十天後，停止轟炸北越

 十天後，停止轟炸北越

那是四十五年前一個冬日的中午。

老Trí搭好了兩個做斗笠的架子。等一下孩子們放學回來，Hương和Hoa就會坐下來縫斗笠。每天都是這樣，放學回來後，她們兩個就縫斗笠，讓母親拿到市場去賣，換錢買米。爺爺家的米是部隊的，成袋成袋堆得高高的，但沒有人動它。一個七歲的孩子就已經懂得要保護好部隊的物資、健康與安全。

Hương手很巧，每天都能縫出一頂斗笠。她縫的斗笠很有樣子，媽媽剛戴出門就有人買了。她皮膚白裡透紅，臉蛋清秀，頭髮長長的。她跟媽媽說，村裡有些男孩子看見她就開玩笑說：「長大了你答應嫁給我好不好？」

十歲的Hoa看到姐姐做什麼就跟著做。姐姐縫斗笠，她也學著縫，縫得也快要和姐姐的一樣漂亮。兩姐妹早上去上學，十點多就回家。吃完一碗混著木薯的飯和一碗地瓜葉湯，肚子剛剛飽一點，就開始小心翼翼地排好葉子，一針一線縫起斗笠來。

四歲的Anh和三歲的Tám玩累了就坐著看姐姐們縫斗笠。老Trí對老婆說，再照顧Anh幾年就輕鬆了，我不會再讓妳生孩子了。

他們已經有九個孩子了。大兒子十七歲，正在參加「青年三備」（青年為國家準備服務的運動）。

1910年，老Trí的父母從Nghi Xuân縣的Cương Gián村搬到Hương Khê開墾。他們進山建屋開荒。原來的村子靠海，土地少，房子密集，屋頂用的是易燃的茅草，一旦著火，整村都會燒光。連續三年，每逢夏天，Cương Gián漁村都會發生火災，讓村民們嚇得不得不離開家鄉。

老Trí生於1930年，妻子也是Cương Gián村來的難民。在異鄉遇見，同命相憐，便結為夫妻。

老Trí的弟弟一家住在Thanh Hóa，靠近Hàm Rồng橋。那座橋被美軍轟炸過，老Trí和父親曾騎車前往探望弟弟一家。弟弟夫妻將剛滿三歲的小兒子Hảo托付給他帶回老家疏散。

老Trí家的房子靠近15號公路，整天都被轟炸。孩子們早已習慣炸彈的聲音，和炸彈一同長大。一聽到動靜，他們就能迅速地找地方躲避。

最近，老Trí一家才從河對岸的Đông Hải村疏散回來，剛搬回來住一個月。他心中暗喜，一家人平安。

此時，三個孩子Thu、Thanh、Đào準備去上下午的課。老Trí去鄉政府值班。老Trí的妻子則去鄰居家要幾株菜苗回來種，冬天是種芥菜的季節，要準備過年吃的菜。她剛要出門，女兒Hoa對她說：「媽，過年讓我跟妳去市場賣斗笠吧。」媽媽答應了。

Thu把書包丟在桌上，跑到菜園上廁所。廁所在三棵棕櫚樹下。Thanh和Đào還在猶豫要不要等Thu一起走。

第二個兒子Lập中午要去參加少年隊活動，剛踏出家門就聽到「轟、轟」的炸彈聲。他大聲喊：「有炸彈！」提醒屋裡的弟妹快躲起來。喊完，他就倒下了，失去了意識。

此時老Trí已經走到快靠近鐵道的地方，他回頭看，只見一片黑煙瀰漫——炸彈正好落在他家正中央。

整棟房子沒了。茅草屋頂、桌椅，全都消失了。

村民湧來。母親也剛跑回家。

人們開始挖掘、尋找。

找到了Hương和Hoa。

找到了小外甥Hảo。

Tám的一隻手臂被炸飛到隔壁院子的木菠蘿樹下。

Thanh和Đào被炸彈的衝擊波震死在地道口。

Thu因為躲在三棵棕櫚樹下逃過一劫，但炸彈把樹齊腰削斷。她被震倒，臉撞在地上，滿臉都是碎彈片。

下午四點，才在後園的芭蕉樹下找到Anh。他躺在倒下的芭蕉葉下。從葉子裡傳出微弱呻吟聲。人們發現他時，他剛剛停止呼吸。

四十五年過去了，老Trí仍無法忘記那一幕。
老婆爬到每一個孩子身邊，舔著他們身上的血。血已乾涸。Tám被炸斷的手臂還有血滲出。Hương的耳朵也還在流血。

七具屍體躺在地上，六個孩子加上一個外甥。最大十二歲，最小三歲。那是寒冷刺骨的冬日下午。沒有雨，也沒有風。

村民帶來木板，要當晚就下葬。七口棺材在昏暗中匆匆製作好，排成一列。

Đông Hải村的居民說，那天中午，他們正在水田裡抓魚，看見「折疊翅膀」的飛機俯衝向隔壁村子。共投下了四十四顆炸彈。

那天是1972年農曆十二月初二中午十一點左右，全村有十七人死亡。

十天後，北方停戰。

第二天早上，人們在公墓——如今已變成學校的地方——看見那位母親躺在墓地中間。不知道她什麼時候來的，也許整晚都睡在孩子們身邊。人們將她帶回家。第二晚她又出現了。就這樣日復一日。

三個月後，老Trí終於開口對妻子說了一句安慰的話：
「在Hương Khê，沒有人比我們家更痛，但在南方，這種事也多的是。妳聽廣播就知道了。有些家，整個家被炸死九個、十個。有些家，九個孩子參軍，全都戰死。他們也得和我們一樣承受。」

