發表於 2023 年 9 月 23 日
作者：陳嘉寧（Trần Gia Ninh）
正確
https://vi.wikipedia.org/wiki/Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_x%C3%A3_h%E1%BB%99i_ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_Vi%E1%BB%87t_Nam_n%C4%83m_2013
錯誤連結
直接用越南文連結
https://vi.wikipedia.org/wiki/Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013
不要用編碼後的chrome 網址
https://vi.wikipedia.org/wiki/Hi%E1%BA%BFn_ph%C3%A1p_n%C6%B0%E1%BB%9Bc_C%E1%BB%99ng_h%C3%B2a_x%C3%A3_h%E1%BB%99i_ch%E1%BB%A7_ngh%C4%A9a_Vi%E1%BB%87t_Nam_n%C4%83m_2013
會自動再多出%25
https://vi.wikipedia.org/wiki/Hi%25E1%25BA%25BFn_ph%25C3%25A1p_n%25C6%25B0%25E1%25BB%259Bc_C%25E1%25BB%2599ng_h%25C3%25B2a_x%25C3%25A3_h%25E1%25BB%2599i_ch%25E1%25BB%25A7_ngh%25C4%25A9a_Vi%25E1%25BB%2587t_Nam_n%25C4%2583m_2013
@@@@@
以下是該篇文章的中文翻譯：
---
← 范日南 – 柴繼佐 – 范翠霞（\*）
**中古思維的某些徵兆 →**
**知識分子——是軟弱還是卑劣？**
2023年9月23日發表
作者：陳嘉寧
（世事閒談，也可稱為隨筆雜感。文章冗長，難讀。寫者已經傷腦筋，讀者恐怕更疲累。請自行斟酌是否閱讀，以免影響健康）
馬丁·路德·金說過：「在這個世界上，讓我們痛苦的不只是壞人的行動與言語，還有好人的可怕沉默。」但為何好人常常選擇沉默？
STASI是東德國家安全部（Staatssiherheitsdienst）的簡稱，是當時全球數一數二的情報機構。STASI對德國知識分子的壓制程度極高，比我們所面對的還要嚴峻。我曾邀請一位朋友來越南工作，所有安排都妥當了，卻因為當時飛機需要在卡拉奇中轉，而他在STASI的名單上屬於禁止前往對立陣營國家的對象，所以無法成行。STASI甚至直接通知他，不加掩飾。德國非常害怕知識分子出逃，因為他們深知知識分子的角色與重要性。1989年，我曾與一位名叫W.的朋友爭論，他負責德國科學院的對外事務，毫不避諱自己是STASI。我說東德（DDR）遲早會垮台，他卻說絕不可能，DDR不是波蘭，因為德國的知識分子仍保持沉默。但就在幾週後，匈牙利打開與奧地利的邊界，數萬名東德工程師、醫師與科學家蜂擁而至，經匈牙利湧向西德，DDR瞬間癱瘓。他這才承認自己的判斷錯誤。隨後，柏林圍牆便倒塌了。
我還記得非常清楚，1968年8月22日下午，我從洪堡大學物理系講堂回到實驗室時，兩位同實驗室的德國朋友正在急忙收拾行李。其中一位剛完成博士論文答辯，另一位則即將答辯。他們說：
——Tran（他們這樣叫我），告別啦，我們明天就要走了。
我問：
——怎麼了？
即將答辯的Lutzt說：
——我們現在被列為「政治上不可靠」的人了（**politischer Unzuverlässigkeit**）。你也知道，昨天蘇聯和華沙條約組織的軍隊剛進入捷克。我們接到命令，當學生詢問時不得發表意見。但我不接受，今天早上上課時，我告訴學生我反對DDR軍隊參與進軍布拉格。德國不能再侵略其他國家，至少應該這樣。結果我們被取消教學資格，必須離開學校。
——那你們要去哪裡？
——啊，別擔心，我的指導教授同時也是WF工廠的技術總監，他推薦我去那裡工作。
——你就這樣放棄博士論文嗎？
——沒有啦，教授說他無權讓我留在校內，但承諾會協助我完成論文。而那位已經拿到博士學位的同學，他被推薦去了科學院。
——那你們不是更好了？那邊薪水更高嘛！
——但我們現在被STASI列入「政治不可靠」的黑名單！隨便啦，我才不管，沒人能強迫我改變立場！
我注意到，無論是否被STASI信任或懷疑，他們都仍兢兢業業、認真工作，為社會盡力奉獻，沒有人想要靠國家吃閒飯。這或許正是德國知識分子的特質。
他們也是**軟弱**的，因為無力對抗權力，但他們**不卑躬屈膝**地服從權力。
（順便說個題外話：我的老師Robert Rompe是一位德國物理學家，戰後被作為戰利品押送至蘇聯。儘管身為戰俘，他依然全力投入研究，為蘇聯的科學與工業發展貢獻巨大，最終被授予「列寧勳章」並當選蘇聯科學院院士。服刑期滿後，他選擇回到德國。有趣的是，那些被送往美國的德國科學家也對美國科技貢獻良多，但多數人在刑期結束後選擇留在美國，而非返回西德，例如馮·布勞恩就成為美國火箭與太空探索之父。可能美國的自由民主氛圍更適合知識分子吧。）
德國STASI雖然壓制嚴厲，但德國的文明傳統似乎是**遏止抗爭**，而非**摧毀思想**。也許正因如此，安格拉·梅克爾這位在東柏林工作的物理學者，日後才能成為統一德國歷史上最具聲望與執政時間最長的總理。
別忘了，當時DDR之所以能在社會主義陣營中經濟領先，遠超蘇聯，很大程度就是靠那一批高素質的專業知識分子，儘管蘇聯也有不錯的科研基礎與人才隊伍。
---
提到蘇聯，令我印象最深、最出乎意料的一次經歷，是某次偶然成為戈巴契夫的…座上賓。那是1987年夏天，我收到邀請前往莫斯科參加一場科學會議，機票與食宿由蘇聯支付。像往常一樣，我登上AEROFLOT的飛機後正在找座位，忽然聽到廣播叫我下機，有事要處理。我緊張地走出來，看到工作人員確認我的姓名與機票，並要我指認行李。他們將我的行李取出，我正感到不安，但接著他們卻邀請我重新登機，坐進頭等艙的座位——一輩子都沒享受過這待遇，真是奇怪。
飛機降落後，有人舉著寫我名字的牌子來接我，交出護照後被帶到貴賓室。過一會兒便被請上車，還拿回護照，行李已事先放上車，然後直奔當時莫斯科最豪華的Russia飯店。原來這並非一般會議，而是由戈巴契夫主持的世界裁軍會議。與會嘉賓都是各國的名流、知識分子、作家、科學家等，來自近百個國家（不知我怎麼被挑中的！）。會議在克里姆林宮舉行，每個座位都標示了姓名，代表將近300人。
第一天上午聽戈巴契夫發表關於裁軍與蘇聯和平政策的長篇演說，下午則有幾位著名人物發表演講，如英國作家葛林（《沉靜的美國人》作者）、德裔物理學家克勞斯·富克斯（曾參與美英原子彈計畫，據說也是蘇聯原子間諜）等。第二天分組討論，我被分到「科學與裁軍」組，參與者多是物理學家。下午與晚上則是通過支持戈巴契夫的宣言並設宴款待。
我很幸運地與克勞斯·富克斯分到同一組（之前在柏林見過），還有一位特別人物——安德烈·薩哈羅夫，蘇聯氫彈之父、勞動英雄、列寧獎得主、科學院院士。他早在1973年任內時就批評蘇聯政權專制與民主缺失，反對侵犯人權，自1980年起被軟禁於高爾基。直到1986年底、1987年初，戈巴契夫才下令釋放他。
當我與他面對面時，他已是66歲高齡的老者，但思維清晰。他在分組討論中發言數小時，談論原子彈與氫彈的發展趨勢，並建議蘇美應簽署協議共同解除這場災難。令人敬佩的是，他身為大知識分子，曾處於權力與榮譽的巔峰，卻願意放棄一切爭取人權；面對軟硬兼施的壓力，他堅持己見，曾多次絕食以表抗議。蘇聯社會，乃至全世界，都應感謝這樣一位真正的俄羅斯知識分子。
俄羅斯並不缺像他這樣的知識分子。例如著名飛機設計師圖波列夫，1937年被史達林指控為間諜與反動派支持者（實則是政見不同）而遭監禁，但當國家面臨危機，他在獄中仍設計戰鬥機。史達林被迫下令在牢中為他設立設計室，召回所有原團隊工程師與他共事。戰後，圖波列夫設計了一系列TU民航機，以他的名字命名。他三度獲得勞動英雄稱號、七次獲列寧勳章，但直到1953年史達林死後才真正被釋放。他是堅毅不屈、熱愛祖國的知識分子，為國家科學與工業做出巨大貢獻。
還有許多類似的例子，例如《日瓦戈醫生》作者帕斯捷爾納克。他以自由、博愛思想著稱，反對蘇聯當代文學的主流風格。即使獲得諾貝爾文學獎，他也寧可不領獎，也不離開祖國，因為一旦離境就無法再返回俄羅斯。
這些俄羅斯知識分子，擁有堅定的哲學與生活理念，即便在極權打壓下，或許他們「軟弱」無法直接抗爭，但他們不會**屈服**於強權。正是他們這些微弱的火光，才點燃了推動社會走向更高文明的火焰。
要知道，KGB是極為可怕的，是STASI的老師，而STASI又是越南特務機關的老師之一。
雖然是學生，但越南的特務機關卻更「高明」，懂得結合東方的傳統來對付知識分子。
去年，我在越蘇醫院的VIP病房——我們病人常說那是配給制時代的最後遺跡——遇到一位特別的病人。他個子瘦小，眼神銳利，行動敏捷，整天不躺床，而是在病房走廊來回走動。一見我，他興奮地伸手自我介紹，帶著一點口音：「我是XYZ部長（前司法部部長阮廷祿（Nguyễn Đình Lộc）），你好啊，身體還好吧？」我認得他，卻沒想到他也認得我，我們年齡相仿。
正想與他交談時，一位穿黃衣的女士（病人家屬僱來照顧的保母）匆匆跑來，說他根本不知道自己在做什麼，整天繞著走廊亂轉，見人就說同一句話。別人告訴我他腦部出了問題，才會有這種無意識行為，雖然他外觀看起來精神抖擻。
他是一位極為罕見的知識分子，來自藝文薈萃的義靜地區，學識淵博，是蘇聯法學博士，精通英語與法語。雖受教於蘇聯，他卻熟知東西方法律，思維清晰、思想獨立。誰也不明白這樣的人是怎麼進入中樞、甚至升任部長的。他任內默默推動不少進步法條進入憲法與大法中，當然，他也無力阻擋荒謬條文。
卸任後，他有更多空間，也更勇於表達觀點。他公開呼籲廢除憲法第4條，是2013年「72人建議修憲案」的成員之一。該建議案連同一份完整草案，正式提交國會並向全體國民公開。他是72人團體的正式代表，在政府徵詢民意修憲之際，親自向國會遞交該案。此事當時曾轟動政壇與輿論，令高層頭痛不已。
