從Truông Bồn回來的人
從家上到鄉，再從鄉上到縣。大家在上面集中兩晚後出發。路途遙遠，兩旁樹高過人。原以為是走前線，結果是到Tần Kỳ。在路上，男同志們不叫名字，只是一口一個「con o」（意為「小姑娘」）。
這次同村有七個青年參加，只有我一個是女的。
母親哭了：「妳是大姐，四個弟妹還傻傻的，妳為什麼一定要去？」
我對母親說：「我是共青團員，我要做榜樣。我們村還沒有女的志願參軍。」
父親特地去裁縫店，托人縫了一個棕色的布袋，讓我帶著裝兩套衣服。他說：「共青團員不許哭，哭是懦弱的表現。希望妳一路平安。」
他的母親到我家勸我留下來：「萬一他回來了呢？」
他戰死已經一年，還沒有正式通知，全家還懷著一點希望。
1961年他去廣治，出發那天水漲得高，只能坐小船。那艘船載著四個青年去前線，三人陣亡，一人回來時整張臉都被燒傷了。
他最後一次偷跑回家探望時說：「下一次要去B長期了。」
「去B長期」的意思是，可能永遠不會回來，也可能再也寫不了信給我了。
在廣治期間他寫了幾封信回家。每封信都說：「這裡大家很團結，像一家人，妳別擔心。」
他陣亡了。幾年後，他的哥哥也陣亡了。
戰爭是什麼？我只模模糊糊知道，是在南方某處很激烈的打仗。
當志願青年，最初以為只是修路。開山鋪路，填補道路，讓車子能進南方抗敵。工作很重要，也許也算安全，因為這裡不在南方。
六月，野山莓熟了。中午我和Tầm離開營地去採莓。那些野莓又多又紅。這一叢摘完，看到下一叢又忍不住想摘。一路摘到傍晚，帶回整整一袋給大家。
第一個月的工作是煮飯。每天到溪邊淘玉米。溪水清澈又冰涼。晚上借手電筒，和幾個女孩下水照魚，全是小小的鰍魚，抓到就又放了。隔晚還偷偷約好再去。
有人來通知說母親來了。
我問：「媽怎麼知道我在這兒還來看我？」
她說：「聽做生意的人說Tân Kỳ有一隊全是Yên Thành人，我猜妳也在，就試著來看看。」
「如果我不在這裡怎麼辦呢？」
「不在就回去，沒關係的。看到妳好好工作，我就放心了。」
媽媽剛來就回去了。
差不多兩個月後，我從廚房組調去修路隊。
聽說要換組我特別高興。當志願青年卻只是煮飯，覺得很無趣，不適合我，整天待在廚房很憋悶。每個人喜好不同，煮飯怎樣都難讓大家都滿意。
後來才發現，戰爭不只在南方殘酷。第一次看到飛機在森林邊一輪又一輪地投彈，就是在這裡的一個下午。
某天早上去工作，看到一整排的運輸車燒得焦黑，火還未完全熄滅，駕駛們的樣子都已認不出來。看了一眼，我們還是得繼續前行。
看見兩個孩子。姐姐約十歲，抱著還不到一歲的妹妹，一隻胳膊幾乎被炸彈炸斷了。妹妹沒哭，姐姐的臉上也毫無表情。人們只是看著，沒人說話，也沒人做什麼。
有一天，有個敵方飛行員在我們這裡被擊落。我們青年志願隊、村民們都拿著棍子大聲喊：「打敵人啊！」成群結隊地往那邊跑。
我們小隊十四人，十二個女的，兩個男的。
吃飯時，Vinh偷偷用手肘碰我，示意看對面。Hạp哥哥的褲扣開了，他還拿著筷子吃飯，根本不知道這邊四個女孩已經快笑翻了。可憐他連條短褲都沒有。前年我見到他姐姐，提到這段往事，她眼淚還是止不住。她說：「我弟最開心的時候就是去當青年志願軍的那些日子。」
當志願青年不會挨餓，當志願青年沒有個人的悲傷。
Đang是我們裡面最漂亮的，笑容很燦爛。她在家裡有男朋友，但隊裡有個男孩也偷偷喜歡她。某天大家扛著鋤頭去修路，她說：「昨天他又寄信給我了。」
「看了嗎？」
「信很長，只看了一點點。」
「晚上一起看吧。」
晚上回到營地已經很晚，剛洗完手腳、換好衣服，又被叫出去加班。得在車隊通過後把路面刮平，掩蓋車輪痕跡。出門前還能挑衣服穿，工作回來就抓到什麼穿什麼，誰的衣服都分不清了。
一個任期快要結束，分別的日子快到了。
大家約定，等戰爭結束，第一件事就是互相去家裡拜訪。Văn說：「我家最近，先去我家。」Tầm說：「哪天我出嫁，大家都要來啊。」她和Hòa哥哥準備結婚了。隊裡兩人結婚，應該會很熱鬧吧。
