在上期中我們重點探討了冒同單於之後匈奴帝國的政治危機以及一些經濟、文化問題。本期我們準備了一些有關匈奴帝國滅亡的原因以及他們的陵墓和墓葬的新聞和事實。
人類正在分裂
胡魯死後，他的兒子東古里王胡延迪於西元前85年成為匈奴亡國之君。此時，漢朝因連年戰敗，避免大規模戰爭，並尋求與匈奴建立友好關係。然而匈奴人卻不斷對他們施加軍事壓力，不斷挑釁，企圖重建「祖國條約」。
於是西元前72年，該國聯合烏孫，分五路率領20萬大軍攻打匈奴，俘虜了匈奴西部古里王5.9萬餘人、牲畜7萬餘頭。
在戰爭中獲得了強大的盟友，漢朝的外交政策也轉變為征服兼併的政策，除了烏孫之外，丁零、烏桓也聯合起來。隨後，匈奴帝國又遭受北有丁零、東有武漢、西有烏孫、南有漢人的進攻，損失慘重。
而且在戰爭年代，匈奴土地上連續遭遇旱災和水災，牲畜大量死亡，農作物歉收，人口幾乎減半。
呼延帝與蘇魯元丘單於統治時期，即西元前68年至西元前60年，匈奴貴族的獨立性加強，單於統治削弱。於是匈奴左右翼貴族開始爭奪單於王朝的繼承權，並從西元前59年開始發生內鬥。此時，有五個單於王同時統治匈奴，鬥爭以單於兄弟知己、呼韓邪二人勝利而告終。因此，從公元前50年代起，匈奴帝國被單於兩兄弟分裂和統治。西元前54年，兩人在杭愛山展開戰鬥，哥哥單於知幾擊敗了弟弟呼韓邪。這導致匈奴帝國分裂為兩個派系，互相敵對，相互爭鬥，最終導致匈奴帝國的衰弱。
匈奴紅蓮汗成為國家的附庸
呼韓邪單於被其兄打敗後，率領其臣民南下，恢復經濟，保存實力，集中在現在的內蒙古地區，支持漢朝。在中國歷史上，直系單於被記載為北匈奴單於，呼韓邪單於被記載為南匈奴單於。呼韓邪為了恢復自己的權力，借助漢朝的力量鎮壓自己的弟弟、統一匈奴，與漢朝簽訂了公元前130年代以來破裂的「和約」。 《祖國條約》較之毛同單於時期簽訂的條約優惠得多。
具體來說，就是要求匈奴單於派其兒子到漢朝作為人質，單於親自到漢朝朝廷進貢，匈奴人像徵性地進貢以表示對漢朝的依附，並在必要時保護漢朝的北部邊境。
透過這個條約，漢朝歷史上第一次在與匈奴的關係中取得了優勢。郅支單於生活在今蒙古西部，曾試圖與漢朝建立友好關係，但沒有成功。因此，為了抵禦漢朝支持的呼罕耶單於，他將自己的宮殿從鄂爾渾河谷遷至阿爾泰山脈外的比塔爾瓦加台。在行進過程中，他擊敗了在其右翼自稱單於的伊爾穆，並控制了其約5萬軍隊。
他們也入侵並控制了烏孫和丁林。於是，直即單於在怛羅斯河流域建立了堅固的城池，鞏固了自己在西部的地位。於是，為阻止漢朝復興，西元前36年，漢朝率軍到達怛羅斯河流域，將其圍困，並取得勝利。
此戰使呼韓邪單於得以從中國返回蒙古東部，並最終於西元前47年返回祖國。結果，直即單於控制了今蒙古的西部和北部，而其弟弟呼韓邪控制了主要部分。雖然兄弟二人維持了十多年的友好關係，但這只是暫時的假象，公元前36年，他們再次大戰直系親屬，擊敗了直系親屬，使匈奴重新統一在呼韓邪單於的統治下。西元前 31 年，呼韓邪單於去世，由其子福居勒（西元前 31-20 年）繼位。在福居勒之後，他的五個弟弟蘇塞（公元前 20 年 - 前 12 年）、齊亞（公元前 12 年 - 前 8 年）、烏居留（公元前 8 年 - 前 13 年）、烏列（公元前 13 年 - 前 18 年）、庫德爾什（公元前 18 年 - 前 46 年）也成為前 46 年）也成為前 46 年。
注定成為國家主人的人
西元前8年，南迦巴瓦繼位，是為匈奴兀居留。他奉行與漢朝友好的政策，並派其兒子烏提雅思去侍奉漢朝可汗，但一年後其兒子便因不明原因去世。此外，漢族盟友烏孫也入侵了匈奴領土，並引起了嚴重的動亂。烏珠柳單於是向鄰國求助，但烏孫人無視他的勸說，再次發動了攻擊。第二次大戰，烏孫部被輕易擊敗。上述例子充分證明烏珠柳單於將軍的堅強意志和卓越才能。