我一位朋友，與這位部長是密友，也是72人起草小組成員之一，告訴我：當時包括總書記、總理、國會主席及多位現任與退休高官輪番登門，勸他撤回意見、退出72人小組，但全都無效，他堅持己見。
然而有一天，他竟出現在電視受訪節目中，語焉不詳地為自己辯解，最後近乎順從地接受當局要求……該影片在電視上反覆播放，引起輿論譁然。人們震驚、失望，罵他太「卑劣」。
朋友後來對我說，別責怪他了，應該可憐他。因為當他無法被說服時，「有關部門」出手了。他兒子只是個普通人，據說是某家國企的基層職員或主管。在我們這裡，普通人本來就是潛在的「預備犯」，尤其是企業職員或官員。他們找上了他兒子…然後也來找他談話：要麼你聽話，要麼你兒子就……
他必須選擇。他自己可以承受一切，但作為父親，無法眼睜睜看著兒子因自己而枉受罪。他被折服了，屈服上電視發言…內心無力、悲傷、憤怒與懊悔……最終，他患上某種腦病，變得痴呆、無意識……現代醫學或老天才能解釋這病的根源。
但可以確定的是，他的病已無藥可救。唉！一位有責任感的知識分子之命運，令人哀痛！
---
以下是你提供的越文內容的完整中文翻譯：
---
如同世界上任何地方，越南的知識分子也因勢弱而「懦弱」，無力對抗權力。但不同的是，越南的知識分子被徹底折斷意志，被迫屈服於權力，甚至被掌權者所輕蔑。
為什麼越南的知識分子不僅「懦弱無力」，還「卑鄙下賤」，那麼容易屈服，又那麼容易被掌權者看不起？又為什麼越南知識分子唯一的選擇就是安於現狀、保守求穩？無論年輕或年老、地位高或低、無名或成名，都是一樣！
美國第二任總統約翰·亞當斯（John Adams，1735–1826）曾說：「恐懼是大多數政府的基礎」（Fear is the foundation of most governments）。而東方的封建政權過去與今日的專制政權特別擅長運用這一原則，善於發揮東方壓迫傳統的最大效力。
中國及古代越南的封建法律運行方式為「族刑」，即以家族為法律制裁的基本單位，遵循「一榮俱榮，一損俱損」的原則。一人做官，全家受益，甚至延及三親六戚；一人犯罪，父母妻子兒女皆須連坐，不僅羞辱祖宗，還禍及親人，連累整個宗族。族刑中最常見的是「誅三族」，即誅滅父母族、妻族、自己本族。例如秦朝末期，丞相李斯及宦官趙高皆被誅三族。此外還有誅五族、七族、九族的刑罰。比如燕國太子在荊軻刺秦失敗後，被誅七族。越南歷史上著名的「醴池園案」，將阮廌、阮氏露三族一同誅滅，就是一個典型案例。
在中國（越南照抄此法）歷代的刑法中，除了誅三族，還有親族連坐（親族連坐，或稱緣坐）、籍沒（沒收財產）等制度。緣坐，即一人犯罪，整個家族牽連。籍沒，則是沒收所有家族成員的財產充公，甚至包括僕人與奴婢。從唐朝起，凡是緣坐，必伴隨籍沒，所以人們提到緣坐，便等於同時提到籍沒。
這一「武功絕招」已被今日東方專制政權（如中國、北韓、越南）之權力機構所繼承、熟練運用並發揮至極致，特別是針對「知、富、地、豪」中排第一位的知識分子。這也就說明，為什麼我們這裡的許多知識分子，雖然有見識、有立場，但在職時不敢發聲，退休後也仍不敢開口。因為哪個知識分子沒有家庭與親人呢？
這一套，在西方文化（如德國、俄羅斯等）中並不存在。在那裡，誰做誰負責。因此，即便也身處專政、極權的環境中，俄羅斯、東德、波蘭、匈牙利、捷克的知識分子至多只是「懦弱無力」，但不至於「卑鄙下賤」。而我們的知識分子，卻不僅「懦弱無力」，還「卑鄙下賤」！他們唯一的選擇，就是「沉默」。儘管人人都知道：
> 「壓迫之所以能持續，只因為沉默的存在。」
> *Oppression can only survive through silence.*
---
附註（P/S）：
* **卑鄙下賤（HÈN HẠ）**：軟弱無能又令人鄙視。Despicable Weakness, contemptible Weakness；可鄙弱性
* **懦弱無力（HÈN YẾU）**：無能力做事。Weakness；弱性
2019年9月18日
---
如需進一步整理成評論文章或結合歷史與現實對比，可告知我主題與用途，我可以協助深化論述。
若你需要將這段翻譯進一步精簡、用於文章摘要、或轉寫成演講語體，也可再告訴我。
如需進一步整理成更正式的中文出版用文體或濃縮摘要，也可以協助處理。
@@@@@
← Phan Nhật Nam – Thái Kế Toại – Phan Thúy Hà (*)Những dấu hiệu của một tư duy trung cổ →
Trí thức – hèn yếu hay hèn hạ?
Posted on 23 Tháng Chín, 2023 by post3
Trần Gia Ninh
(Thế sự phiếm đàm hay nôm na là Tán gẫu chuyện đời. Bài dài, khó đọc. Người viết đã mệt óc, người đọc sẽ mệt hơn. Xin cân nhắc trước khi đọc, kẻo ảnh hưởng đến sức khỏe)
Martin Luther King nói: “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu, mà còn vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”. Nhưng vì sao người tốt lại thường phải im lặng?
STASI là tên gọi tắt của Staatssiherheitsdienst, cơ quan mật vụ Đông Đức, từng là một cơ quan mật vụ hàng đầu thế giới. Mức độ kìm kẹp của STASI đối với trí thức Đức phải nói là rất khiếp, chặt chẽ hơn ta nhiều. Tôi mời bạn tôi sang Việt Nam làm việc, mọi thứ xong xuôi nhưng ông bạn không được sang Việt Nam vì máy bay thời đó phải transit Karachi, và ông này trong danh sách của STASI là không được phép qua một nước thuộc phe bên kia. STASI báo cho ông ta biết như vậy, không giấu giếm. Nước Đức rất sợ trí thức bỏ chạy, vì họ biết rõ vai trò trí thức. Vào năm 1989, tôi từng cãi nhau với cậu bạn W. phụ trách đối ngoại của Viện Hàn lâm Khoa học Đức, mà cậu ta không giấu giếm là STASI. Tôi bảo rằng DDR (Cộng hòa Dân chủ Đức) chắc chắn sẽ sụp. Cậu ta bảo tôi, không bao giờ, DDR không phải Ba Lan, vì trí thức Đức vẫn im lặng. Nhưng chỉ mấy tuần sau đó, khi mà Hungari mở cửa biên giới với Áo, thì hàng vạn kỹ sư, Bác sĩ, nhà khoa học Đông Đức ùn ùn kéo nhau theo đường Hungari sang Tây Đức. DDR tê liệt. Lúc đó thì cậu ta mới thừa nhận là đã nhận định sai. Chỉ ít lâu sau là bức tường Berlin sụp đổ.
Tôi còn nhớ rất rõ, chiều 22/8/1968 sau khi từ giảng đường Khoa Vật lý của trường Đại học Humboldt trở về, hai anh bạn của tôi ở cùng phòng thí nghiệm vội vàng thu dọn đồ đạc. Một anh vừa bảo vệ tiến sĩ xong, còn anh nữa thì sắp bảo vệ. Họ bảo:
– Tran [họ gọi tên tôi như vậy], từ biệt mày nhé, mai chúng tao đi rồi.
Tôi hỏi:
– Sao vậy?
Lutzt, anh bạn sắp bảo vệ nói:
– Chúng tao nay thuộc diện politischer Unzuverlässigkeit [Không đáng tin cậy về mặt chính trị]. Mày biết rồi đấy, hôm qua quân đội Liên Xô và khối Warzava kéo vào Tiệp Khắc rồi. Bọn tao được lệnh không được phát biểu gì khi sinh viên hỏi. Nhưng tao thì tao không chịu, sáng nay giờ lên lớp, tao bảo với sinh viên là tao phản đối quân đội DDR tham gia kéo quân vào Praha. Nước Đức không được xâm lược một nước khác nữa, ít nhất là phải như vậy. Thế là chúng tao không được phép giảng dạy nữa và phải đi khỏi trường.
– Mày đi đâu bây giờ?
