐在家門的竹椅上，悠然地說：「這一輪，隊伍來我們村，應該沒人會被抓。我們這裡有田的也才幾分地。」

公公瘦削，皮膚暗黃，只要天氣變了，鼻水就會直流。他外衣口袋裡總放著一條手帕擦鼻水。這時，他伸手掏出手帕。

話音剛落，一個鄰村的人從巷口跑來：「快點快點，有什麼值錢的趕緊藏起來，隊要來了！」

公公放下手中的刀和竹條。我望著他，再看屋裡、廚房和巷口。

要藏什麼呢？什麼是值錢的？我剛嫁進來一個月，還不知道家中到底有什麼財產。

「快點快點啦！」

公公跑到草棚取梯子進屋，爬上廚櫃，取下一疊碗，大約十個。我是第一次看到這些碗。

他將碗抱在胸前，跑向山榴樹下。我去找鋤頭，一起挖洞埋碗。

但他們來了。

已經來不及了。

公公被抓走了。

我丈夫從田裡跑回家。人們正在焚燒他的書籍與筆記，還有一些文書和記事本。

「反動資料必須全燒掉。」

我丈夫哀求，求他們留下初中學籍簿。

「反動分子Bản，把樹砍了，破壞偽裝，替敵人指路。」

只因有次，那個女人經過，看到公公爬梯修剪樹枝——那是迎接雨季的例行工作。

地上是一塊岩石，上面布滿尖銳石頭。公公跪在上頭，整晚低著頭，讓鄉親來「指認罪行」。

快天亮才被放回家。他的雙膝腫脹滲血。我搗薑，裹布加熱，替他敷上。

隔晚，公公又被抓走。下午我趕縫了一塊布，縫進他褲子膝蓋處，想讓他跪得不那麼疼。

「誰替你縫的這塊布？」

「報告，是我自己縫的。」

褲子後面的布墊被拆掉。

那晚他跪得更久，石頭更尖。

隊命令我必須離開夫家，切斷與「反動地主」家庭的關係。若不當天離開，就會被帶去批鬥。

父母因此也被牽連。他們跪在隊前哀求：

「我們不知道這家是地主，才把女兒嫁來的。現在知道了，我們馬上帶女兒回家。」

我回娘家。婆家的房子被兩戶人住進來。丈夫、弟弟和公公被趕到廚房後方。新搬進的人任務是監視他們一舉一動。

丈夫若想來見我，只能在夜裡偷偷來。我在房門迎接他，把他拉進房裡、關燈，遞給他一碗飯。他在黑暗中匆匆吃完。母親在外頭守著。

我有個好友是民兵（dân quân），卻指望不上。她以朋友之名，加強監視我。我想送點食物上去也不行。連丈夫的姊姊也被攔住，不能去探望父親與弟弟。

那些日子裡，他們怎麼活著，我根本不知道。

寒冬。又冷又濕。公公鼻水直流，身披一件薄衣，在風中瑟縮。他進山砍竹，從早到晚才將一捆竹子扛出林子。長竹難搬，他千辛萬苦扛出來，走到Hòa Hải村（和海村）。從那裡到家還有幾公里。他腳步虛浮，飢餓與寒冷讓他寸步難行。他將竹擱在路邊一戶人家門口，求進屋取暖。