此事發生後不久，已打敗烏孫的漢哀帝，決定驅逐烏居魯單於，奪取其領土。他派遣使者要求他們給他一片具有重要軍事意義的森林地區。
烏居魯單於回信說：「你的使者超越權限，提出無理要求，本應處死他，結果卻被赦免，流放到遙遠的地方。」這是因為烏居魯單於認為匈奴是與漢朝平等的國家。此外，公元前 2 年，當無具單於訪問漢朝首都時，他在自己的葡萄園山林業接待了他們，並給他們比以前的單於更豐厚的禮物。
烏珠王朝時期，匈奴與漢朝關係友好，內部局勢趨於穩定，並最終與漢朝達到了平等關係的水平。但呼韓邪王朝時期與漢朝簽訂的《祖國條約》仍是兩國關係的基礎。
西元前一世紀末，有一位名叫王莽的官員熟悉漢朝事務。他改變了漢朝對匈奴的寬容政策。例如，他們宣布吐魯番等西方匈奴統治地區為漢朝臣民，勸說烏桓人不要為匈奴服務，把匈奴單於的名字改為單音節的漢語名字等。蕪湖單於答應了除武漢以外的所有要求。王滿為了從內部分裂匈奴，邀請了15位繞過烏居魯單於的漢朝成員，試圖將他們每人都推舉為單於。於是，無具鹿單於西元前13年率軍攻打漢朝。這結束了自公元前53年以來生效的「和平條約」。王莽不顧手下將領的建議，開始準備率領三十萬大軍進攻匈奴，他認為最好將烏珠魯單於趕到一個叫顫栗森林的地方。然而，中國爆發了反抗他的叛亂，他被殺。
而在這段期間，八十年前從貢丹人而來的後裔、五十年前登上分裂東西方的匈奴王朝王位的烏朱留汗，也於西元前13年去世。
當後漢朝派使者出使匈奴，提出恢復「和約」的時候，忽必烈單於把自己的實力與冒頓相比。由此看來，庫德爾希單於是想恢復西元前198年的條約。復興而強大起來的忽地單於加緊了對漢朝的進攻，試圖在與漢朝的關係中取得特殊地位。隨著漢朝阻止匈奴入侵，漢族人民南逃，北部邊境地區變得荒涼。於是匈奴開始向長城內遷徙。於是從西元十世紀十年代起，匈奴帝國不斷擴張疆土，收復前戈壁地區，並加強了在鮮卑、武漢及西域的影響力，重新強大到與毛東、老山單於時期相當的程度。
人類已死
烏朱利尤單於 (Ujulyu Shanyu) 的繼任者是烏雷 (NT13-18)、庫德爾什 (Khudershi) (NT18-46)、烏達 (Uda)（數月）和普努 (Punu) (NT 46-48)。當忽德爾西單於之子吾陀即位後，匈奴王位之爭再度爆發。因為從西元前31年到西元46年，呼韓邪單於的兒子們都坐在單於王位上，按照兄弟相親的原則制定了禮儀。八百省的長老反對這項違法行為，於西元前 48 年召開會議，將烏珠魯單於的兒子畢推舉為呼韓邪單於。史學家稱他為呼韓邪單於二世，以區別於前任呼韓邪單於。於是西元前48年，匈奴帝國再次分裂為北匈奴和南匈奴，北匈奴以布郃為統治，南匈奴以畢單於為統治。
西元 49 至 50 年間，南匈奴追隨後漢（公元 206 年至 209 年的漢朝為“前朝”，公元 23 年至 220 年的漢朝為“後朝”），開始保衛其北部邊境，免受北匈奴的侵害。在此情勢下，北單於於西元51、52、53年三次派使者到漢朝，試圖締結「和約」。
由於漢朝沒有接受單於的提議，西元前62年，北匈奴軍隊開始進攻後漢邊境。結果，他們獲得了與漢朝進行邊境貿易的許可。但西元83年，北匈奴首領季魯西率領三萬八千人歸順後漢，此後北匈奴貴族之間發生了權力鬥爭，公元85年，北匈奴73個省份歸順了中國。於是從西元83年開始，北匈奴內部局勢就變得極不穩定，對鮮卑、丁林以及西域各國的攻擊增加。隨後西元前87年，鮮卑族攻打北匈奴，殘酷地殺死了裕祿單於。此事後不久，西元前89年，南匈奴統治者屯土合與清朝當局合謀進攻並徹底消滅北匈奴。