– À, không lo, Giáo sư chủ nhiệm đã giới thiệu tao về nhà máy WF, nơi ông ta kiêm Giám đốc Kỹ thuật.
– Mày bỏ luận án ư?
– Không, ông Giáo sư bảo tiếc là ông ấy không được quyền giữ tao lại trường, nhưng hứa vẫn tạo điều kiện để tao hoàn thành luận án. Còn thằng kia, nó xong Tiến sĩ rồi, ông Giáo sư giới thiệu nó về Viện Hàn lâm.
– Thế thì chúng mày sướng rồi, về đó lương cao hơn nhiều mà!
– Nhưng giờ chúng tao được STASI ghi vào hồ sơ là politischer Unzuverlässigkeit! Thây kệ, tao cóc cần, không ai có thể bắt tao thay đổi quan điểm cả!
Tôi nhận thấy, dù là được STASI tin tưởng hay nghi ngờ thì họ vẫn làm việc hết sức có trách nhiệm, cống hiến hết mình cho xã hội, không ai muốn ăn bám cả. Phải chăng đó là một đặc điểm của trí thức Đức.
Họ cũng HÈN vì yếu thế, không chống lại được quyền lực, nhưng họ không HẠ mình khuất phục quyền lực.
(Nói chuyện ngoài lề một chút: Ông thầy của tôi, Robert Rompe, vốn là một nhà Vật lý Đức bị bắt về Liên Xô sau chiến tranh, như là chiến lợi phẩm cho bên thắng trận. Thế mà dù là tù nhân, ông vẫn hết lòng hết sức làm việc, cống hiến cho nền khoa học và công nghiệp Liên Xô, đến mức được Liên Xô tặng huân chương Lenin và bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô. Hết hạn tù, ông lại xin trở về Đức. Cũng lạ là những nhà khoa học Đức bị bắt về Mỹ thì cũng đóng góp rất lớn cho khoa học và công nghiệp của Mỹ, nhưng khi hết hạn tù thì đa số đều ở lại Mỹ, không về lại Tây Đức, như W. von Braun trở thành cha đẻ của tên lửa và du hành vũ trụ Mỹ. Có thể tinh thần tự do dân chủ của Mỹ hợp với trí thức hơn.)
Cũng có thể là STASI của Đức kìm kẹp rất mạnh, nhưng truyền thống văn minh của Đức là ngăn chặn sự phản kháng chứ không phải là tìm mọi cách khuất phục tư tưởng của họ. Có thể vì vậy mà Angela Merkel, là một nhà Vật lý ở Đông Berlin cùng thời đó, về sau đã trở thành một thủ tướng có uy tín, lâu đời nhất của nước Đức thống nhất bây giờ.
Cũng nên nhớ rằng, thời đó nhờ có một đội ngũ trí thức chuyên môn cao mà nền kinh tế DDR là dẫn đầu phe xã hội chủ nghĩa, vượt xa Liên Xô rất nhiều, mặc dù Liên Xô có nền khoa học khá cao và đội ngũ trí thức đáng nể.
Nói đến Liên Xô, kỷ niệm đáng nhớ bất ngờ nhất với tôi là một lần ngẫu nhiên được làm thượng khách của… Gorbachev. Đó là vào mùa hè năm 1987, tôi nhận được giấy mời sang Moscow dự hội nghị khoa học, vé và ăn ở do Liên Xô đài thọ. Như mọi lần, sau khi check-in lên máy bay của AEROFLOT, tôi loay hoay tìm chỗ ngồi, thì bỗng nghe loa gọi tên tôi yêu cầu ra khỏi máy bay, có việc. Lo lắng đi ra thì thấy nhân viên hỏi tên tuổi, xem vé và yêu cầu tôi chỉ cho họ hành lý của tôi. Họ rút hành lý ra, tôi lo quá, nhưng rồi thấy họ lại mời tôi lên tàu bay, ngồi vào ghế hạng nhất… cả đời chưa được hưởng, lạ thật. Hạ cánh, đã có người cầm biển đề tên mình đứng đón, đưa hộ chiếu cho họ rồi được dẫn qua phòng VIP. Một lát sau đã được mời lên xe nhận lại hộ chiếu và điểm qua hành lý đã được mang lên xe sẵn, chạy về khách sạn Russia sang trọng nhất Moscow thời bấy giờ. Hóa ra cuộc hội nghị này không bình thường mà là hội nghị thế giới về giải trì quân bị do Gorbachev chủ trì. Khách dự hội nghị được mời đích danh, là các nhân sĩ, trí thức, nhà văn, nhà khoa học… của gần trăm nước trên thế giới (chẳng hiểu vì sao mình lại lọt vào đây!). Hội nghị tổ chức trong điện Kremlin. Ghế đã ghi tên từng người, tôi thấy có đến gần 300 đại biểu. Ngày đầu là nghe một bài diễn văn suốt buổi sáng của Gorbachev về giải trừ vũ khí và chính sách bảo vệ hòa bình cùng các đề xuất của Liên Xô. Buổi chiều nghe tham luận của một số tên tuổi nổi tiếng như Graham Greene nhà văn Anh (tác giả Người Mỹ thầm lặng), Klaus Fuchs (nhà Vật lý Đức hai mang làm bom nguyên tử cho Mỹ, Anh và nghe nói làm gián điệp nguyên tử cho Liên Xô) và vài người nữa tôi quên mất tên… Ngày thứ hai là hoạt động của các sections, tôi được phân vào section Khoa học và Giải trừ quân bị, nhóm chuyên môn chủ yếu là các nhà Vật lý. Buổi chiều và tối là thông qua tuyên bố ủng hộ Gorbachev và chiêu đãi. May mắn là tôi cùng nhóm với Klaus Fuchs (mà tôi đã gặp ở Berlin) và một nhân vật đặc biệt là Andrey Sakharov, cha đẻ của bom nhiệt hạch Liên Xô, anh hùng lao động, giải thưởng Lenin, Viện sĩ Viện Hàn lâm. Ông là người từ năm 1973 lúc đương chức, đã phê phán sự độc tài mất dân chủ của chế độ Soviet, chống lại sự đàn áp nhân quyền ở Liên Xô và từ 1980 bị quản thúc ở Gorki. Nửa năm trước, tức cuối 1986 đầu 87 Gorbachev đã ra lệnh thả ông. Bấy giờ, lúc tôi ngồi đối mặt với ông thì ông đã là một cụ già 66 tuổi, nhưng rất minh mẫn, đã thuyết trình hàng giờ tại thảo luận về xu hướng phát triển bom nguyên tử – khinh khí và kiến nghị Liên Xô-Mỹ cần ký hiệp định giải trừ tai họa này như thế nào. Thật đáng khâm phục, một trí thức lớn, đang ở đỉnh cao quyền lực và danh vọng mà đã từ bỏ để đấu tranh cho quyền con người; bị dụ dỗ rút lui ý kiến không thành, nên bị đàn áp tinh thần rồi giam cầm cả thập kỷ, ba bốn lần tuyệt thực để bảo vệ chính kiến… Xã hội Liên Xô và cả thế giới phải cảm ơn ông, một trí thức Nga chân chính. Nước Nga không thiếu những trí thức như ông. Nhà thiết kế máy bay nổi tiếng Tupolev bị Stalin bắt giam năm 1937 vu cho tội danh gián điệp và ủng hộ đảng phản động (thực ra là vì bất đồng chính kiến), nhưng ở trong tù, khi tổ quốc lâm nguy, ông vẫn tiến hành thiết kế máy bay chiến đấu. Stalin phải ra lệnh lập cho ông phòng thiết kế ở trong tù, điều đến tất cả các kỹ sư cũ của phòng thiết kế mà ông từng lãnh đạo để cùng ông làm việc… Những máy bay chiến đấu Nga nổi tiếng ra đời và sau chiến tranh là loạt máy bay dân dụng TU xuất xưởng mang tên ông, ba lần anh hùng lao động, 7 lần huân chương Lenin, thế nhưng mãi đến khi Stalin chết năm 1953 ông mới chính thức được tha. Một trí thức chí khí, bất khuất, giàu lòng yêu nước, đã đóng góp bao nhiêu thành quả khoa học và công nghiệp cho đất nước. Còn có thể kể thêm rất nhiều thí dụ nữa về trí thức Nga, ví dụ như Boris Pasternak tác giả tiểu thuyết Dr. Zhivago nổi tiếng (xuất bản ở nước ngoài), với tư tưởng tự do bác ái, chống lại khuynh hướng văn học Soviet đương đại. Ông đoạt giải thưởng Nobel, ông thà không đi nhận Nobel chứ không chịu rời đất nước, tổ quốc của ông, vì nếu ông ra khỏi biên giới thì không được quay về nước Nga nữa. Những trí thức Nga, họ có tư tưởng triết lý sống của họ bất chấp đàn áp dù họ có thể HÈN vì không chống lại được kẻ áp bức, không chống lại được KGB, nhưng họ không HẠ mình khuất phục cường quyền. Và đó chính là những đốm lửa nhỏ để đốt lên ngọn lửa làm động lực đưa xã hội tiến lên nền văn minh cao hơn. Nên nhớ KGB là cực kỳ kinh khủng, là thầy của STASI, còn STASI là một trong các thầy của mật vụ Việt Nam.
Tuy là học trò nhưng mật vụ Việt Nam lại có thể xem là cao tay hơn trong xử lý trí thức, nhờ vận dụng truyền thống phương Đông.