屋主讓他坐在灶旁。他顫抖著說：「請給我一碗飯。」

那家人吃過了，但還是為他煮了一鍋飯。可悲的是，那屋正是民兵會議地點。一位民兵進廚房，發現了公公。

「讓地主進來幹什麼？」

好心人終究不敵恐懼。鍋裡的飯才剛煮沸，他們塞給他一把火把，叫他趕快離開。

隔日早上，人們在**Ngả Hai橋（兩岔橋）**邊發現一具屍體。身披短褲薄衣，一手鬆開一把燒到一半的火把。

公公的遺體被灰葉包裹著。我丈夫與弟弟將他抬去埋在倒下那一刻的田埂邊。

「父親啊，父親啊……」丈夫的哭聲在夜裡響徹村莊，刺入人心。我知道他死得淒慘，卻無法去送他最後一程。

隔壁，丈夫的姊姊也在哭，手掩面，不讓人看到她的眼淚。

哭地主，就是哭敵人。她丈夫是老師，若被發現妻子哭了「敵人」，就可能被革職。

「父親啊，父親啊……」

夜裡，丈夫夜夜哭著叫父親。

半年後，地主的女兒被准許自由出入。

我回到丈夫身邊。他像失了魂的人。我們努力重建生活。

靠著那本保住的學籍簿，他考上了師範學校（trường sư phạm）。後來成為受人敬愛的老師，學生和家長都喜歡他，最終當上校長直到退休。

然後他病倒了。人們說是「胡言亂語症」。他半夜坐起，自言自語。孩子們聽不懂他說什麼，只有我明白：那不是胡言亂語。

他喝酒，醉了便哭。他坐在門前，手握白酒瓶，哭得像個孩子。

「父親啊，父親啊……」那哭聲在深夜刺穿我的心。我彷彿看見從前的父親回來。

他召集孩子們來，告訴他們村裡誰善誰惡。斷裂又難懂的敘述。

我們從未與孩子提過那些年。孩子們怎會懂？

他舀米去送給村裡一位貧婦。「她心腸很好，很關心我們家，」他對孩子們說。

父親病重了，孩子們憂心忡忡。

「Duyên先生瘋了，」人們這樣傳。

他是真的瘋了？還是那些壓抑多年的話語，終於潰堤？

他開始四處遊蕩。走進田野，走進風雨裡，去找父親。

「父親啊，父親啊……」在無邊的原野中回響。

某個早晨，如當年那個早晨般，人們發現他倒在一棵**番石榴樹（cây khế）**下。那晚大雨傾盆，大風怒號。他身上依然是那短褲薄衫。

他死了。在這人世間的風雨裡。

---

書評

這篇短篇小說以樸素卻切膚的語言，記錄了越南土地改革運動（Cải cách ruộng đất）中一位「地主家庭」的苦難記憶。作者Võ Thị Thấy以媳婦的視角，講述了一個沉默父親如何在政治暴力與群眾鬥爭中受辱致死，又如何在兒子的記憶中化為深夜的哭聲與流轉的精神創傷。

這不是一篇喊口號的作品，也不是歷史檄文，而是一首哀歌。它讓人理解歷史的痛，不只是統計數字或政治名詞，更是活生生的血肉與家庭的斷裂。誠摯推薦給對戰後東亞歷史與文學有興趣的讀者。

😀😀😀😀

詞語解釋如下：

dân quân（人民團體）

• 越文原文：dân quân

• 直譯：「民兵」或「人民武裝」

• 在本文語境下的意義：
  在小說《父親的淚雨》中，dân quân 並非僅指正式軍事組織，而是一種由當地群眾組成、負責協助政府進行階級鬥爭、監視與糾察的群眾組織，類似於中國「民兵」與「紅衛兵」的結合體。其主要任務包括：

  • 監督「地主階級」或其他被標籤為「敵人」的家庭；

  • 負責宣傳與落實「改造」政策；

  • 協助批鬥、抄家與人身控制；

  • 主導村內集會、檢討與階級審判。

• 文化與歷史背景：
  1950年代越南的土地改革運動中，dân quân 常扮演鬥爭前線的角色。許多人民團體成員其實是平民百姓，但因階級劃分而被賦予壓迫權力，反映出運動中階級仇恨被動員與制度化的現象。

• 延伸理解：
  文中女主角的「好友」成為人民團體一員後，不再以朋友身份幫忙，反而變成監視者，顯示出當時人際關係因政治鬥爭而扭曲；而那戶願意讓公公進屋烤火的家庭，也因擔心被舉報與牽連，最終不得不趕他離開，突顯出人民團體在村中造成的恐懼氛圍與人性淪喪。

若您需要我繼續整理其他詞語的註解（如 Ngả Hai、khế 等），也可隨時告訴我。

😀😀😀😀

      Võ Thị Thấy

Buổi chiều, cha chổng tôi ngôi chẻ tre bên thềm nhà, thong thả nói, đợt này đội về xóm ta chắc không ai bị. Xóm ta nhà có ruộng cũng chỉ mấy sào.

Cha chổng tôi gầy gò, nước da mai mái, trở trời là mũi chảy ròng ròng. Trong túi áo cha có chiếc khăn lau nước mũi. Lúc này tôi thấy cha thò tay vào túi lấy khăn ra lau.