3萬南匈奴騎兵與8000中國騎兵深入北匈奴境內，給杭愛山中的北匈奴軍隊以沉重打擊，俘虜約20萬人並將其擊退。
隔年，南單於實貴率領八千匈奴人和少量漢兵侵入北匈奴境內，圍攻了新建立的不知名的單於宮殿。北單於率領一千名士兵，奮勇與敵軍作戰，自己也受了重傷，墜馬而亡。但他忠誠的戰友抓住了他，把他放在馬鞍上，突圍後帶著單於逃走了。此戰，北單於損失慘重，國璽和家眷全部被敵軍奪走。西元91年，北單於被漢軍打敗，逃亡不再。匈奴滅亡的原因是追隨他的北匈奴單於於主遷想與中國締結友好條約，但中國假裝同意並於公元93年騙殺了他。禹主彥單於是北匈奴最後一位單於，其祖先是冒頓單於，外蒙古的北匈奴也隨他的滅亡而滅亡。
匈奴帝國在西元93年滅亡了嗎？此後，中國歷史上很少提及北匈奴，只關注南匈奴發生的事。考慮到這種情況，歷史學家在史書中記載，匈奴帝國於西元前93年滅亡。
但根據公元104年和106年北匈奴曾派使者到後漢請求重新簽訂《恩赫烏爾條約》、公元140-150年《後漢書》中曇石懷傳記中其父脫魯渾曾在匈奴軍中服役三年等資料，很可能匈奴帝國並沒有在公元93年滅亡，而是一直存在到公元2世紀匈奴帝國。
奧·達什尼亞姆
來源：《索永博報》
評論15
中國古籍裡沒有記載過匈奴之前蒙古境內有色克、郭乃、白居等國家！ 1388年，明軍攻克並焚毀哈拉和林時，大量物資被浪費！現在，如果你深入挖掘中國檔案，你會發現一些東西！但中國人不會讓這種情況拖下去，並表示蒙古的歷史將會延續！
是 Gunnu。真是個中國小伙子。白居又叫白帝。
匈奴人是中國北方人。
巴巴爾先生，請停止吠叫。
最近，民主黨華裔領導人巴巴爾（Baabar）和人民黨（MPP）領導人丹賈德·約（Danjaad Yo）。 Otgonbayar 等人一直在相互競爭並製造各種噪音。
不過是的，他們現在看起來就像老北京的爺爺奶奶！
你能這樣行動真是太好了嗎？噢，牛？
Otgon Khayar 是另外一個人。這個傻瓜的觀點與巴巴爾完全不同。主啊，這是怎麼回事？
……由於連年戰敗，漢朝避免大規模戰爭，並尋求與匈奴建立友好關係。然而匈奴人卻不斷對他們施加軍事壓力，不斷挑釁，企圖重新簽訂《祖國條約》……歷史不能這樣看待和書寫。還是從中國人的角度去寫的？匈奴人並不是隨心所欲地進攻和戰鬥。去看 Ya 醫生。甘巴特爾的作品《匈奴的歷史與文化》。
鮮卑匈奴是融入中國北方的一個阿爾泰部落。朱瞻是古代蒙古人
什麼會溶解？拉屎
匈奴人不是蒙古人，而是突厥人。
記憶體
匈奴的歷史不斷被游牧民族重複。但農民們卻不斷改變自己國家的日曆。歷史上，從匈奴到蒙古，游牧民族分為南北兩支，並不斷消亡。
有一個正確的解決方案。它並沒有在 1993 年消亡。
Бямба - 04 сарын 05, 2025
Хүннү гүрэн мөхсөн нь
Өмнөх дугаарт Маодун шаньюйгийн дараах Хүннү гүрний улс төрийн хямрал болон аж ахуй, соёлын зарим асуудлыг тодруулсан билээ. Тэгвэл энэ удаагийн дугаартаа Хүннү гүрэн ямар шалтгаанаар мөхсөн болон тэдгээрийн булш, оршуулгын талаарх зарим мэдээ, баримтыг бэлтгэлээ.