Năm vừa qua, tại khu VIP của BV Việt Xô, nơi mà các bệnh nhân chúng tôi thường nói đó là chút dấu tích cuối cùng của ân huệ bao cấp, tôi gặp một bệnh nhân đặc biệt. Ông người nhỏ nhắn, cặp mắt sắc tinh nhanh, dáng đi nhanh nhẹn. Suốt ngày ông không nằm một chỗ mà đi lại khắp hành lang bệnh viện. Gặp tôi, ông hồ hởi bắt tay và tự giới thiệu bằng giong trọ trẹ: “Tôi, Bộ trưởng XYZ đây, xin chào, anh có khỏe không”. Tôi biết ông này, nhưng không nghĩ ông lại biết mình, ông chỉ hơn kém tôi vài tuổi. Vừa định nói chuyện với ông, thì chị áo vàng (tức là oshin người nhà thuê phục vụ ở bệnh viện) hớt hải chạy tới, nói rằng ông không biết gì đâu, chỉ suốt ngày đi vòng quanh, cháu theo bở hơi tai mà cũng không kịp, gặp ai ông cũng chỉ nói một câu như thế. Hỏi, người ta bảo ông Bộ trưởng bị bệnh gì trong não nên sinh ra hành động vô thức như vậy, mặc dù trông ông rất khỏe mạnh, nhanh nhẹn… Ông này là một trí thức hiếm hoi, dòng dõi trâm anh của đất Nghệ Tĩnh, học rất giỏi, một Tiến sĩ luật của Liên Xô, thành thạo tiếng Anh, tiếng Pháp. Tuy Liên Xô đào tạo, nhưng ông thông hiểu luật pháp cả phương Tây lẫn phương Ta, tư duy sáng sủa và tư tưởng khá độc lập, chẳng hiểu làm sao mà người như ông ta lọt lưới được Trung ương cho làm đến chức Bộ trưởng, và ông đã có khá nhiều đóng góp thầm lặng khi đã “gài” được nhiều điều khoản khá tiến bộ vào Hiến pháp và các bộ luật lớn. Tất nhiên ông cũng không đủ khả năng để chống lại các điều khoản phi lý . Đấy là lúc đương chức. Khi đã về “làm người tử tế” thì ông đã có điều kiện và không ngần ngại đấu tranh cho quan điểm của mình. Ông đã công khai yêu cầu bỏ điều 4 hiến pháp. Ông là một thành viên trong nhóm 72 nhân sĩ trí thức năm 2013 đệ trình chính thức với nhà nước và quốc dân đồng bào một bản kiến nghị về sửa đổi Hiến pháp kèm theo một bản dự thảo Hiến pháp hoàn chỉnh do nhóm 72 độc lập soạn thảo. Chính ông là người đại diện chính thức của nhóm 72 trao bản kiến nghị kèm Hiến pháp đó cho Quốc hội nhân dịp lấy ý kiến nhân dân về sửa đổi Hiến pháp 2013. Sau này người ta quen gọi đấy là Kiến nghị 72. Chuyện này đã một thời xôn xao chính trường và công luận Việt Nam, làm lãnh đạo nhà nước đau đầu. Một người bạn tôi, cũng là bạn thân của ông Bộ trưởng đồng thời là một thành viên tích cực trong nhóm soạn thảo kiến nghị (kèm Hiến pháp) 72, kể cho tôi nghe rằng hầu hết các quan chức cao cấp từ Tổng bí thư, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội lẫn những thành viên cao cấp đương chức và về hưu của nhà nước VIệt Nam đã thay nhau đến nhà ông vận động ông rút lại ý kiến, rút khỏi hoạt động của nhóm 72 nhân sĩ trí thức, nhưng vô hiệu, ông vẫn giữ ý kiến của mình. Nhưng rồi một hôm bỗng thấy ông xuất hiện trên TV trong một cuộc phỏng vấn, và ông biện minh loanh quanh và cuối cùng gần như đồng ý làm theo những gì người ta yêu cầu… Clip này chiếu đi chiếu lại nhiều lần trên TV. Mọi người giật mình, ngán ngẩm và chê trách ông Bộ trưởng này HÈN HẠ quá… Bạn tôi sau đó nói cho tôi biết rằng đừng nên trách ông ấy nữa mà tội nghiệp… Không ai làm ông lay chuyển được thì có cơ quan chức năng ra tay. Con trai ông là một thường dân, nghe nói là doanh nhân, nhân viên hay một quản lý cấp thấp trong một doanh nghiệp nhà nước gì đó. Ở ta, thường dân ai mà chẳng là một tù nhân dự bị, nhất lại là doanh nhân hay cán bộ quèn của doanh nghiệp nhà nước! Và cơ quan chức năng đã “nói chuyện” với thường dân… và họ cũng đã đến gặp ông… hoặc là ông nghe lời, hoặc là con ông sẽ… Ông phải lựa chọn. Cá nhân ông có thể chịu mọi thứ được, nhưng là người cha, ông không thể nhìn con ông vì ông mà chịu truy tội oan uổng được… Ông đã bị bẻ gãy, hạ mình khuất phục, lên TV và nói… Ông bất lực, đau buồn, tức giận và ân hận… Rồi ông ấy trở nên người ngây dại, vô thức vì bị bệnh gì đó trong não,… chỉ có y học hiện đại hay có trời mới biết được. Nhưng có điều chắc chắn biết được, đó là căn bệnh của ông nay vô phương cứu chữa. Than ôi, số phận một trí thức có trách nhiệm! Thương thay!
Như bất kỳ ở đâu, trí thức Việt Nam cũng HÈN vì yếu thế, không đủ sức chống lại quyền lực. Nhưng khác ở chỗ trí thức Việt Nam bị bẻ gãy ý chí, phải HẠ mình khuất phục quyền lực, bị kẻ cầm quyền coi khinh.
Vì sao trí thức Việt Nam nói chung không những HÈN YẾU mà còn HÈN HẠ, dễ bị khuất phục và bị những kẻ nắm quyền lực coi thường? Và vì sao lựa chọn của trí thức Việt Nam duy nhất là an phận, thủ thường, trẻ hoặc già, cao hay thấp, vô danh hay nổi tiếng cũng vậy cả!
John Adams (1735-1826) Tổng thống thứ hai của Hoa Kỳ đã nói: Sự sợ hãi là nền tảng của hầu hết các bộ máy chính quyền (Fear is the foundation of most governments). Và các chính quyền phong kiến ngày xưa hay chuyên chính ngày nay ở phương Đông đặc biệt vận dụng nguyên lý này rất xuất sắc, nhờ đã tận dụng tối đa truyền thống đàn áp của phương Đông.
Hình luật của các chế độ phong kiến Trung Quốc cũng như Việt Nam xưa vận hành theo kiểu tộc hình, dựa trên nguyên tắc pháp lý lấy gia tộc làm cơ sở. "一榮俱榮，一損俱損 Nhất vinh câu vinh, nhất tổn câu tổn – Vinh cùng hưởng, mất cùng chịu mất”. Một người làm quan (vinh) đặc quyền lan tới tận tam thân lục thích. Một người có tội thì bố mẹ vợ con đều liên đới chịu trách nhiệm. Không chỉ nhục tổ tông mà vạ đến người thân, liên lụy đến cả gia tộc. Tộc hình thường sử dụng nhất là “tru di tam tộc”, tức là diệt ba họ bao gồm bố mẹ, vợ con, anh em. Vào cuối triều đại Tần, Thừa tướng Lý Tư và hoạn quan đã giết Lý Tư là Triệu Cao đều bị tru di tam tộc. Ngoài ra còn có hình phạt tru di ngũ tộc, thất tộc, cửu tộc, v.v. Ví dụ như thái tử nước Yên sau vụ Kinh Kha ám sát Tần Thủy Hoàng bất thành, phải chịu tội tru di thất tộc. Ở Việt Nam thì vụ án Lệ Chi Viên, tru di cả ba họ Nguyễn Trãi-Nguyễn Thị Lộ là một thí dụ điển hình.
Trong lịch sử luật hình sự Trung Quốc (Việt Nam ta chép nguyên luật này), ngoài hình thức tru di tam tộc còn có thêm các quy định gọi là Thân tộc liên tọa 親族連坐 (hay còn gọi là Duyên tọa緣坐), Tịch một 籍沒 (kê biên và tịch thu), v.v. Duyên tọa 緣坐, tức một người phạm tội thì kéo theo truy tội cả thân thuộc, gia tộc. Tịch một 籍沒 là chế tài kê biên và tịch thu mọi tài sản của mọi thành viên gia đình sung công, kể cả gia nhân và nô bộc. Từ sau thời nhà Đường thì hễ xử duyên tọa 緣坐 thì đều đi kèm tịch một 籍沒, cho nên theo thói quen nói duyên tọa cũng tức là đồng nghĩa với tịch một.
Miếng võ này của ngày xưa đã được các cơ quan quyền lực của các chế độ chuyên chính phương Đông ngày nay (Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam…) kế thừa, thành thục và và phát huy hết công lực, đặc biệt là đối với trí thức, vị trí số một trong “Trí, Phú, Địa, Hào”. Điều đó giải thích vì sao ở ta có rất nhiều trí thức có hiểu biết, có chính kiến nhưng không dám lên tiếng khi đương chức đã đành, ngay cả khi đã về vườn, tự do không ràng buộc cũng không dám lên tiếng. Trí thức nào mà chẳng có gia đình, người thân!
Miếng võ này không có ở văn hóa Âu Tây (Đức, Nga, …). Ở đó ai làm kẻ ấy chịu. Vì thế, dù cũng trong cái nôi chuyên chính, toàn trị, trí thức Nga, Đông Đức, Ba Lan, Hung, Tiệp… chỉ HÈN YẾU mà không HÈN HẠ. Còn trí thức ta thì không những HÈN YẾU mà còn HÈN HẠ vậy! Họ chỉ có lựa chọn duy nhất là IM LẶNG. Dù ai cũng biết rằng
“Sự áp bức chỉ tồn tại được nhờ sự im lặng.
Oppression can only survive through silence.”