Cha vừa nói dứt câu, một người ở xóm dưới chạy ngoài ngõ vào. Nhanh lên, nhanh lên, có được gì cất nhanh, đội sắp lên.

Cha buông con dao, buông đoạn tre đang vót. Tôi nhìn cha, nhìn vào trong nhà, trong bếp, nhìn ra ngõ.

Cất gì bầy giờ? Thứ gì là quý giá? Tôi mới về nhà chồng được một tháng, chưa biết trong nhà mình có của nả gì.

Nhanh lên. Nhanh lên kia.

Cha chạy ra chuồng rơm lấy thang vào nhà leo lên chạn. Cha lấy xuống một chồng bát, có chừng mười cái. Lần đầu tiền tôi thấy những chiếc bát này.

Cha áp chồng bát vào ngực chạy ra gốc mít. Tôi đi tìm cuốc. Đào hố chôn bát.

Họ đã đến.

Không kịp nữa rổi.

Cha bị đưa đi.

Chồng tôi làm ngoài đồng chạy về. Người ta đang đốt những cuốn sách cuốn vở của anh. Có cả những tờ sớ, sổ tay. Tài liệu phản động phải đốt hết. Chổng tôi van xin cho giữ lại cuốn học bạ lớp tám.

Thẳng Bản phản động. Thằng Bản chặt cây phá vòng ngụy trang chỉ điểm cho giặc.

Bởi vì, có một lần bà ta đi ngang qua ngõ thấy cha tôi bắc thang trèo cầy tỉa bớt cành lá. Việc cha vẫn làm trước mùa mưa tới.

Một khối đá với mặt trên là những cục đá sắc nhọn. Cha phải ép đầu gối lên đá. Qụỳ suốt đêm, đầu cúi xuống, cho bà con lên chỉ tội.

Gẳn sáng cha được về nhà. Hai đầu gối sưng phù, rỉ máu. Tôi giã gừng, bọc vào vải, hơ nóng lền chườm cho cha.

Đêm hôm sau cha lại bị bắt đi. Buổi chiều tôi gấp một miếng giẻ may vào phần đẩu gối chiếc quẩn cho cha quỳ đỡ đau buốt.

Đứa nào may thêm vải này cho mày?

Dạ thưa, con tự may.

Lớp giẻ độn mặt sau chiếc quần bị tháo ra.

Đêm đó cha bị quỳ lâu hơn, đá nhọn dồn lên đầu gối sắc hơn đêm qua.

Đội ra lệnh tôi phải rời khỏi nhà chồng, cắt đứt mối quan hệ với gia đình địa chủ phản động. Không đi ngay hôm nay tôi sẽ bị đem ra đấu tố.

Thầy mẹ vì tôi cũng bị liên lụy. Thầy mẹ tôi quỳ xuống chân đội dạ thưa. Dạ thưa chúng con không biết nhà này là địa chủ nên mới gả con gái. Dạ thưa nay biết là địa chủ rồi xin đưa con gái vể nhà ngay.

Tôi về nhà với thầy mẹ. Ngôi nhà chồng tôi có hai gia đình đến ở. Chổng tôi, em trai và cha ở sau bếp. Những người mới đến ở có nhiệm vụ theo dõi sinh hoạt đi lại của ba cha con tên địa chủ.

Chồng muốn sang nhà gặp tôi phải đi vào ban đêm. Tôi đón anh ở cửa buồng, kéo anh vào buồng, tắt đèn, đưa cho anh bát cơm. Anh ăn vội bát cơm trong bóng tối. Mẹ tôi đứng ngoài canh.

Tôi có một cô bạn thân làm dân quần nhưng không nhờ cậy được. Lấy cớ là bạn, cô đến nhà tôi giám sát chặt hơn. Tôi muốn mang đồ ăn lên nhà mà không được. Chị gái chổng tôi cũng bị chặn đường lên với cha và các em.

Những ngày đó mọi người sống như thê' nào. Tôi không biết.