ХҮННҮ ГҮРЭН БУТРАВ
Хүлүгү шаньюйгийн дараа түүний хүү зүүн гули ван Хуяньди НТӨ 85 онд Хүннүгийн шаньюй болов. Эл үед Хань Улс олон жилийн дайн тулааны ялагдлаас шалтгаалан томоохон дайн байлдаан хийхээс зайлсхийж, Хүннүтэй найрсаг харилцаа тогтоохыг зорьж байв. Гэвч хүннүчүүд тэдэнд цэргийн дарамт шахалт байнга үзүүлж, “Энх ургийн гэрээ”-г дахин байгуулах зорилгоор өдөөн хатгалаг хийсээр байжээ.
Тиймээс тус улс Хүннүгийн эсрэг НТӨ 72 онд Усуньтай хамтран таван замын 200 мянган цэргийн хүчээр Хүннүг довтолж, Хүннүгийн баруун гули вангийн 59 мянган хүн, 70 мянга гаруй малыг олзолсон байна.
Тус дайнаар хүчирхэг холбоотонтой болсон Хань Улс гадаад бодлогоо өөрчилж эзлэн түрэмгийлэх дайны бодлогод шилжсэн бөгөөд Усунь нараас гадна Динлин, Ухуань нар хүчээ өгөх болжээ. Улмаар Хүннү гүрэн рүү хойд талаас Динлин, зүүнээс Ухуань, баруунаас Усунь, урдаас Хань Улс довтолж ихээхэн хэмжээний хохирол учруулсан байна.
Мөн Хүннүгийн нутагт эл дайны он жилүүдэд дараалан ган, зуд тохиолдсоноос мал сүрэг ихээр хорогдож, үр тариа ургаагүйгээс шалтгаалан хүн амын тал хэсэг нь үхэж үрэгджээ.
Хуяньди болон Сүлююаньчю шаньюйн үед буюу НТӨ 68-60 оны хооронд Хүннүгийн язгууртнуудын бие даасан байдал нь бэхжиж, шаньюйн засаглал суларчээ. Улмаар Хүннүгийн зүүн, баруун гарын язгууртнууд шаньюйн угсаа залгамжлах асуудалд оролцох болж НТӨ 59 оноос өөр хоорондоо шаньюйн суудлын төлөө тэмцэлдэж эхэлсэн байна. Энэ үед Хүннүд нэгэн зэрэг таван шаньюй хаан суусан ба эл тэмцэлд ах дүү шаньюй болох Чжичжи болон Хуханье нарын ялалтаар өндөрлөжээ. Ийнхүү Хүннү гүрнийг НТӨ 50-иад оноос ах дүү хоёр шаньюй хуваан захирах болов. Тэд НТӨ 54 онд Хангайн нуруунд тулалдаж ах шаньюй Чжичжи өөрийн дүү Хуханьег ялсан байна. Ийн бие биедээ дайсагнан хоёр өөр хэсэгт хуваагдан өөр хоорондоо байлдсан нь Хүннү гүрнийг сулран доройтуулах үндэс болжээ.
ХҮННҮ ГҮРЭН ХАНЬ УЛСЫН ХАРААТ БОЛСОН НЬ
Өөрийн ахдаа ялагдсан Хуханье шаньюй эдийн засгаа сэргээж, хүчээ нөөцлөх зорилгоор албат нараа дагуулан урагш нүүж өнөөгийн Өвөр Монголын нутагт төвлөрөн Хань Улсыг түших болов. Хятадын түүхэнд Чжичжиг Умард Хүннүгийн шаньюй, Хуханьег Өмнөд Хүннүгийн шаньюй хэмээн тэмдэглэжээ. Хуханье шаньюй хүч чадлаа сэргээх, Хань Улсын хүчийг ашиглан ахыгаа дарж Хүннү гүрнийг дахин нэгтгэхийн тулд НТӨ 130-аад оноос тасраад байсан “Энх ургийн гэрээ”-г Хань Улстай байгуулжээ. Уг “Энх ургийн гэрээ” нь Маодун шаньюй үед байгуулагдаж байсантай харьцуулахад хамаагүй буулт хийсэн шинжтэй байв.
Тодруулбал, Хүннүгийн шаньюй өөрийн хүүгээ Хань Улсад барьцаанд илгээж байх, шаньюй өөрийн биеэр Хань Улсын хааны ордонд очиж хүндэтгэл үзүүлэх, Хүннү нь Хань Улсаас хараат гэдгээ илэрхийлж бэлгэдлийн шинжтэй татвар төлөх, шаардлагатай үед Хань Улсын умард хилийг хамгаалах зэрэг заалтыг тусган байгуулсан байв.