Đang有一對金耳環。有人勸她：「還是寄回家保存吧。帶著容易被磁性炸彈吸引，很危險。」但她說：「還沒機會回家呢。」
她是1965年出發的，直到1968年年中才第一次有假期回家。
回家的路哪個方向也被炸彈轟得坑坑洞洞。
很多顆磁性炸彈尚未引爆。回到部隊申請推遲休假日期，不批准。
「同志不回去，就要接受損失，休假時間已經規定好了。」
醒來時，意識恍恍惚惚。又昏睡了兩天。第三天，才坐起來。
發生了什麼事？
「小姑娘妳命大啊，那些人都死光了。」Thởm的媽媽說。這段時間我們整個小隊都寄宿在她家。
有兩位解放軍戰士把我送回來，一人背著醫療包，一人背著幹部包。他們幫我做人工呼吸，做了很多急救處置，直到我恢復意識。
這張床原本是四個人一起睡，四個背包緊靠在一起。Nhung的背包旁放著一張報紙。報紙裡夾著一張手掌大的紙條：
「志願青年小妹妹，
我從早上就在這裡看妳了，妳什麼都不知道。
現在我要啟程南下。
妳要努力多吃飯，儘快恢復健康。」
飛機來了，快全都鑽進防空洞！
以前飛機會先盤旋一圈才投彈。這次剛發現飛機，炸彈就已經落下來了。
十三人同時犧牲。
她們是怎麼死的？有沒有來得及感受到死亡？她們痛苦嗎？
戰爭不僅僅是在南方殘酷。
戰爭不只是殘酷，還是殘酷得出其不意。
參加青年志願軍，也可能永遠無法回家。這是四年前完全沒想到、無法想像的事。
整個小隊只剩我一人。他們讓我回收容隊，理由是「健康不佳」。
回收容隊？為什麼要讓我回去那裡？
去收容隊就等於承認自己意志消沉。我沒有放棄！
於是，我被編入另一支小隊。
&
那天，我抱著小兒子去鄰居家看《孫悟空》的電影。到的時候，電視正在播放新聞。我抬頭看到螢幕上寫著「向Truông Bồn致敬」，是在報導一支英勇的鋼鐵小隊──一支由十名女孩組成的隊伍，全數犧牲。節目中介紹有一位女性是唯一的倖存者，也是當時的小隊長。
她穿著青年志願軍的制服，戴著闊邊帽，腳穿粉紅色的Sông Hàn涼鞋，手裡捧著一大把香，一個一個地為墓碑上刻著名字的姐妹們上香。走到哪一座墓前，她都哭得泣不成聲，淚流滿面。
我驚叫了一聲：「天啊！」
一起看電視的人都嚇了一跳，轉頭看著我。
「怎麼了？」
「沒、沒事。」我抱著孩子離開了。
回到家後，我把新聞節目的內容講給丈夫聽。
他十分震驚，一再確認：「真的是這樣？還是妳自己想像出來的？」
讓我說說我的丈夫吧。
他曾在廣治戰場作戰。有一次，部隊從北方行軍南下，車輛經過我們工作的地點時陷入泥濘。等待道路修復時，他問這裡的姑娘們有沒有人是興原人，好讓他託人帶封信回家。我叫Hoài過來幫他。Hoài接過信，托人幫忙帶回去。
志願青年服役期滿後，1970年初我回到興原縣的製衣廠工作。我學裁縫，暫時借住在一戶人家。
有個從戰場回來探望重病父親的兒子，見家裡住了個年輕女孩，便與我攀談。
「小妹，妳以前有在Truông Bồn工作過嗎？」
「嗯，我在Truông Bồn待了好一段時間。」
他又問了幾句，才想起我們在1968年曾見過一次。原來他就是當年託Hoài幫忙帶信回家的那位。當時只是短暫的幾分鐘，在模糊的黑暗中，彼此根本看不清臉。
他問起那位「同鄉姑娘」，我才有機會講述當年在我們小隊發生的事。
「十三個人都死了，妳怎麼能活下來？」
「我是小隊長。小隊長有配槍。當Hạp大聲喊『飛機來了！』時，我還來得及回頭，拿起步槍背上，才跳進防空洞。我是最後一個跳下去的。」
「槍管露出地面，有人發現它在動，還聽見地下傳來呻吟聲。大概是槍口讓空氣進來，才讓我沒被悶死。他們把我挖出來，一開始還以為我是Hoài。等擦掉我臉上的泥巴後，才發現是我，Thông。」
我跟他講這些，就像是在回憶自己和小隊曾經經歷的事。
那些年的證件和文件我都還保留著。萬一將來還沒到老年就已體弱多病，還能拿出來給孩子們看看，解釋為什麼媽媽的身體這麼差。
因為媽媽曾參加戰爭，曾經遭受過炸彈的衝擊。
😀😀😀
「我們現在得寫一份申訴信了。」我丈夫在沉思了好幾天後這樣說。他沒想到這件事竟讓他幾晚都失眠。
寫申訴信要寄去哪裡？寄給誰？該怎麼寫？
