1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
😀😀😀😀
1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
1. 命名為「乞丐」
當我父親從母親腹中滑落的那天，爺爺請來了一位「師父」作法。說是師父，奶奶也不清楚他是郎中、算命師，還是驅邪的巫師。師父從接生婆手中接過嬰兒，檢查身體後，低聲說：「太健康的孩子難養。」他低頭咬掉嬰兒左手小指的兩節，吞了下去。這孩子就被命名為「Mày」，意思是「乞丐」。這孩子等於死過一次，從此踏入另一段命運。我父親的左手只有四根半手指，正因如此。
2. 七次失敗與一口糯米飯
奶奶生了許多孩子，最後只養活了大伯Trung和我父親，中間有七次生育失敗。我背著弟弟跟著奶奶四處走，聽她講那些古怪的舊日傳說。奶奶常說：「這是Mày的孩子。」參加祭祖宴時，她只喝一碗木瓜湯，將飯菜分給我。我吃一半，另一半帶回去給弟妹。奶奶自己吃得極少，卻把最好的一口分給我。
1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
3. 富戶的果園與我的羨望
每天我背著弟弟去伯父家，把弟弟放地上讓他爬，我趴在高而寬的門檻上看果園。那裡有柚子、軍李（mận quân）、釋迦（na）、檳榔與各種野菜。伯父家的園子肥沃，因為他請人從野地挑來富含沖積層的土壤。有人說：「這家給植物下了毒。」他們相信果樹茂盛，是因為下了毒藥。從祖父母分出家產後，伯父家的果園豐收，我家的卻荒蕪不堪。
4. 父親的「革命工作」
奶奶說，因為Mày忙著革命工作，我家的田地才如此荒涼。母親一人耕作租來的地，地主出犁牛與種子，她出力，收成對半分。父親常去開會，或在外頭，或在家中。我在外偷聽，從而知道法軍戰敗、《日內瓦協定》，也知道什麼是「越線」。但鄉親們只知道，天上沒飛機了，可以安心下田。
1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
5. 土地改革前的警兆
大伯Trung買了三畝地，成了富戶，但在土地改革前過世。土改隊來時，先來我家找「反動根源」，一人指著我說：「這家不是窮，怎麼有這麼白胖的小孩？」然後他們去了別家。隔天，Trần Sặn帶人衝進伯父家，伯父被綁在李樹下。家產被分，一間半正屋也被扛走。那天他唱《坐靠船邊》，說：「有地就有飯吃。」
6. 掠奪與飢餓的開始
夜裡伯父母偷偷將兩袋稻穀埋在屋外，但仍被發現。犁被砍成柴，井水被封。剩下的偏房裡，奶奶與伯父母暫居。他們不能來我家住，我也不能和奶奶說話。熟透的稻子被「反動根源」一聲令下割走，伯父母想撿點稻穗也被趕走。只剩兩筐稻殼，一天只炒一把，磨成粉當調味料。吃時用菠蘿蜜葉做勺，一口粉，一口水吞下去。
1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
7. 牛棚裡的冷飯
我父親每到中午會從自己飯裡掏出一把飯，藏在牛棚屋頂下。奶奶會提著破陶罐取水，順道站在牛棚吃那把冷飯。我思念奶奶，常背著弟弟去伯父家，在果園外遙望廚房。祖孫隔空對望，像陌生人。一個寒冷的十一月中午，奶奶經過牛棚時被地主兒子Ky從樹上用石頭砸中肋骨，血流出來。那之後，她再也沒下過床。
8. 父親被捕，奶奶辭世
一天夜裡，兩人闖進家中，一人拿火把，一人拿繩子，說父親因反革命活動被捕。我幫他戴帽子，他說：「別怕，爸爸沒對不起革命。」隔日，Triện告訴我父親關在他家。我跟去看他，父親坐在杜鵑花上，腳鐐枷鎖，天氣冷得刺骨。我撈了一筐死魚，放進溫水裡又活了。清晨，哥哥搖醒我：「Mị，奶奶走了。」三年後掘墓，發現她兩根肋骨斷了。
1956《魔咒之年》——段氏美（Đoàn Thị Mỹ）
9. 咒術送行的伯母
伯父母抬著奶奶，將她葬於村外溝邊。父親送葬完立刻回去受囚。十日後伯母也去世，人說是奶奶來帶她走，叫「鬼蟲」。為防伯母魂魄帶人，必施咒：紙牌放胸前，讓鬼打牌忘回家；鐮刀夾腋下，手一抬就痛；鍋蓋蓋臉，看不見路；棺前拴狗，帶狗不帶人。母親按師父指示購齊物品。咒術不可說，否則鬼會找上門。