Уг гэрээгээр Хань Улс түүхэндээ анх удаа Хүннүтэй харилцах харилцаандаа давуу байдлыг олж авсан юм. Өнөөгийн Монгол Улсын баруун нутагт сууж байсан Чжичжи шаньюй Хань Улстай найрамдалт харилцаа тогтоохыг оролдсон ч чадаагүй байна. Иймд тэрээр Хань Улсаас дэмжлэг хүлээсэн Хуханье шаньюйгаас болгоомжлон орд өргөөгөө Орхоны хөндийгөөс Алтайн цаад Бие Тарвагатайд шилжүүлэн суужээ. Ийн шилжин суухдаа баруун гарт өөрийгөө шаньюй хэмээн өргөмжилсөн Ильмүг цохиж 50 мянга орчим цэргийг нь захиргаандаа авчээ.
Мөн Усунь, Динлин нарыг довтлон захиргаандаа оруулсан байна. Ийнхүү Чжичжи шаньюй Талас голын хөндийд хэрэм бэхлэлт бүхий хот байгуулан баруун бүс нутагт бэхжих болов. Тиймээс Хань Улс Чжичжин сэргэлтээс сэргийлж НТӨ 36 онд Талас голын хөндийд хүрч түүнийг бүслэн байлдаж ялжээ.
Энэхүү тулаанаар Хуханье шаньюй Хятадын нутгаас Монголын Дорнод хэсэгт буцаж ирэх боломж бүрдэж, улмаар НТ 47 онд эх нутагтаа иржээ. Улмаар Чжичжи шаньюй өнөөгийн Монгол Улсын баруун болон умард хэсгийг, харин дүү Хуханье үндсэн хэсгийг эзэмших болов. Хэдийгээр ах дүү хоёр арав гаруй жил найрсаг харилцаатай байсан ч энэ нь түр зуур дүр эсгэсэн хэрэг байсан бөгөөд НТӨ 36 онд тэд дахин их цэргээр байлдан Чжичжи ялагдал хүлээснээр Хүннү гүрэн Хуханье шаньюйн захиргаанд дахин нэгдсэн байна. Хуханье шаньюй НТӨ 31 онд нас барахад, хүү Фүжүлэ (НТӨ 31-20) залгамжлав. Фүжүлэ шаньюйн дараа түүний 5 дүү болох Сусе (НТӨ 20-12), Чэя (НТӨ 12-8), Үжүлю (НТӨ 8-НТ 13), Үлэй (НТ13-18), Хүдэрши (НТ18-46) тус тус шаньюй суужээ.
ТӨР УЛСЫН ЭЗЭН БАЙХААР ЗАЯАГДСАН ХҮН
НТӨ 8 онд Наньжияс Хүннүгийн хаан ширээнд Үжүлю цолтойгоор шаньюй болсон байна. Тэрээр Хань Улстай найрсаг харилцаатай байх бодлогыг баримталж, хүү Үтиясыгаа Хань Улсын хааны дэргэд алба хашуулахаар явуулсан ч түүний хүү нэг жилийн дараа үл мэдэгдэх шалтгаанаар өөд болжээ. Мөн Хань Улсын холбоотон Усунь нар Хүннүгийн эзэмшил нутаг руу цөмөрч, ихээхэн хэмжээний үймээн дэгдээсэн байна. Үүний хариуд Үжүлю шаньюй хөрш улсын найрамдалт байдлаас хандсан боловч Усунь нар түүнийг үл тоон дахин довтолжээ. Уг хоёр дахь удаагийн тулаанд Усунь нар нь амархан ялагдсан байна. Дээрх үйл явдал нь Үжүлю шаньюйг ямар их сэтгэлийн хаттай хийгээд чадварлаг жанжин гэдгийг баталсан байна.
Эл үйл явдлаас төд удалгүй Хань Улсын Ай-ди хаан Усунь нарыг бут цохисон Үжүлю шаньюйг үл тоон эзэмшил газраас нь таслан авахыг санаархаж, элч илгээн ой мод бүхий, цэрэг дайнд ихээхэн ач холбогдолтой газар нутаг өгөхийг шаардсан байна.