「如果他們想把Truông Bồn建成歷史遺址，那就必須做得正確。」
「我們要寫信陳述事實。第一個內容是：在那場轟炸中犧牲的人數不是十人，而是十三人，其中包括兩名男性和十一名女性。第二個內容是：倖存者並不是現在那位接受報導的女性。」
我們手寫了四份內容完全相同的申訴信。一份寄給省青年團，一份給文化廳，一份給勞動與榮軍社會保障局，一份給Truông Bồn烈士陵園。這些單位的名稱我們只能大概寫上，並不確定準確的稱呼。
之後召開了一次會議，我和丈夫都被邀請參加。我剛進門，就聽見兩位站在接待處的男人低聲說：「她還活著啊。」我聽見了，但裝作沒聽見。
會議上，他們把我們信中提出的問題提了出來，大家開始爭論。
會議結束時，一個人拍拍我肩膀說：「妳什麼時候去過Truông Bồn？怎麼會知道那裡還有兩個男的？」
這次會議就這樣草草結束，之後再也沒人提起。
過了很久，在某年的除夕前一天（農曆二十九），有一位男人來到我家。他遞給我一個信封，裡面有三十萬盾，說是「慰問金」，聽說是南方某機構託省青年團發放的慈善款項。
他對我說：
「就這樣吧。從今以後，妳別再打聽Truông Bồn的事了。妳的名字雖然沒被列在Truông Bồn，但之後可能會被列在Hoàng Mai、Cầu Cấm或Bến Thủy那邊。省裡正在建幾個模範地點，作為教育後代的典型事跡。」
聽他這麼說，我實在受不了，耳朵癢得很。我說：
「大哥啊，我是Truông Bồn的青年志願軍，我就說自己是Truông Bồn的。我屬於哪個小隊，我就說自己在哪個小隊。」
他又說：
「那妳有什麼事就向省裡反映吧，暫時先別上報到中央去。」
我說：
「事情還沒解決，我還會繼續申訴。這是歷史問題。這個人不知道，還有別人知道。」
後來我又被傳喚去開了四次會議。他們的態度讓我覺得自己像是在妨礙他們辦事的人。
😀😀😀
「我們今天開這場會議，是因為** bà Thông（通女士）**。」
一個人說：「別人按時出工，o（通）就提早了幾分鐘，才不巧碰上那場轟炸。」
說這句話的人，曾是青年志願軍單位的指揮官。難道他不知道，沒吹哨子是沒有人拿鋤頭出工的？沒命令，誰知道去哪裡幹活？有命令才去做事，有命令才可以休息，有命令才可以跑進掩體。誰會知道提早幾分鐘就會“碰運氣”？誰會傻到主動跑出去挨炸？待在家裡不舒服嗎？
1997年，一位記者來到我家。他自我介紹叫Giao Hưởng（交響）。他請我提供在Truông Bồn那場轟炸中犧牲者的名單。我把13位犧牲者的名字一一唸給他聽。
後來，記者Giao Hưởng寫了一篇報導，名叫《逆行Truông Bồn》。
我和另外53人一起被邀請去領取「青年志願軍紀念章」。到了現場，大家都領到了，就我沒有。我到處問人，想知道為什麼會漏掉我的名字。能拿到一枚紀念章，證明自己曾是志願軍，當然會高興；但沒有也無所謂。
我找到人詢問原因，他們這樣說：
「妳還有什麼不滿的呢？早晚妳也會被承認是那個小隊的隊長，那還有什麼好擔心的。哪天他們發請柬給英勇單位頒獎的時候，妳就參加就是了。對了，這週四有一批人要去Cửa Lò休養放鬆，要不要一起去？」
**我又沒要求什麼。**我只是想說出事情的真相。戰友們全都犧牲了，只剩下我，我應該為他們說句公道話。
2008年9月23日，國家主席授予「人民武裝力量英雄」榮譽稱號，表彰屬於越南抗美青年志願軍總隊第65隊第317中隊的14位戰士集體。其中有11名女性與2名男性已經犧牲，只有Trần Thị Thông一人倖存。
有朋友問我：「事情都過去了，也清楚了，妳怎麼還要反覆提？」
我的回答是：「我正在寫的這本書，就是要記錄這些已經過去的事情。」
Người về từ Truông Bôn