P/S:
HÈN HẠ: Yếu kém và đáng khinh . Despicable Weakness, contemptible Weakness; 可鄙弱性 (khả bỉ nhược tính)
HÈN YẾU: không đủ sức và khả năng để làm việc gì. Weakness; 弱性 (nhược tính)
18 tháng 9, 2019
@@@@@
（這是一篇關於時事的漫談，也可以說是人生閒聊。文章很長，也不易閱讀。寫的人已經腦力枯竭，讀的人恐怕更累。請自行斟酌閱讀，以免影響健康。）
馬丁·路德·金說過：「在這個世界上，我們不只是為壞人的行為與言語而感到痛心，更是為好人的可怕沉默而痛心。」但為什麼好人往往選擇沉默？
STASI 是「Staatssiherheitsdienst」的縮寫，為東德的國家安全部，是當時世界最強大的祕密警察機構之一。STASI 對德國知識分子的控制可以說極為嚴厲，遠比我們這裡更緊密。我曾邀請一位朋友來越南工作，一切準備就緒，卻因為當時飛機要在卡拉奇轉機，而他在 STASI 的黑名單上，被禁止前往「對立陣營」國家。STASI 還主動通知他，毫不遮掩。德國非常害怕知識分子出逃，因為他們深知知識分子的價值。1989 年，我曾與一位名為 W. 的朋友爭論，他是德國科學院外事主管，並坦承自己是 STASI。他說德意志民主共和國（DDR）絕不會垮，因為「我們不是波蘭，德國知識分子仍然沉默」。但幾週後，當匈牙利打開與奧地利的邊界，數萬東德的工程師、醫師、科學家紛紛經匈牙利逃往西德，DDR 癱瘓了。這時他才承認自己判斷錯誤。沒多久，柏林圍牆倒塌了。
我記得很清楚，1968 年 8 月 22 日傍晚，我從洪堡大學物理系講堂返回實驗室時，兩位朋友正在匆忙打包行李。一位剛通過博士答辯，另一位準備答辯。他們對我說：
——Tran（他們這樣稱呼我），我們明天就走了，來跟你道別。
我問為什麼？
其中一位名叫 Lutzt 的說：
——我們被列為「政治上不可靠人員（politischer Unzuverlässigkeit）」。你也知道，昨天蘇聯與華沙公約國軍隊剛進入捷克。我們被下令不能對學生發表任何評論。但我受不了，今天上課時，我就跟學生說我反對 DDR 軍隊參與進軍布拉格。德國不該再侵略其他國家，至少不能這樣。結果我們被禁止授課，必須離校。
——你們要去哪裡？
——不擔心，指導教授推薦我去一家工廠（WF），他在那邊兼任技術總監。
——你就這樣放棄博士論文？
——不，教授說遺憾無法讓我留在學校，但他會幫我安排繼續完成論文。至於另一位已拿到博士，教授幫他安排進入科學院。
——那你們也算運氣不錯啊，薪水還更高！
——但我們已被 STASI 登記為「政治不可靠人員」了！隨便吧，我才不管，沒人能改變我的立場！
我發現，不論是受 STASI 信任或懷疑，他們都盡責地工作，全心為社會貢獻，沒人想混吃等死。也許這就是德國知識分子的特質。
他們的確是**軟弱（HÈN）**，因為無法對抗權力，但他們不會\*\*卑鄙（HẠ）\*\*地屈服於權力。
（題外話一下：我那位老師 Robert Rompe 是一位德國物理學家，戰後被蘇聯作為戰利品俘虜帶走。但即使身為戰俘，他依然全力為蘇聯科學與工業貢獻，甚至獲得列寧勳章，並被選為蘇聯科學院院士。刑滿後，他選擇返回德國。有趣的是，那些被美國帶走的德國科學家也對美國科學工業有巨大貢獻，大多卻選擇留在美國，比如 Wernher von Braun 成為美國火箭與太空探索之父。也許自由民主的美國更適合知識分子的精神世界。）
也許 STASI 雖然強力控制，但德國的文明傳統是壓抑反抗，而非摧毀思想。因此，當時同樣是東柏林的物理學家 Angela Merkel，後來成為統一德國最具聲望的總理。
別忘了，當時 DDR 之所以能成為社會主義陣營中經濟最發達的國家，也正是因為擁有一支高素質的專業知識分子隊伍，遠超蘇聯。
談到蘇聯，最讓我難忘的是 1987 年夏，我意外成為戈巴契夫的座上賓。那時我接到邀請前往莫斯科參加一場由蘇聯出資的學術會議。像往常一樣，我在 Aeroflot 辦理登機後，正找座位，突然被廣播叫下飛機。緊張地出來後，有人確認我的身份、行李，然後又被請上飛機，這次竟是頭等艙。下機後，有人高舉我的名字牌迎接，收走護照，送我進貴賓室，接著搭車前往當時莫斯科最豪華的 Russia 飯店。原來這是一場由戈巴契夫親自主持的全球裁軍會議，與會者來自全球近百國，皆為名流、知識分子、作家、科學家（至今我也不知自己怎麼會被邀請）。
會議在克里姆林宮舉行，座位上都標有名字。第一天上午是戈巴契夫長篇演講，下午則聽取英國作家葛拉罕·葛林（《沉默的美國人》作者）、德國物理學家克勞斯·富克斯（曾為美英蘇三方研發原子彈）等知名人物發言。第二天，我被分到「科學與裁軍」分組，與物理學家同場。下午是通過支持戈巴契夫的宣言與晚宴。
我很幸運能與富克斯和另一位傳奇人物共組，那就是蘇聯氫彈之父、勞動英雄、列寧獎獲得者、科學院院士安德烈·薩哈羅夫。他從 1973 年起就開始公開批評蘇聯的專制與人權侵害，1980 年遭軟禁於高爾基，直到戈巴契夫於 1986 年底下令釋放。當我與他面對面時，他已 66 歲，但思維清晰，在會上長時間講述核武發展的危險，呼籲美蘇簽訂裁軍協議。
令人欽佩的是，他身處權力與榮耀頂峰時選擇為人權而戰，拒絕收回意見而被迫害、監禁、絕食多次。他是蘇聯與世界的良心。俄國從不缺乏這樣的知識分子。著名飛機設計師圖波列夫 1937 年被史達林以間諜與反革命罪名逮捕，但在獄中仍設計戰機，蘇聯甚至為他設立「監獄設計所」，讓原團隊與他共事。他的戰機廣為人知，戰後的民航機也以他命名（TU）。他三次獲頒勞動英雄、七次列寧勳章，卻直到史達林死後才得以真正獲釋。
還有像小說《日瓦戈醫生》的作者帕斯捷爾納克，提倡自由與人道精神，反對蘇聯文藝思想。他獲諾貝爾獎，但寧願不領獎也不離開祖國，因為一旦離境將永不得歸國。這些俄國知識分子雖可能因無法對抗壓迫而「軟弱」，但他們從未「卑鄙」地屈服。他們的存在就像點點微火，終將點燃整個文明的希望。
要知道，KGB 比 STASI 更恐怖，STASI 反過來又是越南情報系統的老師之一。
但越南的祕密警察即便是「學生」，卻也可說青出於藍，因為他們融合了東方文化處理知識分子的方式。
（未完，待續……）
以下是原文的完整中文翻譯：
---
去年，在越蘇醫院的VIP病房，那個我們病人之間常說是「補貼時代最後一絲恩澤的遺跡」的地方，我遇見了一位特別的病人。他身形瘦小，一雙眼睛銳利機敏，走路輕快利索。整天他不待在床上，而是在醫院走廊裡來回踱步。遇到我時，他熱情地與我握手，用含混的語調自我介紹：「我是XYZ部長（Nguyễn Đình Lộc 阮廷祿 ），您好，您身體好嗎？」我認得他，但沒想到他竟也認得我，他比我大不了幾歲。
正當我準備與他攀談時，一位穿黃衣服的女護工（也就是病人家屬雇來照顧病人的看護「歐新」）匆忙跑來，說他其實什麼都不知道，一整天只是在醫院裡繞圈子走來走去，她費盡力氣也跟不上。他見誰都只說那麼一句話。詢問之下才知道，他的大腦出了問題，才會產生這種無意識的行為，儘管看起來他身體健壯、動作靈活……
這位先生是極為少見的知識分子，出身於越南義靜（Nghệ Tĩnh）地區的名門望族，學業優異，是蘇聯的法學博士，精通英語與法語。雖受蘇聯培養，他卻通曉東西方法律，思維清晰，思想獨立。實在讓人不解，他這樣的人竟能突破層層關卡，被中央拔擢為部長。他任內曾默默推動不少進步條文納入憲法與重要法律之中，雖然也無力抗拒那些荒謬條款。那是他在位時的情況。
退休後，成為所謂的「體面人」，他更無顧忌地為自己的理念而奮鬥。他公開呼籲廢除憲法第四條。
他是2013年72位知識分子聯名上書政府和國民，要求修憲並附上一份完整憲法草案的其中一人。這份草案是由72人獨立起草的。他正是那位代表「72人小組」
Thể loại:Nhóm Kiến nghị 72 將該建議書與草案正式提交國會、作為2013年徵詢民意修憲過程的一部分。此舉一度震動政壇與輿論界，使得國家領導層大為頭痛。
@@《憲法修正案：請願進行到哪一步了？ 》。自由亞洲電台.org 。 2013年11月29日訪問。
@@
越南《憲法》第四條，全名為「越南社會主義共和國憲法」第四條，是該國政治體制的核心條文之一。該條規定越南共產黨在國家政治生活中的最高地位，是越南一黨專政的法理依據。以下是越南《2013年憲法》第四條的官方中文譯文：
---
### **第四條：越南共產黨的領導地位**
> **越南共產黨——越南工人階級的先鋒隊，同時也是勞動人民與整個越南民族的忠誠代表，依據馬克思列寧主義與胡志明思想，擔負國家與社會的領導責任。**
>
> **黨與人民緊密聯繫，接受人民的監督，在憲法與法律的框架內運作，並對其決策負責。**
>
> **一切黨組織與黨員均應在憲法與法律面前平等，並受法律約束。**
---
### 評析：
這條條文的關鍵在於：
1. **明文規定越南共產黨為唯一合法執政黨**；
2. **以馬列主義與胡志明思想作為指導原則**；
3. **聲稱黨需接受人民監督與在憲法法律下運作**，但實際並未建立有效的民主制衡機制。
因此，儘管條文提及「人民監督」與「憲法與法律框架」，在實際操作中，此條文仍被視為壓制多黨制與異議聲音的根本法律依據，並常為國內外人權組織所詬病。
如需進一步比較中越一黨體制的憲政表述，我也可以幫你整理對照資料。
@@@
我的一位朋友，同時也是那位部長的密友，也是「72人草案」的重要參與者，曾告訴我，從總書記、總理、國會主席到多位在位或退休的高級官員，都先後親赴他家，勸說他收回意見，退出72人小組，但無效，他堅持己見。
然而某天，他突然出現在電視上，在一場訪談中閃爍其詞，最終近乎接受了官方的要求……這段影片在電視上被反覆播放。人們震驚、失望，譴責他太「卑劣」、「懦弱」……
我的朋友後來告訴我，不應再責怪他，而是應該可憐他。沒有人能動搖他，最後出動了「有關部門」。他的兒子，只是個普通人，據說是個商人，也可能是國營企業的員工或基層主管。在我們這裡，普通人誰不是潛在的囚犯，特別是商人或國營單位的小幹部！