Уг захидлын хариу болгож Үжүлю шаньюй “Танай элч эрх хэмжээгээ хэтрүүлж, зүй бус шаардлага тавьсан байна. Зүй нь түүнийг цаазлах ёстой ч өршөөж алс газар цөлж шийтгэв” хэмээн захидал илгээсэн нь Үжүлю шаньюй Хүннү гүрнийг Хань Улстай адил тэнцүү улс хэмээн үзэж байсантай холбоотой байв. Мөн НТӨ 2 онд Үжүлю шаньюй Хань Улсын нийслэлд зочлох үед Шанлиньюань хэмээх усан үзмийн цэцэрлэгтээ хүлээн авч урьдын шаньюй нартай харьцуулахад хамаагүй их бэлэг сэлт өгжээ.
Үжүлю шаньюйн үед Хүннү нь Хань Улстай найрамдалт харилцаатай байж, дотоод байдал нь тогтворжиж, улмаар Хань Улстай эн тэнцүү харилцах хэмжээнд хүрчээ. Гэвч Хуханье шаньюйн үед Хань Улстай байгуулсан “Энх ургийн гэрээ” хоёр улсын харилцаанд үйлчилсэн хэвээр байв.
НТӨ I зууны сүүлээр Хань Улсын төрийн хэргийг түшмэл Ван Ман гэгч мэдэх болжээ. Тэрээр Хань Улсаас Хүннүгийн талаар явуулж байсан зөөлөн бодлогыг өөрчилсөн байна. Тухайлбал, Турфан зэрэг Хүннүгийн эрхшээл дэх баруун газар орныг Хань Улсын харьяат гэж зарлах, Ухуань нарыг Хүннүд алба барихгүй байхыг ятгах, Хүннүгийн шаньюйгийн нэрийг ганц үет хятад нэр болгон засах зэрэг үйл ажиллагаа явуулсан бөгөөд Үжүлю шаньюй Ухуань-аас бусад бүх шаардлагад буулт хийжээ. Ван Ман Хүннүг дотроос нь хагалах зорилгоор Үжүлю шаньюйг алгасан хаан угсааны 15 хүнийг урьж тус бүрд нь шаньюйд өргөмжлөх оролдлого хийв. Үүний үр дүнд Үжүлю шаньюй НТ 13 онд Хань Улс руу цэрэг хөдөлгөн довтолжээ. Үүгээр НТӨ 53 оноос хэрэгжсэн “Энх ургийн гэрээ” тасарсан байна. Ван Ман нь өөрийн цэргийн жанждын үгийг үл тоон Үжүлю шаньюйг Шивэр ойт хэмээх газар луу шахах нь зүйтэй хэмээн 300 мянган цэргийн хүчээр Хүннүг довтлох бэлтгэлийг хангаж эхэлсэн боловч Хятадад түүний эсрэг бослого гарч, тэрээр алагджээ.
Мөн эл үед тэртээх наяад жилийн өмнөөс гундан уруудаж, тавиад жилийн тэртээ баруун, зүүн болсон Хүннү гүрний хаан ширээнд суусан Үжүллю хаан НТ 13 онд өөд болсон байна.
Хожуу Хань Улс Хүннүд элч илгээн “Энх ургийн гэрээ”-г сэргээх санал тавихад Хүдэрши шаньюй өөрийн хүч чадлыг Модуньтай зүйрлэжээ. Үүнээс үзвэл, Хүдэрши шаньюй НТӨ 198 оны гэрээг сэргээхийг эрмэлзэж байсан бололтой. Сэргэж хүчирхэгжсэн Хүдэрши шаньюй Хань Улсыг довтлох явдлаа эрчимжүүлэн тус улстай харилцах харилцаанд давуу байр суурь олохыг зорьжээ. Хань Улс Хүннүгийн довтолгоог зогсоож хүчрэлгүй хүн ард нь урагш дүрвэх болсноор тус улсын хойд хилийн тойргууд эзгүйрчээ. Иймд хүннүчүүд Цагаан хэрмийн дотор шилжин суух болсон байна. Ийнхүү НТ 10-аад оноос Хүннү гүрэн газар нутгаа тэлэн, говийн өмнөх нутгаа буцаан авч Сяньби, Ухуань болон баруун газар оронд нөлөөгөө бэхжүүлснээр Маодун, Лаошан шаньюйн үеийн хэмжээнд дахин хүчирхэгжжээ.