ở nhà lên xã. Xã lên huyện. Tập trung trên đó hai đêm rồi đi. Đường đi thăm thẳm, cây hai bên lút người. Cứ tưởng đi đầu hóa ra lên Tần Kỳ. Dọc đường đi các anh không xưng tên mà cứ một hai gọi “con o”.
Bảy thanh niên cùng xã đi đợt này. Chỉ mình tôi là nữ.
Mẹ khóc. Con là chị cả, bốn đứa em ngơ ngơ dại dại. Sao con cứ đòi đi.
Tôi nói với mẹ, con là đoàn viên cộng sản, con phải gương mẫu. Xã mình chưa có ai là nữ xung phong lên đường.
Cha ra cửa hàng may nhờ may cho một chiếc túi xách màu nâu. Chiếc túi mang bên người, đựng hai bộ quần áo. Thanh niên cộng sản không được khóc. Khóc là yếu đuối. Cha mong con lên đường khỏe mạnh.
Mẹ của anh sang nhà khuyên ở lại, con đi lỡ nó vể thì sao.
Anh ấy tử trận rổi một năm rổi. Chưa có giấy báo nên cả nhà vẫn hy vọng.
Anh vào Qụảng Trị năm 1961. Ngày anh đi lũ dâng cao, phải đi đò. Chuyến đò chở bốn thanh niên ra trận. Ba người hy sinh, một người trở về với khuôn mặt cháy sém.
Lẩn về thăm nhà cuối cùng, anh nói, đợt tới anh đi B dài. Đi B dài nghĩa là có thể không bao giờ vể nữa. Đi B dài có thể không còn viết được thư vể cho em nữa.
Thời gian ở Quảng Trị anh viết thư vể nhà. Thư nào cũng kể ở đây anh em đoàn kết, như người một nhà, em đừng lo lắng.
Anh hy sinh. Vài năm sau người anh trai của anh cũng hy sinh.
Chiến tranh là gì? Biết mơ hồ vậy thôi. Là một nơi đánh nhau ác liệt ở đâu đó trong Nam.
Đi thanh niên xung phong là đi làm đường. Mở đường, san lấp đường cho xe đi vào Nam đánh giặc. Công việc quan trọng và có lẽ là bình yên vì ở đây không phải là trong Nam.
Tháng sáu mùa sim chín. Buổi trưa cùng với Tầm ra khỏi lán hái sim. Những bụi sim rậm rạp trĩu quả chín mọng. Hái hết quả chín bụi này nhìn thấy bụi kia lại ham. Mải mê hái gần hết buổi chiểu mang vể một bao tải sim cho các bạn.