有關部門「找了他談話」，也去找了那位部長。意思很明白：要麼你就聽話，要麼你兒子就……他被迫做出選擇。作為個人，他可以承受一切，但作為父親，他無法眼睜睜看著自己的兒子因為自己而遭受無辜迫害……他被折服了，被壓垮了，只能屈服，上電視說了那些話……
他無能為力、痛苦、憤怒又懊悔……然後，他的腦子出了問題，變得呆滯、無意識，也許是某種神經疾病，現代醫學或天知道……但有一點可以確定——他的病，已無法治癒。唉！一位有責任感的知識分子的命運！真是令人痛惜！
就像世界各地一樣，越南的知識分子也因地位弱勢而「懦弱」。但不同的是，越南的知識分子不僅懦弱，還被強行折斷意志，被迫低頭，並且被掌權者所鄙視。
為什麼越南的知識分子，不僅懦弱，還顯得卑微、容易屈服，並被當權者看不起？為什麼他們唯一的選擇只能是安於現狀，不論年輕或年老，地位高或低，無名或知名，皆如一？
美國第二任總統約翰·亞當斯（John Adams，1735-1826）說過：「恐懼是大多數政府的基礎」（Fear is the foundation of most governments）。東方的封建或專制政權尤擅長運用這一原理，因其最大程度發揮了東方式壓制的傳統。
中國與古代越南的封建律法皆採用「族刑」制度，以家族為法律責任單位的原則運行。即所謂「一榮俱榮，一損俱損」，一人做官，榮耀可延及三親六戚；一人犯罪，父母妻兒皆受牽連。不僅羞辱祖宗，還禍及至親，甚至整個家族。
族刑中最常見的就是「誅三族」，即誅殺父母、妻子與兄弟等三房親屬。秦末丞相李斯與太監趙高互相殘殺，最終雙方皆被「誅三族」。此外，還有誅五族、七族、九族等變種。例如，燕國太子因荊軻刺秦失敗，被處以誅七族之罪。在越南歷史上，黎朝的「荔枝園冤案」，誅殺了阮廌與阮氏路兩家三族，便是一個典型的例子。
---
如需進一步深入探討其中歷史背景、法理邏輯或轉為評論文體，可告訴我，我可以協助你拓展或轉寫。
以下是該段越南文的完整中文翻譯：
---
在中國（而我們越南也完全照搬）刑法歷史中，除了「誅三族」這種刑罰形式外，還有其他相關規定，例如「親族連坐」（**親族連坐**，又稱為**緣坐**）、「籍沒」（**籍沒**，即查封與充公財產）等等。
**連坐**的意思是，一個人犯罪，其親屬與整個家族也會被牽連治罪。**籍沒**則是查封並充公所有家庭成員的財產，甚至包括家仆與奴僕的財產。從唐朝開始，只要處罰連坐，就會同時執行籍沒。因此，後來人們提到「連坐」，往往也就默認包括了「籍沒」。
這一招古代的權術，如今已被當代東方專制政權（如中國、朝鮮、越南等）的權力機關完整繼承、嫻熟掌握，並發揮到了極致，尤其是針對「**士農工商**」之首的**知識分子**。這也正好解釋了為什麼我們國內有這麼多知識淵博、具有見解的知識分子，即使在任內不敢發聲尚可理解，哪怕在退休、已無公職、理應自由無拘之後，仍然噤若寒蟬。因為哪個知識分子沒有家庭和親人呢？
這一招在歐洲文化中是不存在的（如德國、俄羅斯等）。在那裡，**誰做誰擔**，罪不及家人。所以，即使出身於同樣的極權體制，俄羅斯、東德、波蘭、匈牙利、捷克等國的知識分子**至多是軟弱（HÈN YẾU）**，但並不**卑劣（HÈN HẠ）**。
而我們的知識分子不僅**軟弱無力**，而且**懦弱卑鄙**。他們唯一的選擇就是**沉默**。即使大家都知道：
> 「壓迫之所以能存在，只因有人保持沉默。」
> *Oppression can only survive through silence.*
---
**附註：**
* **HÈN HẠ**：軟弱而令人鄙視。Despicable Weakness；可鄙弱性。
* **HÈN YẾU**：無力且無能為力。Weakness；弱性。
2019年9月18日
---
如需我將此內容整理為評論或文章草稿，可告知我用途與風格。
Trí thức – hèn yếu hay hèn hạ?
Posted on 23 Tháng Chín, 2023 by post3
Trần Gia Ninh
(Thế sự phiếm đàm hay nôm na là Tán gẫu chuyện đời. Bài dài, khó đọc. Người viết đã mệt óc, người đọc sẽ mệt hơn. Xin cân nhắc trước khi đọc, kẻo ảnh hưởng đến sức khỏe)
Martin Luther King nói: “Trong thế giới này, chúng ta không chỉ xót xa vì những hành động và lời nói của người xấu, mà còn vì sự im lặng đáng sợ của người tốt”. Nhưng vì sao người tốt lại thường phải im lặng?
STASI là tên gọi tắt của Staatssiherheitsdienst, cơ quan mật vụ Đông Đức, từng là một cơ quan mật vụ hàng đầu thế giới. Mức độ kìm kẹp của STASI đối với trí thức Đức phải nói là rất khiếp, chặt chẽ hơn ta nhiều. Tôi mời bạn tôi sang Việt Nam làm việc, mọi thứ xong xuôi nhưng ông bạn không được sang Việt Nam vì máy bay thời đó phải transit Karachi, và ông này trong danh sách của STASI là không được phép qua một nước thuộc phe bên kia. STASI báo cho ông ta biết như vậy, không giấu giếm. Nước Đức rất sợ trí thức bỏ chạy, vì họ biết rõ vai trò trí thức. Vào năm 1989, tôi từng cãi nhau với cậu bạn W. phụ trách đối ngoại của Viện Hàn lâm Khoa học Đức, mà cậu ta không giấu giếm là STASI. Tôi bảo rằng DDR (Cộng hòa Dân chủ Đức) chắc chắn sẽ sụp. Cậu ta bảo tôi, không bao giờ, DDR không phải Ba Lan, vì trí thức Đức vẫn im lặng. Nhưng chỉ mấy tuần sau đó, khi mà Hungari mở cửa biên giới với Áo, thì hàng vạn kỹ sư, Bác sĩ, nhà khoa học Đông Đức ùn ùn kéo nhau theo đường Hungari sang Tây Đức. DDR tê liệt. Lúc đó thì cậu ta mới thừa nhận là đã nhận định sai. Chỉ ít lâu sau là bức tường Berlin sụp đổ.
Tôi còn nhớ rất rõ, chiều 22/8/1968 sau khi từ giảng đường Khoa Vật lý của trường Đại học Humboldt trở về, hai anh bạn của tôi ở cùng phòng thí nghiệm vội vàng thu dọn đồ đạc. Một anh vừa bảo vệ tiến sĩ xong, còn anh nữa thì sắp bảo vệ. Họ bảo:
– Tran [họ gọi tên tôi như vậy], từ biệt mày nhé, mai chúng tao đi rồi.
Tôi hỏi:
– Sao vậy?
Lutzt, anh bạn sắp bảo vệ nói:
– Chúng tao nay thuộc diện politischer Unzuverlässigkeit [Không đáng tin cậy về mặt chính trị]. Mày biết rồi đấy, hôm qua quân đội Liên Xô và khối Warzava kéo vào Tiệp Khắc rồi. Bọn tao được lệnh không được phát biểu gì khi sinh viên hỏi. Nhưng tao thì tao không chịu, sáng nay giờ lên lớp, tao bảo với sinh viên là tao phản đối quân đội DDR tham gia kéo quân vào Praha. Nước Đức không được xâm lược một nước khác nữa, ít nhất là phải như vậy. Thế là chúng tao không được phép giảng dạy nữa và phải đi khỏi trường.
– Mày đi đâu bây giờ?
– À, không lo, Giáo sư chủ nhiệm đã giới thiệu tao về nhà máy WF, nơi ông ta kiêm Giám đốc Kỹ thuật.
– Mày bỏ luận án ư?