10. 咒術遺物與六十年的沉默
哥哥因悲傷離村，姐姐因是地主女無人敢親。後與一越線失敗的男子成伴。我六十年未提咒術之事，怕讓他們更難過。他們如今皆已過世，子女也立了墓。重建時發現棺內咒術遺物，我仍沉默，不知是否對伯母有罪。我如今年歲已超奶奶，忌日那天總坐在她墳前，忍不住痛哭。
😀😀😀😀😀
當我父親從母親腹中滑落的那天，爺爺請了一位「師父」來作法。說是「師父」，但奶奶事後回憶，也說不清那是郎中、算命師，還是驅邪的巫師。師父從接生婆手中接過嬰兒，仔細撫摸身體各處，檢查是否健全。然後他低聲說，太健康的孩子難養。極為隱秘又迅速地，他低頭咬掉了嬰兒左手小指的兩節，吞了下去。那孩子就此被命名為「Mày」，意思是「乞丐」。這孩子等於死過一次，從此踏入了另一段命運。
我父親的左手只有四根半手指。
正因如此。
「世道亂，孩子也跟著亂。」奶奶說。
亂世的故事，總是聽來離奇。
奶奶生了許多孩子，最後只養活了兩個——大伯Trung和我父親。而從大伯到我父親，隔了七次生育失敗。
我背著弟弟，跟著奶奶四處走，聽她講那些古怪的舊日傳說。
我背著弟弟，跟著奶奶，她有什麼吃的，我也能分一口。
我是個好奇心強的孩子，又愛偷聽大人講話。
再加上記性好，六七十年前的事，我記得就像昨天。
奶奶帶我參加別人家的祭祖宴。她帶我去村口的井邊，用手捧水洗臉，再拉起裙角擦乾。她驕傲地對旁人說：「這是Mày的孩子。」
祭桌上擺著一盤硬得像石頭的糯米飯，一盤薄得能看到盤底花紋的肉片，一盤用樹薯粉和辣椒做的火腿，以及一碗木瓜湯。
六人一桌，加上我就是七人。奶奶將一塊肉、一塊火腿和一把糯米飯放入我碗中。我只吃一半，另一半要帶回去給弟妹。奶奶自己只喝了一碗木瓜湯。
她為了Mày那群餓得嗷嗷叫的孩子，甘願自己吃苦。
她吃飯時我站著背著弟弟望著她，她會從自己碗裡分食給我。
奶奶挑著稻穀回到家門口，看見孫子，就停下來，減下一把稻穀。她還舀一罐乾檳榔、一碗魚醬、一勺油給我，那油是伯父母用油棕果（quả tro）自製的。那種果子沒人要，他們卻能提煉成食用油。很多農家都能做這些，但只有我伯父母家真的做。乾燥的波羅蜜成為一種別樣的蒸飯配料，大魚用鹽埋起來，等風雨天取出食用，小魚做成魚醬，整天燉在爐灶邊。檳榔季節一到，伯父就買下整村的檳榔，倒在門前曬。姊姊烘幾鍋爆米花，女人和孩子們便來剝檳榔、切檳榔，時不時抓一把米花吃。檳榔晒乾後密封進罐，婚嫁季節南方人來買。那一季的檳榔收入，讓伯父買了桌子和六張椅子。有桌有椅的屋子，就是富戶。
每天我背著弟弟去伯父家，把弟弟放地上讓他爬，我趴在高而寬的門檻上看向那片綠意盎然的果園。
有甜柚子、軍李（mận quân）、釋迦（na）、茶樹，一排檳榔結實纍纍，腳邊長滿綠油油的野菜。
伯父家的園子肥沃，因為他請人從野地挑來富含沖積層的土壤。晚上，他雇五六個村中青年挑土來，每挑完一輪，供應一餐宵夜。吃完飯後，青年們喝著綠茶，聊得捨不得離去。
村民路過時會說：「這家給植物下了毒。」
他們堅信，那些樹如此茂盛，是因為施了毒藥。
從祖父母的園子分出來之後，伯父家的果園豐收繁茂，我家的則雜草叢生，荒蕪不堪。
奶奶說，那是因為Mày要忙「革命工作」。
一家九口，母親是唯一的勞動力。她耕種租來的田地，地主提供犁牛、種子和肥料，她出力，收成對半分。父親整天去開會，或在外頭，或在我家。他們開會時我在外頭偷聽。法軍戰敗的消息我就是這樣知道的，我也懂什麼是《日內瓦協定》（Hiệp định Genève），也知道「越線」是什麼。
「越線」這話題只能天主教徒私下談，信奉祖靈的鄉親只知道，從此天上沒飛機了，可以安心下田。
大伯Trung買了三畝地，稻穀堆滿倉，一到饑荒季節，村民就拿銅盆、銅鍋、銅盤來換米。伯父有了很多銅器，自然成了富戶。
大伯在土地改革前去世了。
等土改小隊（đội）來時，先來我家找「反動根源」。繞屋一圈後，一個人指著我說：「不是說這家窮，怎麼還有個這麼白胖的小孩？」然後他們就去別家了。