Công việc được giao trong tháng đẩu tiền là nấu ăn. Hàng ngày ra khe đãi ngô. Nước khe mát, trong veo. Buổi tối mượn đèn pin, rủ thềm hai đứa lội nước soi cá. Toàn cá bống nhỏ li ti, bắt xong rổi thả. Đêm hôm sau lại bí mật rủ nhau đi soi.
Có người nhắn ra gặp mẹ.
Sao mẹ biết con ở đầy mà tới thăm? Thì nghe mấy người đi buôn nói rằng trên Tân Kỳ có đoàn thanh niên xung phong toàn người Yên Thành, mẹ đoán có con nên thử đi xem có gặp không.
Mẹ đoán chừng vậy con không ở đầy thì sao.
Lên mà không có đây thì vê', sao đâu. Thấy con sống và công tác thế này mẹ yên tầm rồi.
Mẹ vừa lên đã về luôn.
Sau gần hai tháng nấu ăn được chuyển lên tổ làm đường.
Nghe tin được chuyển trong lòng phấn khởi. Đi thanh niên xung phong mà nấu ăn thì rất chán, thấy không hợp với mình, cảm giác cứ tù túng. Anh em lại mỗi người mỗi ý, không biết nấu thế nào cho vừa.
Chiến tranh không chỉ ác liệt ở trong Nam. Đã nhận ra điều đó khi lần đẩu tiên chứng kiến cảnh máy bay ném bom hàng loạt xuống ven rừng trong một buổi chiều.
Một sáng đi làm. Nhìn thấy một dãy dài những chiếc xe chở hàng cháy khét, lửa vẫn còn rịn, những hình người lái xe không thể nhận ra các anh là ai. Nhìn thấy vậy rồi đi tiếp.
Hai chị em. Con chị chừng mười tuổi bế em chưa đầy tuổi cánh tay sắp đứt lìa khỏi cơ thể bởi một đầu đạn. Đứa em không khóc. Con chị mặt không chút cảm xúc. Người ta cứ nhìn, sao chẳng ai làm gì, chẳng ai nói gì.
Đi bắt giặc. Một thằng giặc lái máy bay bị rơi xuống đất này. Thanh niên xung phong, dần quần, bà con hô to, kéo nhau chạy vể phía có thằng giặc. Đi đập giặc bay ơi. Mỗi người cẩm theo cầy gậy.
Tiểu đội mười bốn người. Mười hai nữ, hai nam.
Đang bữa cơm con Vinh khùy tay nhìn sang mầm bên kia. Cúc quần anh Hạp bị tuột khỏi khuyết. Tay anh vẫn cầm đũa và cơm không biết bốn đứa con gái bên này đang không nhịn được cười. Thương anh quần đùi không có mặc. Năm kia gặp chị gái anh, nhắc kỷ niộm vể em trai, gán năm mươi năm đã qua, nước mắt vẫn giàn giụa. Thằng em tôi nó sướng nhất là những ngày đi thanh niên xung phong.
Thanh niên xung phong không bị đói ăn. Thanh niên xung phong không có nỗi buồn riêng.
Con Đang đẹp nhất, cười rất tươi. Nó có người yêu ở nhà nhưng một anh cùng đơn vị vẫn yêu thầm. Trên đường vác xẻng ra san đường, nó bảo, hôm qua anh ấy lại vừa gửi thư cho em. Đã đọc chưa. Dài lắm, mới đọc sơ sơ. Tối vể ta cùng đọc. Tối vể đã khuyâ. Vừa rửa tay rửa chần thay quẩn áo xong thì có lệnh ra làm tiếp. Chờ đoàn xe đi qua lại cào đất lấp dấu bánh xe. Ra đi còn chọn quần chọn áo cho vừa. Đi làm vể vớ được gì mặc nấy. Chẳng biết quần-áo đứa nào với đứa nào.
Sắp hết một nhiệm kỳ. Sắp tới ngày chia tay.