– Không, ông Giáo sư bảo tiếc là ông ấy không được quyền giữ tao lại trường, nhưng hứa vẫn tạo điều kiện để tao hoàn thành luận án. Còn thằng kia, nó xong Tiến sĩ rồi, ông Giáo sư giới thiệu nó về Viện Hàn lâm.
– Thế thì chúng mày sướng rồi, về đó lương cao hơn nhiều mà!
– Nhưng giờ chúng tao được STASI ghi vào hồ sơ là politischer Unzuverlässigkeit! Thây kệ, tao cóc cần, không ai có thể bắt tao thay đổi quan điểm cả!
Tôi nhận thấy, dù là được STASI tin tưởng hay nghi ngờ thì họ vẫn làm việc hết sức có trách nhiệm, cống hiến hết mình cho xã hội, không ai muốn ăn bám cả. Phải chăng đó là một đặc điểm của trí thức Đức.
Họ cũng HÈN vì yếu thế, không chống lại được quyền lực, nhưng họ không HẠ mình khuất phục quyền lực.
(Nói chuyện ngoài lề một chút: Ông thầy của tôi, Robert Rompe, vốn là một nhà Vật lý Đức bị bắt về Liên Xô sau chiến tranh, như là chiến lợi phẩm cho bên thắng trận. Thế mà dù là tù nhân, ông vẫn hết lòng hết sức làm việc, cống hiến cho nền khoa học và công nghiệp Liên Xô, đến mức được Liên Xô tặng huân chương Lenin và bầu làm Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Liên Xô. Hết hạn tù, ông lại xin trở về Đức. Cũng lạ là những nhà khoa học Đức bị bắt về Mỹ thì cũng đóng góp rất lớn cho khoa học và công nghiệp của Mỹ, nhưng khi hết hạn tù thì đa số đều ở lại Mỹ, không về lại Tây Đức, như W. von Braun trở thành cha đẻ của tên lửa và du hành vũ trụ Mỹ. Có thể tinh thần tự do dân chủ của Mỹ hợp với trí thức hơn.)
Cũng có thể là STASI của Đức kìm kẹp rất mạnh, nhưng truyền thống văn minh của Đức là ngăn chặn sự phản kháng chứ không phải là tìm mọi cách khuất phục tư tưởng của họ. Có thể vì vậy mà Angela Merkel, là một nhà Vật lý ở Đông Berlin cùng thời đó, về sau đã trở thành một thủ tướng có uy tín, lâu đời nhất của nước Đức thống nhất bây giờ.
Cũng nên nhớ rằng, thời đó nhờ có một đội ngũ trí thức chuyên môn cao mà nền kinh tế DDR là dẫn đầu phe xã hội chủ nghĩa, vượt xa Liên Xô rất nhiều, mặc dù Liên Xô có nền khoa học khá cao và đội ngũ trí thức đáng nể.
Nói đến Liên Xô, kỷ niệm đáng nhớ bất ngờ nhất với tôi là một lần ngẫu nhiên được làm thượng khách của… Gorbachev. Đó là vào mùa hè năm 1987, tôi nhận được giấy mời sang Moscow dự hội nghị khoa học, vé và ăn ở do Liên Xô đài thọ. Như mọi lần, sau khi check-in lên máy bay của AEROFLOT, tôi loay hoay tìm chỗ ngồi, thì bỗng nghe loa gọi tên tôi yêu cầu ra khỏi máy bay, có việc. Lo lắng đi ra thì thấy nhân viên hỏi tên tuổi, xem vé và yêu cầu tôi chỉ cho họ hành lý của tôi. Họ rút hành lý ra, tôi lo quá, nhưng rồi thấy họ lại mời tôi lên tàu bay, ngồi vào ghế hạng nhất… cả đời chưa được hưởng, lạ thật. Hạ cánh, đã có người cầm biển đề tên mình đứng đón, đưa hộ chiếu cho họ rồi được dẫn qua phòng VIP. Một lát sau đã được mời lên xe nhận lại hộ chiếu và điểm qua hành lý đã được mang lên xe sẵn, chạy về khách sạn Russia sang trọng nhất Moscow thời bấy giờ. Hóa ra cuộc hội nghị này không bình thường mà là hội nghị thế giới về giải trì quân bị do Gorbachev chủ trì. Khách dự hội nghị được mời đích danh, là các nhân sĩ, trí thức, nhà văn, nhà khoa học… của gần trăm nước trên thế giới (chẳng hiểu vì sao mình lại lọt vào đây!). Hội nghị tổ chức trong điện Kremlin. Ghế đã ghi tên từng người, tôi thấy có đến gần 300 đại biểu. Ngày đầu là nghe một bài diễn văn suốt buổi sáng của Gorbachev về giải trừ vũ khí và chính sách bảo vệ hòa bình cùng các đề xuất của Liên Xô. Buổi chiều nghe tham luận của một số tên tuổi nổi tiếng như Graham Greene nhà văn Anh (tác giả Người Mỹ thầm lặng), Klaus Fuchs (nhà Vật lý Đức hai mang làm bom nguyên tử cho Mỹ, Anh và nghe nói làm gián điệp nguyên tử cho Liên Xô) và vài người nữa tôi quên mất tên… Ngày thứ hai là hoạt động của các sections, tôi được phân vào section Khoa học và Giải trừ quân bị, nhóm chuyên môn chủ yếu là các nhà Vật lý. Buổi chiều và tối là thông qua tuyên bố ủng hộ Gorbachev và chiêu đãi. May mắn là tôi cùng nhóm với Klaus Fuchs (mà tôi đã gặp ở Berlin) và một nhân vật đặc biệt là Andrey Sakharov, cha đẻ của bom nhiệt hạch Liên Xô, anh hùng lao động, giải thưởng Lenin, Viện sĩ Viện Hàn lâm. Ông là người từ năm 1973 lúc đương chức, đã phê phán sự độc tài mất dân chủ của chế độ Soviet, chống lại sự đàn áp nhân quyền ở Liên Xô và từ 1980 bị quản thúc ở Gorki. Nửa năm trước, tức cuối 1986 đầu 87 Gorbachev đã ra lệnh thả ông. Bấy giờ, lúc tôi ngồi đối mặt với ông thì ông đã là một cụ già 66 tuổi, nhưng rất minh mẫn, đã thuyết trình hàng giờ tại thảo luận về xu hướng phát triển bom nguyên tử – khinh khí và kiến nghị Liên Xô-Mỹ cần ký hiệp định giải trừ tai họa này như thế nào. Thật đáng khâm phục, một trí thức lớn, đang ở đỉnh cao quyền lực và danh vọng mà đã từ bỏ để đấu tranh cho quyền con người; bị dụ dỗ rút lui ý kiến không thành, nên bị đàn áp tinh thần rồi giam cầm cả thập kỷ, ba bốn lần tuyệt thực để bảo vệ chính kiến… Xã hội Liên Xô và cả thế giới phải cảm ơn ông, một trí thức Nga chân chính. Nước Nga không thiếu những trí thức như ông. Nhà thiết kế máy bay nổi tiếng Tupolev bị Stalin bắt giam năm 1937 vu cho tội danh gián điệp và ủng hộ đảng phản động (thực ra là vì bất đồng chính kiến), nhưng ở trong tù, khi tổ quốc lâm nguy, ông vẫn tiến hành thiết kế máy bay chiến đấu. Stalin phải ra lệnh lập cho ông phòng thiết kế ở trong tù, điều đến tất cả các kỹ sư cũ của phòng thiết kế mà ông từng lãnh đạo để cùng ông làm việc… Những máy bay chiến đấu Nga nổi tiếng ra đời và sau chiến tranh là loạt máy bay dân dụng TU xuất xưởng mang tên ông, ba lần anh hùng lao động, 7 lần huân chương Lenin, thế nhưng mãi đến khi Stalin chết năm 1953 ông mới chính thức được tha. Một trí thức chí khí, bất khuất, giàu lòng yêu nước, đã đóng góp bao nhiêu thành quả khoa học và công nghiệp cho đất nước. Còn có thể kể thêm rất nhiều thí dụ nữa về trí thức Nga, ví dụ như Boris Pasternak tác giả tiểu thuyết Dr. Zhivago nổi tiếng (xuất bản ở nước ngoài), với tư tưởng tự do bác ái, chống lại khuynh hướng văn học Soviet đương đại. Ông đoạt giải thưởng Nobel, ông thà không đi nhận Nobel chứ không chịu rời đất nước, tổ quốc của ông, vì nếu ông ra khỏi biên giới thì không được quay về nước Nga nữa. Những trí thức Nga, họ có tư tưởng triết lý sống của họ bất chấp đàn áp dù họ có thể HÈN vì không chống lại được kẻ áp bức, không chống lại được KGB, nhưng họ không HẠ mình khuất phục cường quyền. Và đó chính là những đốm lửa nhỏ để đốt lên ngọn lửa làm động lực đưa xã hội tiến lên nền văn minh cao hơn. Nên nhớ KGB là cực kỳ kinh khủng, là thầy của STASI, còn STASI là một trong các thầy của mật vụ Việt Nam.
Tuy là học trò nhưng mật vụ Việt Nam lại có thể xem là cao tay hơn trong xử lý trí thức, nhờ vận dụng truyền thống phương Đông.