Mùa đông. Rét và mưa. Cha tôi mũi chảy ròng ròng, một manh áo mỏng đi giữa gió đổng phần phật. Cha đi vào rừng chặt nứa. Từ sáng đến chiều mới vác được nứa ra tới cửa rừng. Những cây nứa dài thượt mang ra được khỏi rừng vô cùng khó khăn. Cha gánh nứa ra tới làng Hòa Hải. Từ làng Hòa Hải về nhà còn dăm cầy số. Bước chân cha bủn rủn. Cơn đói và cơn rét. Cha không bước nổi. Cha thả gánh nứa vào một nhà bên đường xin hơ lửa. Chủ nhà cho ngồi bếp. Giọng cha run cầm cập, cho tôi xin một bát cơm. Nhà người ta ăn cơm rồi nhưng vẫn nấu một niêu cơm cho riêng cha. Thảm thương cho cha tôi, vào đúng ngôi nhà dân quần đang họp. Một dần quân đi vào bếp phát hiện ra cha tôi.

Thằng địa chủ sao cho vào đây?

Người chủ nhà tốt bụng nhưng nỗi sự hãi lớn hơn. Niêu cơm trên bếp vừa sôi. Họ chầm cho cha một bó đuốc. Bảo cha đi ra khỏi đây ngay.

Sáng hôm sau người ra đồng thấy một xác chết bên cầu Ngả Hai. Phủ trên thần xác là quần đùi áo mỏng. Bàn tay buông ra bó đuốc cháy dở.

Thân thể cha cuộn trong lá tro. Chổng tôi và em trai khiêng cha chôn bên đường, trên cánh đổng cha ngã xuống.

Cha ơi cha ơi. Tiếng khóc của chồng tôi rống lên trong đêm buốt tim gan người xóm nhỏ. Tôi biết cha chết thảm mà không đến được.

Ở nhà bên, chị gái chồng tôi khóc cha tay phải che mặt không cho ai nhìn thấy. Khóc địa chủ là khóc địch. Chồng chị là thầy giáo, nếu biết vợ anh khóc thương địch anh có thể bị đuổi dạy.

Cha ơi cha ơi.

Cha ơi là cha ơi.

Đêm nào chổng tôi cũng khóc cha.

Nửa năm sau con địa chủ tự do đi lại.

Tôi trở vể với chổng. Chồng tôi người như không còn sức sống. Chúng tôi cùng nhau lập lại cuộc sống.

Nhờ cuốn học bạ giữ được, chồng tồi đi học trường sư phạm. Trở thành thầy giáo giỏi, tận tuy với học sinh, phụ huynh thương mến. Và làm ông hiệu trưởng cho tới ngày nghỉ hưu.

Ông đột nhiên đổ bệnh. Người ta gọi là bệnh nói nhảm. Nửa đềm ông ngồi dậy và nói một mình. Các con không hiểu ông nói gì. Chi mình tôi hiểu những điểu ông nói ra. Chỉ mình tôi hiểu là ông không nói nhảm.

Ông uống rượu. Rói ông khóc. Ông ngồi bên thềm, bên chai rượu trắng, khóc tu tu. Cha ơi cha ơi. Cha ơi là cha ơi. Tiếng khóc cứa vào tim tôi một đêm khuya. Tôi nhìn thấy cha của chúng tôi năm xưa hiện vể.

Chổng tôi kều các con lại, nói cho các con biết làng mình người nào ác người nào hiền. Những câu chuyện đứt gãy khó hiểu.

Chưa khi nào chúng tôi nhắc chuyện năm xưa. Các con tôi làm sao hiểu được.

Ông xúc gạo mang đi cho một bà nghèo khổ trong làng. Ông nói với các con, bà tốt bụng lắm, thương gia đình mình nhiều lắm.

Cha bệnh nặng quá rồi. Các con lo lắng.

Ông Duyên bị điên rồi. Người ta nói với nhau.

Chổng tồi điên hay dòng tầm sự bị nén lại qua năm tháng dằng dặc mà thành ra như thế.

Ông đi lang thang. Ông đi ra cánh đồng. Ông đi giữa cơn mưa gió. Ông đi tìm cha. Cha ơi cha ơi mênh mông giữa đồng không.

Một buổi sáng như buổi sáng năm nào. Người ta thấy ông nằm dưới gốc cây khế. Sau một đêm mưa to gió lớn. Trên mình là quần đùi áo mỏng. Ông đã chết. Giữa cơn mưa trần thế.