Hẹn nhau ngày hòa bình việc đầu tiên là tới thăm nhà nhau. Con Văn nói, nhà em ở gần, đến nhà em đầu tiên. Tầm nói, bữa nào đưa dâu phải đi hết nhé. Tầm và anh Hòa chuẩn bị làm đám cưới. Đám cưới của hai người cùng tiểu đội chắc vui lắm.
Con Đang có một đôi hoa tai vàng. Nói với nó nền đưa vê' nhà cất đi. Đeo vậy bom từ trường nguy hiểm. Đang nói, thì đã có dịp nào được vể nhà đầu.
Ra đi từ năm 1965, đến giữa năm 1968 mới có phép về nhà.
Đường về nhà hướng nào cũng bom cày nát. Nhiểu quả bom từ trường chưa nổ. Quay vể đơn vị xin lùi ngày phép. Không được, đồng chí không về thì chấp nhận thiệt, thời hạn phép đã định.
Tỉnh dậy trong trạng thái mơ mơ màng màng. Lại thiếp đi suốt hai ngày tiếp nữa. Ngày thứ ba ngồi dậy được.
Chuyện gì đã xảy ra?
o may mắn rồi đó. Bọn nớ chết cả rồi. Mẹ Thởm nói. Lầu nay cả tiểu đội ở nhờ nhà mẹ.
Có hai anh bộ đội đưa o về đầy. Một anh mang xách y tá, một anh mang xách cán bộ. Họ hô hấp nhân tạo rồi họ làm đủ điều kiện cho o tỉnh lại.
Cái giường này bốn đứa nằm chung. Bốn cái ba lô chồng sát. Một tờ báo đặt bên cạnh ba lô con Nhung. Trong tờ báo có kẹp mẩu giấy bằng lòng bàn tay. “Em gái thanh niên xung phong. Anh sang đầy từ sáng tới giờ. Em không biết gì đầu. Đến giờ anh phải lên đường vào Nam. Em cố gắng ăn cơm cho thật nhiều để chóng hồi phục sức khỏe”.
Máy bay nha, tất cả chui vô hầm nha.
Mọi lần máy bay dạo một vòng mới thả bom. Lần này bom rơi cùng lúc phát hiện ra máy bay.
Mười ba người cùng chết. Họ chết như thế nào, có kịp cảm nhận được cái chết không? Họ có đau đớn không?
Chiến tranh không chi ác liệt ở trong Nam.
Chiến tranh không chỉ ác liệt mà còn ác liệt bất ngờ. Đi thanh niên xung phong cũng có thể không trở vể. Đó là những điều bốn năm trước không ngờ tới, không tưởng tượng ra.
Tiểu đội còn lại mình. Họ cho về đội thu dung. Lý do sức khỏe yếu.
Vể đội thu dung? Tại sao lại cho tồi về đó. Về đội thu dung là nhận mình có tư tưởng buông xuôi. Tôi không buông xuôi.
Vậy là nhập vào một tiểu đội khác.
&
Hôm đó tôi bế thằng con út đi xem phim Tôn Ngộ Không ở nhà hàng xóm. Khi tôi đến ti vi đang phát chương trình thời sự. Tôi nhìn lên thấy dòng chữ “Hướng về Truông Bổn”, nói về một đơn vị anh hùng tiểu đội thép. Một tiểu đội có mười cô gái đã hy sinh. Một người phụ nữ được giới thiệu là người sống sót duy nhất, là tiểu đội trưởng. Cô ấy mặc bộ quần áo thanh niên xung phong, đội mũ tai bèo, chân đi dép Sông Hàn màu hổng, tay cẩm một nắm hương to, đi thắp hương cho từng ngôi mộ khắc tên từng người, đến ngôi mộ nào cũng khóc nức nở, nước mắt đầm đìa.
Tôi hoảng quá kêu to một tiếng “ôi trời ơi”. Những người cùng ngồi xem giật mình, quay lại nhìn. Chuyện gì vậy? Không, không có chuyện gì. Tôi bê' con ra về.
Về kể với chồng vể đoạn phim vừa xem trên chương trình thời sự.
Anh sửng sốt. Hỏi đi hỏi lại, có thật là chuyện phim như vậy hay là do em mường tượng ra.
Nói đôi chút về chồng tôi.