Năm vừa qua, tại khu VIP của BV Việt Xô, nơi mà các bệnh nhân chúng tôi thường nói đó là chút dấu tích cuối cùng của ân huệ bao cấp, tôi gặp một bệnh nhân đặc biệt. Ông người nhỏ nhắn, cặp mắt sắc tinh nhanh, dáng đi nhanh nhẹn. Suốt ngày ông không nằm một chỗ mà đi lại khắp hành lang bệnh viện. Gặp tôi, ông hồ hởi bắt tay và tự giới thiệu bằng giong trọ trẹ: “Tôi, Bộ trưởng XYZ đây, xin chào, anh có khỏe không”. Tôi biết ông này, nhưng không nghĩ ông lại biết mình, ông chỉ hơn kém tôi vài tuổi. Vừa định nói chuyện với ông, thì chị áo vàng (tức là oshin người nhà thuê phục vụ ở bệnh viện) hớt hải chạy tới, nói rằng ông không biết gì đâu, chỉ suốt ngày đi vòng quanh, cháu theo bở hơi tai mà cũng không kịp, gặp ai ông cũng chỉ nói một câu như thế. Hỏi, người ta bảo ông Bộ trưởng bị bệnh gì trong não nên sinh ra hành động vô thức như vậy, mặc dù trông ông rất khỏe mạnh, nhanh nhẹn… Ông này là một trí thức hiếm hoi, dòng dõi trâm anh của đất Nghệ Tĩnh, học rất giỏi, một Tiến sĩ luật của Liên Xô, thành thạo tiếng Anh, tiếng Pháp. Tuy Liên Xô đào tạo, nhưng ông thông hiểu luật pháp cả phương Tây lẫn phương Ta, tư duy sáng sủa và tư tưởng khá độc lập, chẳng hiểu làm sao mà người như ông ta lọt lưới được Trung ương cho làm đến chức Bộ trưởng, và ông đã có khá nhiều đóng góp thầm lặng khi đã “gài” được nhiều điều khoản khá tiến bộ vào Hiến pháp và các bộ luật lớn. Tất nhiên ông cũng không đủ khả năng để chống lại các điều khoản phi lý . Đấy là lúc đương chức. Khi đã về “làm người tử tế” thì ông đã có điều kiện và không ngần ngại đấu tranh cho quan điểm của mình. Ông đã công khai yêu cầu bỏ điều 4 hiến pháp. Ông là một thành viên trong nhóm 72 nhân sĩ trí thức năm 2013 đệ trình chính thức với nhà nước và quốc dân đồng bào một bản kiến nghị về sửa đổi Hiến pháp kèm theo một bản dự thảo Hiến pháp hoàn chỉnh do nhóm 72 độc lập soạn thảo. Chính ông là người đại diện chính thức của nhóm 72 trao bản kiến nghị kèm Hiến pháp đó cho Quốc hội nhân dịp lấy ý kiến nhân dân về sửa đổi Hiến pháp 2013. Sau này người ta quen gọi đấy là Kiến nghị 72. Chuyện này đã một thời xôn xao chính trường và công luận Việt Nam, làm lãnh đạo nhà nước đau đầu. Một người bạn tôi, cũng là bạn thân của ông Bộ trưởng đồng thời là một thành viên tích cực trong nhóm soạn thảo kiến nghị (kèm Hiến pháp) 72, kể cho tôi nghe rằng hầu hết các quan chức cao cấp từ Tổng bí thư, Thủ tướng, Chủ tịch Quốc hội lẫn những thành viên cao cấp đương chức và về hưu của nhà nước VIệt Nam đã thay nhau đến nhà ông vận động ông rút lại ý kiến, rút khỏi hoạt động của nhóm 72 nhân sĩ trí thức, nhưng vô hiệu, ông vẫn giữ ý kiến của mình. Nhưng rồi một hôm bỗng thấy ông xuất hiện trên TV trong một cuộc phỏng vấn, và ông biện minh loanh quanh và cuối cùng gần như đồng ý làm theo những gì người ta yêu cầu… Clip này chiếu đi chiếu lại nhiều lần trên TV. Mọi người giật mình, ngán ngẩm và chê trách ông Bộ trưởng này HÈN HẠ quá… Bạn tôi sau đó nói cho tôi biết rằng đừng nên trách ông ấy nữa mà tội nghiệp… Không ai làm ông lay chuyển được thì có cơ quan chức năng ra tay. Con trai ông là một thường dân, nghe nói là doanh nhân, nhân viên hay một quản lý cấp thấp trong một doanh nghiệp nhà nước gì đó. Ở ta, thường dân ai mà chẳng là một tù nhân dự bị, nhất lại là doanh nhân hay cán bộ quèn của doanh nghiệp nhà nước! Và cơ quan chức năng đã “nói chuyện” với thường dân… và họ cũng đã đến gặp ông… hoặc là ông nghe lời, hoặc là con ông sẽ… Ông phải lựa chọn. Cá nhân ông có thể chịu mọi thứ được, nhưng là người cha, ông không thể nhìn con ông vì ông mà chịu truy tội oan uổng được… Ông đã bị bẻ gãy, hạ mình khuất phục, lên TV và nói… Ông bất lực, đau buồn, tức giận và ân hận… Rồi ông ấy trở nên người ngây dại, vô thức vì bị bệnh gì đó trong não,… chỉ có y học hiện đại hay có trời mới biết được. Nhưng có điều chắc chắn biết được, đó là căn bệnh của ông nay vô phương cứu chữa. Than ôi, số phận một trí thức có trách nhiệm! Thương thay!
Như bất kỳ ở đâu, trí thức Việt Nam cũng HÈN vì yếu thế, không đủ sức chống lại quyền lực. Nhưng khác ở chỗ trí thức Việt Nam bị bẻ gãy ý chí, phải HẠ mình khuất phục quyền lực, bị kẻ cầm quyền coi khinh.
Vì sao trí thức Việt Nam nói chung không những HÈN YẾU mà còn HÈN HẠ, dễ bị khuất phục và bị những kẻ nắm quyền lực coi thường? Và vì sao lựa chọn của trí thức Việt Nam duy nhất là an phận, thủ thường, trẻ hoặc già, cao hay thấp, vô danh hay nổi tiếng cũng vậy cả!
John Adams (1735-1826) Tổng thống thứ hai của Hoa Kỳ đã nói: Sự sợ hãi là nền tảng của hầu hết các bộ máy chính quyền (Fear is the foundation of most governments). Và các chính quyền phong kiến ngày xưa hay chuyên chính ngày nay ở phương Đông đặc biệt vận dụng nguyên lý này rất xuất sắc, nhờ đã tận dụng tối đa truyền thống đàn áp của phương Đông.
Hình luật của các chế độ phong kiến Trung Quốc cũng như Việt Nam xưa vận hành theo kiểu tộc hình, dựa trên nguyên tắc pháp lý lấy gia tộc làm cơ sở. "一榮俱榮，一損俱損 Nhất vinh câu vinh, nhất tổn câu tổn – Vinh cùng hưởng, mất cùng chịu mất”. Một người làm quan (vinh) đặc quyền lan tới tận tam thân lục thích. Một người có tội thì bố mẹ vợ con đều liên đới chịu trách nhiệm. Không chỉ nhục tổ tông mà vạ đến người thân, liên lụy đến cả gia tộc. Tộc hình thường sử dụng nhất là “tru di tam tộc”, tức là diệt ba họ bao gồm bố mẹ, vợ con, anh em. Vào cuối triều đại Tần, Thừa tướng Lý Tư và hoạn quan đã giết Lý Tư là Triệu Cao đều bị tru di tam tộc. Ngoài ra còn có hình phạt tru di ngũ tộc, thất tộc, cửu tộc, v.v. Ví dụ như thái tử nước Yên sau vụ Kinh Kha ám sát Tần Thủy Hoàng bất thành, phải chịu tội tru di thất tộc. Ở Việt Nam thì vụ án Lệ Chi Viên, tru di cả ba họ Nguyễn Trãi-Nguyễn Thị Lộ là một thí dụ điển hình.
Trong lịch sử luật hình sự Trung Quốc (Việt Nam ta chép nguyên luật này), ngoài hình thức tru di tam tộc còn có thêm các quy định gọi là Thân tộc liên tọa 親族連坐 (hay còn gọi là Duyên tọa緣坐), Tịch một 籍沒 (kê biên và tịch thu), v.v. Duyên tọa 緣坐, tức một người phạm tội thì kéo theo truy tội cả thân thuộc, gia tộc. Tịch một 籍沒 là chế tài kê biên và tịch thu mọi tài sản của mọi thành viên gia đình sung công, kể cả gia nhân và nô bộc. Từ sau thời nhà Đường thì hễ xử duyên tọa 緣坐 thì đều đi kèm tịch một 籍沒, cho nên theo thói quen nói duyên tọa cũng tức là đồng nghĩa với tịch một.
Miếng võ này của ngày xưa đã được các cơ quan quyền lực của các chế độ chuyên chính phương Đông ngày nay (Trung Quốc, Triều Tiên, Việt Nam…) kế thừa, thành thục và và phát huy hết công lực, đặc biệt là đối với trí thức, vị trí số một trong “Trí, Phú, Địa, Hào”. Điều đó giải thích vì sao ở ta có rất nhiều trí thức có hiểu biết, có chính kiến nhưng không dám lên tiếng khi đương chức đã đành, ngay cả khi đã về vườn, tự do không ràng buộc cũng không dám lên tiếng. Trí thức nào mà chẳng có gia đình, người thân!
Miếng võ này không có ở văn hóa Âu Tây (Đức, Nga, …). Ở đó ai làm kẻ ấy chịu. Vì thế, dù cũng trong cái nôi chuyên chính, toàn trị, trí thức Nga, Đông Đức, Ba Lan, Hung, Tiệp… chỉ HÈN YẾU mà không HÈN HẠ. Còn trí thức ta thì không những HÈN YẾU mà còn HÈN HẠ vậy! Họ chỉ có lựa chọn duy nhất là IM LẶNG. Dù ai cũng biết rằng
“Sự áp bức chỉ tồn tại được nhờ sự im lặng.
Oppression can only survive through silence.”
P/S:
HÈN HẠ: Yếu kém và đáng khinh . Despicable Weakness, contemptible Weakness; 可鄙弱性 (khả bỉ nhược tính)
HÈN YẾU: không đủ sức và khả năng để làm việc gì. Weakness; 弱性 (nhược tính)
18 tháng 9, 2019