第二天早上，聽見外頭歡呼聲，我背著弟弟跑出去看。Trần Sặn先生帶著一隊人衝進伯母家。
伯父被綁在李樹下。上午分家產，下午分房屋。三間正屋被分成兩半。Trần Sặn扛走了一間半。
今天每次聽到有人唱《坐靠船邊》（Ngồi tựa mạn thuyền），我就想起那天下午Trần Sặn坐在籬笆邊，一邊唱歌一邊說：「有地就有飯吃。」
夜裡，伯父母偷偷把兩袋稻穀埋在屋外，用灰葉蓋住，還是被發現了。
果園裡的犁也被砍成柴，連井水都被封存。
廚房那間偏房孤零零地留在原地。竹床上只剩一張破蓆。那是奶奶、伯母和伯父母的臨時居所。奶奶不能來我家住，我也不能和她說話。
三畝地上的稻子都熟了。「反動根源」們一聲喊就來收割。伯父母想去自家田裡撿點稻穗，都被趕走了。
只剩兩筐稻殼。公的稻殼是碾米時掉在地上的，用來餵雞鴨；（風吹走的叫母稻殼）。每天拿一把來炒，磨成粉，做調味料。
沒有碗、沒有湯匙，就用菠蘿蜜葉捲成勺子，從石臼裡舀進嘴裡。一口粉，一口水，吞下去。
我奶奶吃那種粉時被噎住了。
每天中午吃飯時，我父親都會從自己的飯裡掏一把飯，放到檳榔葉上，藏在牛棚屋頂下。奶奶會提著一個破口的陶罐，到我家井邊取水。她會順道去牛棚，在那裡站著吃掉那把冷飯。
我思念奶奶，背著弟弟去伯父家，站在園外望向廚房。祖孫倆隔著距離對望，像陌生人。
十一月的天寒刺骨，一天中午，奶奶顫抖著身子，穿著裹裙，抱著陶罐經過牛棚時停下腳步。她彎腰，一塊石頭狠狠打在她的肋骨上，飯掉了，血流出來。那是Ky，地主兒子，坐在柚子樹上等著扔石頭。他知道奶奶這時候會經過牛棚。伯父母跑來攙扶她回去。
當晚，全家熟睡之際，兩人闖進家裡，一人高舉火把，一人拿繩子。「你因反革命活動被捕。」弟弟嚇得大哭。父親叫我拿帽子，我踮起腳幫他戴上。父親說：「別怕，爸爸沒有對不起革命。」
隔天放學後，Triện悄悄對我說：「你爸被關在我家。」
我跟著他去看父親。他坐在一堆杜鵑花（sim）上，被上了腳鐐。天氣冷得刺骨，Triện的父親拿杜鵑枝給他墊著。他安慰我幾句，要我安心回家。
那是刺骨寒冷的冬天。哥哥姐姐帶我去河邊撈死魚。手一伸進水裡就僵硬了，像鐵爪一樣撈魚。我撈了一筐，本以為死了，放進溫水裡又活蹦亂跳。
那天清晨，哥哥搖醒我：「Mị，奶奶走了。」
奶奶是凍死還是餓死的？自從被那塊石頭砸中，就再也沒下過床。三年後掘墓時，發現她兩根肋骨斷了。
我跑去找Triện報信。
父親跑在前，我緊跟其後。
伯父家的園子已經成為「農民的園子」。不能讓地主埋在農民的地裡，父親和伯母只好抬著奶奶走出村子，葬在苦楝樹下、溝邊。
奶奶埋葬後，父親立刻回去接受囚禁。
十來天後，伯母也去世了。也是凍死還是餓死，沒人知道。
人們說，是奶奶回來帶她走的。叫「鬼蟲」（ma trùng）。
父母將伯母用竹床抬來我家。
必須施咒，防止伯母再回來帶人走。但這咒術會讓其後代事業失敗，所以不能讓哥哥姐姐知道。
根據做法師的指示，母親去買了一副《三菊牌》（bài tam cúc）紙牌、一個鍋蓋、兩把鐮刀。
伯母躺在棺材裡，儀式開始：
看過咒術的人不得說出，否則鬼會找上門。
伯母死後，哥哥悲傷離村。後來政府來信說要把原本屬於我家的小牛和一塊田地還給他，但他沒回來。姐姐是地主之女，無人敢與之親近。後來一個想「渡線」失敗的人與她成了伴侶，他的妻兒逃走，他被關了六個月。他們同是天涯淪落人，便走到了一起。
當年的咒術，哥哥姐姐並不知情。六十年來我都不敢說出口。我害怕。不是怕鬼，而是不知怎麼說出口，讓他們不那麼難過。
如今他們都已過世，孩子們也已為父母立墓。直到重建墓地時，才發現那些咒術遺物仍在棺內。我沉默至今，不知這是否對伯母是一種罪過。我如今年紀已比當年奶奶還長壽。每次在她忌日那天，坐在她墳前，我總是忍不住痛哭。
簡評：
這是一篇記憶與罪疚交織的敘事詩，一個越南女性對土地改革期間的家族受難與傳統民間信仰的反思。作者段氏美（Đoàn Thị Mỹ）以細膩冷靜的筆觸，將歷史的創傷、靜默的抗爭與無聲的哀悼呈現於世人眼前。本文不僅記錄了歷史暴力的殘酷，更映照出親情與人性在絕境中的掙扎與堅守。以「咒術」為符號的記憶封印，直到墓園重建時才被打開——而這「說不出口的話」，正是許多家庭面對政治迫害後的集體創傷縮影。