Anh chiến đấu trong chiến trường Qụảng Trị. Một lần hành quần từ ngoài Bắc vào xe đi qua chỗ chúng tôi làm bị mắc lầy. Trong khi chờ làm đường thì anh hỏi các o ở đầy có ai đổng hương Hưng Nguyên không để nhờ gửi lá thư về nhà. Tôi gọi con Hoài lại gặp anh. Hoài cẩm thư nhờ người chuyển về giúp.
Hết nhiệm kỳ thanh niên xung phong, đầu năm 1970 tôi về nhà máy may mặc ở Hưng Nguyên. Tôi đi học may, ở nhờ nhà người dần.
Đứa con ở chiến trường về thăm bố ốm nặng. Thấy có cô gái ở nhờ nhà mình thì hỏi chuyện.
Hỏi thêm vài câu nữa mới nhớ ra là đã từng gặp nhau một lần trong năm 1968. Anh chính là người nhờ con Hoài đưa thư về cho bố mẹ. Mấy mươi phút ngắn ngủi trong bóng tối nhập nhòa nên chẳng rõ mặt nhau.
Anh hỏi vể cô đồng hương. Lúc đó tôi mới có cơ hội để kể chuyện đã xảy ra ở tiểu đội của mình.
- Sao em có thể thoát được khi mà mười ba người đều chết?
Em là tiểu đội trưởng. Tiểu đội trưởng được mang súng trường. Khi anh Hạp hô to máy bay nha. Em vẫn kịp quay lại cẩm súng khoác vào người rồi mới nhảy xuống hẩm. Em là người nhảy xuống cuối cùng.
Đầu ruồi súng nhô ra. Người ta lại, lay lay, nghe tiếng rên rỉ dưới đất. Có lẽ nòng súng đã tạo kẽ hở cho không khí lọt vào nên em chưa chết. Người ta moi em lên, ban đầu họ tưởng em là con Hoài. Vuốt bớt bùn đất trên mặt mới biết là Thông.
Kể với anh như nhớ một chuyện đã xảy ra với mình, với tiểu đội của mình vậy thôi.
Giấy tờ ngày đó cũng giữ lại đầy đủ. Đề phòng sau này chưa già cả mà đã ốm yếu thì có cái để chứng minh cho con biết vì sao sức khỏe mẹ như thế. Vì mẹ tham gia chiến tranh, vì mẹ từng bị sức ép bom.
Giờ chúng ta phải viết cái đơn, chồng tôi nói sau vài ngày đăm chiêu nghĩ ngợi. Không ngờ chuyện đó khiến anh mất ngủ suốt mấy đêm.
Viết đơn gửi đi đầu, gửi cho ai, viết như thế nào?
Nếu họ muốn xây dựng Truông Bồn thành di tích lịch sử thì phải làm cho đúng.
Minh phải viết đơn xin trình bày sự thật. Nội dung thứ nhất là, số người hy sinh trong trận bom đó không phải 10 người, mà chính xác là 13 người, trong đó có 2 người nam và 11 người nữ. Nội dung thứ hai là, nhân chứng sống không phải là người phụ nữ kia.
Bốn cái đơn chép tay cùng một nội dung. Một cái gửi Tỉnh đoàn, cái gửi Ty văn hóa, cái gửi cơ quan Thương binh xã hội và một cái gửi Nghĩa trang Truông Bồn. Các đơn vị cơ quan là ghi chừng chừng vậy chứ không biết xưng thế nào cho chính xác.
Một cuộc họp được tổ chức sau đó. Hai vợ chồng được mời đến. Tôi bước vào, hai người đàn ông đứng ở chỗ đón khách nói nhỏ với nhau, “hắn đang còn”. Tôi nghe nhưng làm ngơ.
Cuộc họp đưa vấn đề chúng tôi trình bày trong thư ra. Mọi người cùng tranh cãi.
Cuối buổi họp, một người lại vỗ vai: “O đi Truông Bồn bao giờ mà biết ở đó còn thiếu hai người nam?”.
Họp một lần vậy rồi thôi. Chẳng ai nhắc gì nữa.