ХҮННҮ ГҮРЭН МӨХСӨН НЬ
Үжүлю шаньюй дараа Үлэй (НТ13-18), Хүдэрши (НТ18-46), Уда (хэдэн сар), Пүнү ( НТ 46-48) залгамжлав. Хүдэрши шаньюйн хүү Уда нь шаньюй болсноор Хүннүд хаан ширээний төлөөх тэмцэл дахин эхэлжээ. Учир нь НТӨ 31 оноос НТ 46 он хүртэл Хуханье шаньюйн хөвгүүд ахаас дүүд зарчмаар шаньюй суух, ёс тогтоод байв. Уг ёс зөрчсөнийг эсэргүүцэгчид болох Хүннүгийн найман аймгийн ахлагчид НТ 48 онд хуралдан Үжүлю шаньюйн хүү Би-г Хуханье шаньюйд өргөмжилжээ. Түүхчид түүнийг өмнөх Хуханье шаньюйгаас ялгахын тулд II Хуханье шаньюй хэмээдэг. Ийнхүү НТ 48 онд Хүннү гүрэн Пүнү захирсан Умард Хүннү, Би шаньюйн захирсан Өмнөд Хүннү болон дахин хуваагджээ.
НТ 49-50 оны үед Өмнөд Хүннү нар Хожуу Хань (НТӨ 206-9 он хүртэл тогтсон Хань Улсыг “Түрүү”, НТ 23-220 онд тогтсон Хань Улсыг “Хожуу” хэмээн ялгадаг) Улсыг дагаж түүний хойд хилийг Умард Хүннүгээс хамгаалах болсон байна. Энэ нөхцөлд Умард шаньюй 51, 52, 53 онд Хань Улсад элч илгээн “Энх ургийн гэрээ” байгуулахыг оролджээ.
Хань Улс Шаньюйн саналыг хүлээж аваагүй учир Умард Хүннүгийн цэрэг НТ 62 оноос Хожуу Хань Улсын хилийг довтлон дарамт шахалт үзүүлэх болов. Үүний дүнд Хань Улстай хилийн худалдаа хийхийг зөвшөөрүүлж чаджээ. Гэвч НТ 83 онд Умард Хүннүгийн Жилюси гэгч ахлагч 38 мянган хүнээ дагуулан Хожуу Хань Улсад дагаар орсон үеэс Умард Хүннүгийн язгууртнууд дунд эрх мэдлийн төлөөх тэмцэл гарч НТ 85 онд Умард Хүннүгийн 73 аймаг Хятадад дагаар орсон байна. Ийнхүү НТ 83 оноос Умард Хүннүгийн дотоод байдал нэн тогтворгүй болж Сяньби, Динлин болон баруун бүс нутгийн орнуудыг довтолгох ихэссэн байна. Улмаар НТ 87 онд Сяньби нар Умард Хүннү рүү довтолж Юлю шаньюйг хэрцгийгээр хөнөөжээ. Эл үйл явдлаас төд удалгүй НТ 89 онд Өмнөд Хүннүгийн захирагч Түньтүхэ Хятадын эрх баригчидтай хуйвалдан Умард Хүннүг хүч хавсран цохиж бүрмөсөн устгахаар тохиролцжээ.
Өмнөд Хүннүгийн 30 мянган морьт цэрэг, Хятадын 8 мянган морьт цэрэг Умард Хүннүгийн нутгийн гүнд дайран орж, Хангайн нуруунд Умард Хүннүгийн цэрэгт хүнд цохилт өгч 200-гаад мянган хүн олзолж буцсан байна.
Дараа жил нь Өмнөд шаньюй Шиги 8 мянган хүннү, цөөн тооны хятад цэрэгтэй Умард Хүннүгийн нутагт цөмрөн орж, шинэ тавигдсан нэрийг үл мэдэх шаньюйн өргөө ордыг бүслэн цохижээ. Умард шаньюй нэг мянган цэрэгтэйгээр дайсны эсрэг эрэлхэг тэмцэж байгаад хүнд шархдан мориноосоо унажээ. Гэвч үнэнч нөхөд баатрууд нь түүнийг шүүрэн авч эмээл дээр нь тавиад бүслэлтийг зад татан гарч, шаньюйгаа авч зугтан оджээ. Уг дайнд Умард шаньюй төрийн хаш тамга, гэр бүлээ дайсанд алдаж үнэхээр хүнд хохирол үзсэн байна. НТ 91 онд Умардын шаньюй Хятадын цэрэгт цохигдоод зугтан алга болов. Түүний дараах Умард Хүннүгийн шаньюй Юйчжүгянь Хятадтай найрамдаж гэрээ байгуулахыг хүссэнд Хятад зөвшөөрсөн дүр үзүүлж байгаад НТ 93 онд түүнийг мэхлэн барьж алснаар Хүннү мөхсөн билээ. Юйчжүгянь шаньюй бол Маодун шаньюйн овгоос гарсан Умард Хүннүгийн сүүлчийн шаньюй байсан бөгөөд түүнтэй хамт Ар Монгол дахь Умард Хүннү Улс хамт мөхсөн байна.