😀😀😀
以下是根據您的要求改編的450字故事版本，保留「鬼重」、「渡線」、「三菊牌」三大要素與其核心情節與氛圍：
《越線前夜》
Đêm trước tập kết
那年冬天，祖母凍死了，伯母也在十天後離世。鄰里說，是「鬼蟲」，祖母回來帶走她。
父親與母親不信邪，卻也不敢不防。他們依照村中法師指示，用《三菊牌》壓在伯母胸前，象徵讓她忙著打牌忘記回家；兩把鐮刀夾在腋下，一抬手便疼；鍋蓋蓋臉，讓她看不見回家的路；又綁一條狗守靈，願她帶狗走，不帶人。
母親說，這咒術傳下來能鎮鬼，但會折子孫的運。為了保命，哥哥姐姐都不知道。
父親是革命分子，被誣為地主後入獄。祖母無法投靠我們，只能住破屋，靠父親藏飯活命。她從牛棚下挖出那把冷飯吃，最終被地主子弟一石砸斷肋骨，不久就去世。
埋葬那日，父親請假奔喪，又自動回監。
姐姐後來嫁給一個越線失敗的男人。原想南渡，卻被逮關半年。他們彼此破敗，卻成為彼此的避風港。
六十年後，改建祖墳，打開棺材時，那些紙牌、鐮刀與鍋蓋仍在。我默默望著，不知該告訴誰。我年紀已大，超過祖母當年年歲，每年忌日，都坐在墳前，一邊燒香，一邊哭泣，像是向她請罪。
如需進一步改寫為適合投稿的散文或圖文形式，也可協助處理。
😀😀😀😀
「渡線」的越文原文是 "tập kết"。
在越南歷史語境中，"tập kết" 一詞常指：
在1954年《日內瓦協定》（Hiệp định Genève）簽署後，越南被分為北緯17度線以北的北越與以南的南越。當時許多越南人民軍與北方幹部及其家庭被命令**「集結北撤」**，這個行動被稱為 "tập kết ra Bắc"，即「北上集結」。
但對於南方民眾而言，這也成為一個敏感詞彙。在民間口語中，「tập kết」也逐漸被人們以比較婉轉或謎語的方式稱為「渡線」（ý là: vượt tuyến），也就是「越過分界線前往北方」。
簡單對照：
在《魔咒之年》這篇小說中，當地村民不使用這些政治色彩濃厚的詞彙，而是說「天上沒飛機了，可以安心下田」，展現了政治語言與民間語言的巨大落差與壓抑。
😀😀😀
「鬼重」（ma trùng）是越南民間信仰中的一種超自然現象，具體含義可以根據語境有所不同，但一般有以下幾層意思：
1. 纏身鬼魂／冤魂重疊
在傳統信仰中，ma trùng 通常指的是：
一種「冤魂纏身」或「家中不止一人接連死亡」的詛咒現象。
它被視為一種靈異病因或家族性的厄運重疊。
例如，一個家庭裡若在短時間內有多人相繼死亡，或同樣的死法（溺水、戰死、自殺），便可能被懷疑「trùng tang」或「ma trùng」，意即這家人被鬼魂循環帶走。
2. 與「重喪」（trùng tang）相關聯
這種情況通常會請法師或巫師來「封棺」、「鎮魂」、「切斷鬼重」，以防更多災厄。
3. 在文學與民間故事中的用法
在小說或故事中，ma trùng 有時可比喻：
-
戰後創傷的靈魂殘影
-
家族陰影或遺傳式的命運悲劇
-
一種難以言說但揮之不去的精神負擔
這種比喻在《魔咒之年》這類作品中尤其常見。
中文譯法建議
若譯作現代文學中文，可視情境使用：
如你正在翻譯小說，歡迎提供上下文，我可以給出更貼切的翻譯與文化註解。
😀😀😀
「bài tam cúc」是越南的一種傳統紙牌遊戲，中文可譯為：
🎴 三菊牌 或 三菊紙牌
🀄 說明：
Tam Cúc 是一種古老的紙牌遊戲，常見於北越，尤其在農曆新年（Tết）期間由婦女或老人家玩。這種遊戲形式簡單，但帶有一定的策略性。
🎴 玩法特色（簡介）：
📌 中文譯法建議：
| 原文 |
中文譯名 |
備註 |
| bài tam cúc |
三菊牌 / 三菊紙牌 |
直譯，保留文化原味 |
| bài tam cúc |
傳統越南軍牌 |
若需更通俗說明 |
| bài tam cúc |
越南年節婦女紙牌遊戲 |