Rất lầu sau, một chiều hai mươi chín tết có người đàn ông tìm đến nhà. Ông đưa cho một phong bì ba trăm nghìn đồng nói là thăm ốm. Số tiền nghe nói là của một cơ quan nào đó trong Nam gửi cho Tỉnh đoàn làm từ thiện.
Ông nói: Thôi nha. Từ nay về sau o đừng hỏi han gì về Truông Bồn nữa. o không đứng tên ở Truông Bồn thì rồi đây sẽ về đứng tên ở Hoàng Mai, Cầu Cấm hoặc là Bến Thủy gì đó. Tỉnh đang làm địa điểm để lấy thành tích mô hình cho thế hệ mai sau học tập.
Nghe ông nói vậy tôi không chịu được. Ngứa tai quá. Tôi nói: Bác ạ, tôi là thanh niên xung phong ở Truông Bồn thì tôi nhận là ở Truồng Bồn. Tôi ở tiểu đội nào thì tôi nói là ở tiểu đội đó.
Ông nói tiếp: Thôi thì có chuyện gì o cứ trình bày lên Tỉnh, khoan lại ra Trung ương.
Tôi nói: Sự việc chưa hoàn thành tôi còn phải gửi nữa. Đầy là vấn để lịch sử. Người này không biết thì người khác biết.
Bốn cuộc họp tiếp theo tôi được triệu tập đến. Họ tỏ thái độ làm cho tôi cảm thấy như mình là người phá họ làm việc.
Chúng ta phải tổ chức cuộc họp này là vì bà Thông.
Một người nói: Người ta đi làm đúng giờ, o thì đi trước ít hơn mấy phút nên may gặp trận bom đó.
Người nói câu đó từng là chỉ huy trong đơn vị thanh niên xung phong. Chẳng lẽ ông ta không biết chưa thổi còi thì chẳng ai vác cuốc đi, biết làm chỗ nào mà đi. Có lệnh mới đi làm. Có lệnh mới được nghỉ. Có lệnh mới được chạy vào hầm. Ai mà biết được ra sớm hơn mấy phút để gặp may. Ai hay ho gì mà ra chỏ hòn tên mũi đạn, ở nhà chả sướng hơn.
Năm 1997, một nhà báo đến nhà. Anh giới thiệu tên mình là Giao Hưởng. Anh xin tôi danh sách những người hy sinh ở Truông Bồn trong trận bom đó. Tôi đọc cho anh tên mười ba người.
Nhà báo Giao Hưởng sau đó đã viết phóng sự “Ngược Truông Bồn”.
Tôi cùng 53 người được mời đi nhận kỷ niệm chương Thanh niên xung phong. Đến nơi ai cũng được nhận còn tôi thì không. Tôi đi hỏi người nọ người kia. Hỏi cho biết lý do vì sao mình bị sót tên. Có được cái kỷ niệm chương chứng nhận mình từng thanh niên xung phong thì cũng vui nhưng không có cũng chẳng sao.
Tôi tìm người hỏi lý do. Họ nói thế này:
“Em còn thắc mắc gì nữa. Trước sau gì em cũng là tiểu đội trưởng rồi còn lo gì nữa. Bữa nào họ gửi giấy mời làm lễ đón nhận đơn vị anh hùng thì đi thôi. Thôi thứ năm này có đợt đi an dưỡng ở Cửa Lò đấy em có muốn đi thì sắp xếp đi luôn”.
Tồi nào có đòi hỏi gi đầu. Tôi chỉ muốn nói cho đúng sự thật. Bạn bè anh em chết hết cả rọi, mình phải nói giúp họ.
&
Ngày 23/9/2008, Chủ /tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dần cho Tập thể 14 chiến sĩ TNXP thuộc Đại đội 317 - Đội 65 - Tổng đội TNXP chống Mỹ cứu nước, tỉnh Nghệ An. Trong đó 11 chiến sĩ nữ và 2 chiến sĩ nam đã hy sinh. Chỉ mình cô Trần Thị Thông còn sống sót.
Chuyện đã qua, đã rõ ràng rồi sao còn nhắc lại? Một người bạn hỏi tôi cầu đó. Trả lời: Cuốn sách tôi đang viết là về những chuyện đã qua.
沒有留言:
張貼留言
注意：只有此網誌的成員可以留言。