Хүннү гүрэн НТ 93 онд мөхсөн үү? Энэ үйл явдлаас хойш хятадын түүхэнд Умард Хүннүгийн талаар төдий л тэмдэглэдэггүй бөгөөд зөвхөн Өмнөд Хүннүд болсон үйл явдлыг голлон дурдах болжээ. Энэ байдлыг харгалзан түүхчид Хүннү гүрнийг НТ 93 онд мөхсөн хэмээн түүх бичлэгтээ бичиж, тэмдэглэж ирсэн.
Гэвч НТ 104, 106 онд Умард Хүннүгийн шаньюй Хожуу Хань Улсад элч илгээн “Энх ургийн гэрээ” дахин байгуулах хүсэлт тавьж байсан, мөн НТ 140-150 онд холбогдох “Хожуу Хань улсын судар”-т тэмдэглэгдсэн Таньшихуайн намтарт түүний эцэг нь Толухоун Хүннүгийн цэрэгт гурван жил алба хаагаад ирсэн гэх зэрэг сурвалжийн мэдээ баримтаас үзвэл, Хүннү гүрэн НТ 93 онд мөхөлгүй, НТ II зуун хүртэл оршин тогтсоор байсан байх магадлалтай.
О.ДАШНЯМ
Эх сурвалж: "Соёмбо" сонин
Сэтгэгдэл15
Монголын нутагт Хүннүгээс өмнө байсан Сэлхээ Гүүнээ Байжуу гэх мэт улсуудын талаар хятадын эртний сударт тэмдэглэж үлдээсэнгүй ээ ! 1388 онд Мин улсын цэрэг Хархорумыг эзлээд галдан шатаахад маш их матёриал үрэгдсэн дэ ! Одоо хятадын архивыг ухвал юм олдоно л до ! гэхдээ хятадууд Монголын түүх уртасчихна гээд ухуулахгүй л дэ !
Гүннү шүү. Юун Хятад Гүүнээ. Байжуу ч гэх Бэй ди
Хүннү бол хойд хятадууд байсан.
Баабар гуай бага хуцаарай
Сүүлийн үед АН-ын луухаан хятад Баабар, МАН-ын хужаа данжаад Ё.Отгонбаяр гэсэн хаван нүүртэй хоёр хужаа бие биетэйгээ өрсөлдөн элдэв юм сараачдаг болжээ.
Харин тиймээ, тэр хоёр хөгшрөөд яг Бээжингийн өвөө нар шиг харагдаад байдаг болсон шүү!
Ингэж элийрэх өөрт чинь тийм гоё байдаг уу? аан үхэр ээ?
Отгон баяр өөр хүн шүү. Наад мулгуу Баабараас чинть шал өөр үзэл бодолтой хүн. Юун Хужаа
...Эл үед Хань Улс олон жилийн дайн тулааны ялагдлаас шалтгаалан томоохон дайн байлдаан хийхээс зайлсхийж, Хүннүтэй найрсаг харилцаа тогтоохыг зорьж байв. Гэвч хүннүчүүд тэдэнд цэргийн дарамт шахалт байнга үзүүлж, “Энх ургийн гэрээ”-г дахин байгуулах зорилгоор өдөөн хатгалаг хийсээр байжээ... Түүхийг ингэж үзэж ингэж бичиж болохгүй. Эсвэл Хятадын байр сууринаас бичээд байгаа юм уу? Хүннү нар зүгээр л дуртайдаа байлдаад довтлоод байсан юм огт биш. Др.Я.Ганбаатарын "Хүннүгийн түүх соёл" гэдэг бүтээлийг үз.
Хүннү Сяньби нар бол умард Хятадад ууссан Алтай овгийн үндэстнүүд. Жужан бол өвөг Монгол
Юун уусах. Новшоо
Угаасаа Хүннү нар монгол биш, түрэг угсааны хүмүүс байсан.
Хуц
Хүннүгийн түүхийг нүүдэлчид байнга давтаж ирсэн. Харин тариачид улсынхаа хуандиг сольж өөрчилсөөр иржээ. Түүхээс харвал хүннүгээс хойш монгол улс хүртэл нүүдэлчид умард, өмнөд гэж хуваагдан мөхсөөр өдий хүрчээ.
Зөв гаргалгаа байна. 93 онд мөхөөгүй.
© 2003-2025 Sonin.MN - News Agency. Бүх эрх хуулиар хамгаалагдсан.