說明其用途與玩家性別背景 |
如果你正在翻譯小說中段落提到「bài tam cúc」，可依語境譯為：
她正在玩三菊牌 —— 一種北越婦女於年節時喜愛的傳統紙牌遊戲。
或：
她攤開紙牌，是越南北方常見的三菊牌（bài tam cúc），只有將、士、象這類角色。
如你有小說上下文，我也可以幫你翻譯那段，讓譯文更貼切自然。
😀😀😀
主要文章：1954 年日內瓦會議、自由之路行動、越南土地改革、北越土地改革與1954 年越南
1956年《日內瓦協定》後，越南臨時分為北緯17度線以北的「北越」（越南民主共和國）與以南的「南越」（越南國，後為越南共和國）。當時，根據協定，雙方軍隊須分區駐紮，民眾可在1954年7月至1955年5月之間自由選擇遷往南北任一方。
針對「北越如何遷移在南越的越共軍民」這個問題，關鍵在於北越如何將南方的越共幹部和支持者秘密撤回北方。這涉及到北越與越共（南方民族解放勢力）的地下行動，其中有一些特定的術語與歷史背景：
一、秘密撤離行動：
北越進行了代號為**「1954年轉移行動」（Chiến dịch di cư 1954）**的軍民轉移行動。
但針對在南方活動的越共幹部，則有更隱密的專案安排。此類行動主要透過兩條方式：
由北方派遣「政工幹部」南下前往聯絡、安排撤離路線
利用柬埔寨、寮國等中立區或未受美軍監控的邊境進行偷渡
二、相關專有名詞與機構：
1. Tập kết ra Bắc（集結北上）：
「Tập kết」意為「集結、集合」；「ra Bắc」是「前往北方」。
這是一個常見用語，指1954年後在南越的越共軍民、革命幹部依協定北撤。
2. Đoàn 559（559運輸部隊）：
於1959年成立，負責開闢後來著名的「胡志明小道」，將南方支持者、軍民轉移至北方，或反向輸送兵力、物資。
雖成立時間略晚，但它繼承了早期南北秘密遷移任務的體系。
3. Đoàn 759 / 759部隊：
北越海上秘密補給部隊，負責早期海運接應行動，也是後來**「海上胡志明小道」**的前身。
在1959年前後用以將部分南方幹部運回北方，或從北方秘密送人至南越海岸。
三、南北越間遷徙的大背景：
北撤：約有9萬名越共軍民自南越北上，包括正規軍、政工幹部、地下黨員與家屬。
南遷：約有超過80萬名天主教徒與反共民眾由北越遷往南越，多由美軍與法軍協助（代號「Passage to Freedom」行動）。
總結重點：
類別 名稱 說明
南越越共北撤 Tập kết ra Bắc 指1954年協定後南方越共幹部軍民撤至北方
秘密運輸部隊 Đoàn 559 胡志明小道建立與人員輸送主力
海上運輸部隊 Đoàn 759 負責早期越共海運與撤離行動
軍民大規模遷移 1954年轉移行動 含雙方人口遷徙行動（南撤北撤）
若你需要用於研究或文章撰寫，我可以進一步幫你整理圖表或事件年表。是否需要？
😀😀😀
😀😀😀😀
Đoàn Thị Mỹ
Ngày cha tôi tuột ra khỏi bụng mẹ, ông nội mời thầy vể làm phép. Gọi là thầy nhưng khi kể lại chuyện này, bà nội cũng không biết đó là thầy lang, thầy bói, hay thầy trừ tà. Đón đứa bé từ tay bà đỡ, thầy lần sờ từng bộ phận trên cơ thể xem đứa bé lành lặn không. Đứa bé lành lặn khó nuôi. Thật kín đáo và nhanh chóng, thầy cúi xuống bàn tay bé sơ sinh, cắn hai lóng ngón út và nuốt gọn. Thầy đặt tên cha là Mày. Mày là ăn mày. Đứa bé coi như chết một lần. Đã sang một kiếp khác.
Bàn tay trái của cha tôi có bốn ngón rưỡi.
Là vì thế.
Người đời sơ mà con, bà nội nói.
Chuyện đời sơ nhiều chuyện nghe lạ lắm.
Bà nội sinh nhiểu con nhưng nuôi được hai. Là bác Trung và cha tôi. Khoảng cách từ bác Trung đến cha tôi là bảy lẩn sinh.
Tôi cõng em trên lưng, đi theo bà nội, nghe những chuyện lạ lắm đời sơ.
Tôi cõng em trên lưng, đi theo bà nội, bà có gì ăn tôi được ăn.
Tôi là đứa trẻ tò mò, lại thêm thói hóng chuyện.
Lại thêm trí nhớ tốt. Chuyện sáu, bảy chục năm trước, tồi nhớ như mới.
Bà nôi được mời đi ăn giỗ cho tôi theo. Bà dắt tôi ra giếng làng, vốc nước lên rửa mặt, kéo váy lên lau khô mặt. Bà khoe với người ta, con thằng Mày đấy.
Mâm cỗ có một đĩa xôi cứng ngắc, một đĩa thịt sáu miếng mỏng dính sắp lên nhìn thấy rõ cả hoa văn lòng đĩa, một đĩa giò làm bằng bột sắn và ớt cay, một bát canh đu đủ.
Sáu người ngồi một mâm, thêm tôi là bảy. Bà nội cho vào bát tôi một miếng thịt, một miếng giò, một nắm xôi. Nắm xôi tồi ăn một nửa, một nửa mang vể cho các em. Bà chỉ ăn một bát canh đu đủ.
Vì lũ con nheo nhóc của thằng Mày mà bà khổ. Bà không ăn nổi một miếng ngon.
Bà ngồi ăn cơm tồi đứng cõng em nhìn. Bà san bớt phần ăn của bà cho cháu.
Bà gánh lúa vê' tới ngõ, thấy cháu, dừng gánh, bớt một bó. Bà xúc một lon cau khô. Bà xúc một bát mắm. Bà bớt một muôi dầu. Là dầu anh chị chế biến từ quả tro (quả cọ). Thứ quả không mấy ai để ý, anh chị chưng lên thành dầu ăn. Nhiều đổ ăn người nông dân nào cũng có thể làm nhưng chỉ nhà bác tôi làm, chỉ anh chị tôi làm. Mít phơi khô, một món hấp cơm lạ miệng. Cá to nướng vùi trong lu muối, dành vào ngày mưa gió. Cá nhỏ làm mắm vần một nồi bên bếp. Mùa cau bác mua hết cau trong làng đổ ngoài thềm. Chị tôi rang vài mẻ cốm là đàn bà con nít đến róc cau, bổ cau, chốc chốc dừng tay vốc một nắm cốm. Cau khô bọc kín vào chum, mùa cưới người miền xuôi lên mua buôn. Tiển bán cau sau một mùa bác mua được cái bàn và sáu chiếc ghế. Nhà có bàn có ghế là nhà sang.
Mỗi ngày tôi cõng em sang nhà bác. Thả em bò lăn lê dưới đất, tồi nằm sấp trên bục cửa rộng và cao, nhìn ra vườn cây xanh mướt.
Cây bưởi ngọt. Mận quân. Na. Chè. Hàng cau trĩu quả dưới chần quấn quýt trẩu xanh.
Đất vườn bác tốt, vì bác nhờ người gánh đất phù sa ngoài đổng. Buổi tối, bác mướn dăm, sáu thanh niên trong làng đến gánh. Gánh một lúc được bữa cơm khuya. Sau bữa cơm khuya thanh niên uống nước chè xanh trò chuyện mãi chưa muốn vể.
Người làng đi qua khu vườn của bác, nói với nhau, nhà này bón thuốc độc.
Họ tin như thế, cây cối tốt xanh vì bón thuốc độc.
Từ một vườn ông bà nội tách ra, vườn nhà bác mượt mà hoa quả, vườn nhà tồi xơ xác cỏ dại.
Bà nội nói, bởi cha Mày phải lo việc cách mạng.
Chín miệng ăn, lao động chính là mẹ. Mẹ cấy ruộng rẽ. Chủ ruộng cấp trầu cày, thóc giống, phần bón. Mẹ bỏ công. Thu hoạch chia đôi. Cha tồi đi họp. Họp ở đâu đó và họp ở nhà tôi. Mỗi buổi các ông họp, tôi đứng ngoài nghe. Chiến tranh chống Pháp thắng lợi là tôi biết. Tôi biết cả hiệp định Geneve, nói chuyện vượt tuyến là tôi hiểu. Chuyện vượt tuyến chỉ người bền cồng giáo thầm thì với nhau. Bà con bên lương chỉ biết từ nay trên trời không có máy bay yên tầm đi làm đồng.
Bác Trung mua được ba mẫu ruộng. Thóc chất đầy bổ để dành tháng đói người trong làng mang chậu đồng, nổi đồng, mâm đồng đến đổi. Có nhiều đồ đồng bác thành nhà giàu.
Bác Trung mất trước khi đội về.
Đội vể, đến nhà tôi tìm rễ xầu chuỗi. Đi một vòng trong nhà ra sau hồi. Một ông chỉ vào tôi, nghe nói là nhà nghèo mà sao có đứa béo và trắng thế này. Đội đi tìm nhà khác.
Sáng hôm sau tiếng hò reo ngoài đường, tồi cõng em ra xem. Ông Trần Sặn dẫn đầu đoàn người tiến vào nhà bác gái.
Bác bị trói bên cầy mận quần. Sáng chia tài sản. Chiểu chia nhà. Ngôi nhà ba gian chia đôi. Ông Trần Sặn khiêng vể một gian rưỡi. Hôm nay nghe ai hát “Ngồi tựa mạn thuyển” là tôi giật mình nhớ hình ảnh ông Trần Sặn chiểu chiều ngồi tựa hàng rào hát ngồi rằng mà ngồi tựa ơ ơ mà ngồi tựa mà có ruộng cày.
Hai bao thóc anh chị nửa đêm đem ra lấp ngoài nhà phần, đậy lá tro. Cũng bị phát hiện.
Cầy ngoài vườn chặt làm củi. Niêm phong cả giếng nước.
Trơ trọi cái chái bếp bên nền nhà. Trên chõng một manh chiếu. Là nơi ở của bà, bác và anh chị. Bà không được sang ở nhà tôi. Tồi không được nói chuyện với bà.
Lúa ngoài đồng chín rộ cả ba mẫu. Rễ, chuỗi hò nhau ra gặt. Anh chị đến ruộng của nhà mình mót lúa bị đuổi.
Còn hai thúng dẹp đực. Dẹp đực là dẹp rơi tại chỗ khi gấm thóc, dùng cho gà vịt ăn. (Bay theo gió gọi là dẹp cái). Mỗi ngày lấy ra một nắm dẹp rang lên giã làm thính.
Không bát, không thìa. Bứt lá mít cuốn làm thìa xúc từ cối vào miệng. Một miếng thính chiêu một miếng nước cho trôi qua họng.
Bà tôi nuốt thính bị nghẹn.
Mỗi ngày, đến bữa ăn trưa cha tôi bớt một nắm cơm vào mo cau gác dưới mái chuồng bò. Bà ôm cái vò miệng đã vỡ toác sang giếng nhà tôi lấy nước. Bà ghé vào mái chuồng bò. Đứng tại đó ăn miếng cơm.
Nhớ bà, tôi cõng em sang, đứng ngoài vườn nhìn vào bếp. Bà cháu nhìn nhau như người không quen.
Tháng mười một trời rét căm căm, một buổi trưa bà tôi run rẩy trong chiếc váy đụp ôm chiếc vò. Ngang qua chuổng bò bà dừng lại. Bà khuya xuống, máu bên sườn chảy ra, miếng cơm tuột khỏi tay bà. Thằng Kỷ, con một cố nông, ngồi trên cầy bưởi chờ bà đi qua. Nó biết giờ này bà ghé vào mái chuồng bò. Viên gạch ném trúng vào sườn. Anh chị chạy ra dìu bà vể.
Đêm đó, vào lúc cả nhà đang ngủ, cha tôi bị bắt đi. Hai người xộc vào. Một người giơ cao ngọn đuốc, một người cẩm sợi dây thừng. “Anh đã bị bắt vì tội hoạt động phản động”. Em tôi tỉnh dậy sợ hãi khóc toáng. Cha bảo tôi lấy chiếc nón, tôi kiễng chân đội nón lên đầu cho cha. Cha nói, các con đừng lo, bọ không làm gì sai với cách mạng.
Hôm sau tan học, cu Triện nói nhỏ, bọ mi đang bị nhốt ở nhà tau.
Tôi theo cu Triện đến thăm cha. Cha ngồi trên đống sim, chần bị cùm. Trời lạnh, cha cu Triện ôm sim ra cho cha ngồi đỡ lạnh. Cha an ủi mấy cầu cho tôi yên lòng đi về.
Những ngày đông buốt giá. Anh chị rủ tôi ra sông vớt cá chết. Bàn tay vừa thò xuống nước đã cứng đơ, bàn tay biến thành mảnh sắt vớt cá. Tôi vớt được một rổ cá. Cá tưởng chết, vể thả trong nước ấm quẫy đuôi sống lại.
Sáng hôm anh tôi chạy sang lay tôi dậy. Mị ơi bà chết rồi.
Bà chết vì rét hay vì đói. Từ hôm bị trúng viên gạch thằng Kỷ bà nằm một chỗ. Ba năm sau bốc mộ bà thấy hai chiếc xương sườn bị gãy.
Tôi chạy lên nhà cu Triện báo cho cha.
Cha chạy trước tôi chạy sau.
Vườn của bác đã là vườn của nông dân. Không được chôn địa chủ trong vườn nông dân, cha và bác gái khiêng bà đi ra ngoài bờ mương, bên gốc cây xoan.
Lo xong việc cho bà, cha chạy ngay vể nơi giam giữ.
Mươi ngày sau bác gái tôi mất. Cũng không biết vì rét hay vì đói.
Vì bà vể bắt đi. Người ta nói vậy. Ma trùng.
Cha mẹ khiêng bác trên chõng sang nhà tôi.
Phải yểm bùa để bác gái không về bắt người đi nữa. Việc yểm bùa làm cho con của người bị yểm làm ăn lụn bại, vì thế anh chị không được biết.
Theo chỉ dẫn của người làm lễ, mẹ tôi đi mua một bộ bài tam cúc, một cái vung, hai cái lưỡi hái.
Bác gái nằm trong quan tài, lễ yểm bùa bắt đầu.
Bộ tam cúc đặt trên ngực. Ý nghĩa: ma mải chơi tam cúc mà quên vể nhà.
Hai lưỡi hái kẹp vào hai nách. Ý nghĩa: ma đứng dậy đi vể nhà, hai tay vung vẩy thì lưỡi hái cắt vào nách làm đau không đi được.
Cái vung đậy trên mặt. Ý nghĩa: ma không nhìn thấy đường về.
Một con chó buộc dầy vào cọc cắm đầu mộ. Ý nghĩa: ma vể thì bắt con chó đi thay người.
Người chứng kiến cảnh yểm bùa không được nói ra. Nói ra, ma về bắt người đó.
Sau cái chết của mẹ anh tôi buồn đau bỏ sang làng khác. Sau này xã nhắn về trả cho một con nghé và mảnh vườn lấy của nhà người khác nhưng anh không về. Chị xinh đẹp con địa chủ không ai làm bạn. Một anh vượt tuyến không thành, vợ con thoát còn anh bị bắt giam sáu tháng; cùng cảnh ngộ, hai người đến với nhau.
Chuyện yểm bùa năm xưa anh chị không được biết. Sáu mươi năm tôi không nói ra được điều này. Tôi sợ. Không phải là nỗi sợ bị ma bắt. Tôi không biết nói ra vào lúc nào cho anh chị đỡ đau lòng.
Giờ thì anh chị mất cả rồi. Các cháu đã xây mộ cha mẹ. Cho đến khi xây lại mộ những thứ đồ yểm bùa vẫn trong quan tài. Với sự im lặng này tôi không biết mình có tội với bác không. Tuổi tôi đã nhiều hơn bà nội tôi ngày đó. Mỗi lẩn giỗ bà, ngồi trước mộ bà tôi lại khóc.