某天早上，從孩子們的墳墓回來後，Trí太太決定去前線為部隊挑水喝。

她說：「我要挑水給部隊喝，好讓他們打贏仗。」

二十五年後，也是在一個中午，老太太夢見一群孩子回來拉著她走。
第二天早上，她去市場，穿越鐵軌時，一列火車正疾馳而來。

老Trí再次坐在妻子的墳前。
「好了，從今以後妳不再痛苦了。妳留下來陪孩子們吧。」

---

老Trí今年八十七歲，一個人生活。

他不知道我來這裡的目的，只知道有一個女孩想和他聊聊天。

他告訴我他的一生。
八年在「平民教育運動」中擔任教師。
兩年在前線支援抗戰。
之後在鄉裡擔任各種職務，合作社副主任。
三十多年為社會服務。三十多年沒有拿過一分薪水。

關於他家庭的那場悲痛，他從未提起，也不希望有人提起。

為了不讓老Trí在我離開前陷入沉重的情緒，我們兩人閒話家常，話題從這跳到那。
他告訴我過去在抗法戰爭時期，如何參加火線支援工作的事。

**鑼聲響起召集開會。**村長拿手電筒照著前方說：「你明天去做民工吧，把名字寫到簿子上。」

就這樣，晚上回家開始準備路上的食物：飯糰、炒玉米，用蕉葉包好塞進竹筒裡。

隔天一早，和鄉親們一起到Chu Lễ集合領取物資。這些物資是糧食、食品和彈藥箱。每人負責一擔，大約二十公斤。對年輕人來說，二十公斤似乎沒什麼。但這只是開始時的想法。

穿過村裡的各條小路後，每人拄一根棍子，開始了穿越山嶺的長征。

---

登上Ba Rển坡，後面的人的頭頂幾乎頂到前面人的腳。
清晨從Ba Rển山腳出發，到晚上八點才攀上山頂。當晚就在山頂過夜，隔天一早再繼續下山。

中午休息吃飯時，看見一個年輕人坐著哭。他哭是因為飯後還得背著彈藥箱下坡。他的肩膀已經瘀青腫脹，快要化膿了。

接著繼續翻越Ư Bò山，再到Mồng Gà。翻坡、渡溪，有時一天要過二十五條溪流。進入九月，河水上漲，深至胸口。必須雙手高舉貨物過河，避免弄濕。

從Mồng Gà走到Mỹ Đức要花六天。之後繼續經過各村落，再次翻山，抵達物資交接地點後，又必須回程，準備下一趟任務。來回剛好整整一個月。

有一次任務中，一名隊員永遠留在了山林之中。不是被炸死的。他是被一條青竹絲（毒蛇）咬死的。

當時大家不知道該怎麼急救，有人建議剖開那條蛇，取出牠的腸子纏在傷口上解毒。但等到剖開蛇，他早已斷氣。

沒有鋤頭挖墳，地面是堅硬的岩石。他被安放在山中，同伴們找來大石塊砌成墳堆，墳上蓋著樹葉。之後凡是經過的民工，都會再加上一塊石頭、一根樹枝，就像點一炷香，表示哀悼。

---

老Trí打開供奉房，給我看年輕時妻子的照片。
「她很漂亮對吧？Hương長得像她媽媽，皮膚白得很。當時她的身體還是熱的……」

他眼眶泛紅，淚光閃爍。突然間，我背脊一陣發冷。腦中浮現出那個母親，正爬向孩子的屍體……血還從耳朵裡滲出。那是中午時分的事。

@@

Mười ngày sau là ngừng ném bom ỏ miền Bắc

Buổi trưa mùa đông cách đây bốn mươi lăm năm.

Ông Trí dựng hai khung nón. Lát nữa đi học vể con Hương và con Hoa ngồi may. Ngày nào cũng thế, đi học vể là hai đứa ngói'may nón. May nón để mẹ mang ra chợ bán kiếm tiền đong gạo. Bên nhà ông nội gạo của bộ đội hàng chục bao tải xếp chóng lên nhau nhưng không ai đụng đến. Một đứa trẻ bảy tuổi đã ý thức được trách nhiệm bảo vệ hàng hóa, sức khỏe và sự an toàn cho bộ đội.

Con Hương khéo tay. Mỗi ngày may được một chiếc nón. Những chiếc nón nó may rẩt có duyên, mẹ vừa đội ra chợ đã có người mua. Nước da nó trắng hổng, khuôn mặt tươi tắn, tóc dài. Nó nói với mẹ, mấy anh trong làng gặp con cứ trêu lớn lên em đồng ý lấy anh nhé.

Con Hoa mười tuổi thấy chị làm gì cũng bắt chước. Chị may nón nó cũng mày mò học theo và may đẹp gần với nón của chị. Hai chị em đi học buổi sáng. Hơn mười giờ đã vể nhà. Àn bát cơm trộn sắn với canh rau khoai vừa lưng lửng bụng là nắn nót xếp cài từng lá nón ngồi chăm chú may.

Thằng Anh bốn tuổi và thằng Tám ba tuổi chơi chán thì ngồi xem chị may nón. Ông Trí nói với vợ, chăm thằng Anh thêm vài năm nữa là khỏe, tôi không bắt bà đẻ thêm nữa đâu.

Họ đã có chín đứa con. Con trai lớn mười bảy tuổi đang đi thanh niên ba sẵn sàng.

Năm 1910 cha mẹ ông Trí từ xã Cương Gián, huyện Nghi Xuân lên Hương Khê lập nghiệp. Họ vào núi dựng nhà cuốc rẫy. Quê nhà dưới kia ở gẩn biển, đất đai ít, các ngôi nhà san sát. Nhà lợp mái toóc dễ cháy. Một nhà cháy là cháy cả làng. Ba năm mùa hè nào làng chài Cương Gián cũng xảy ra chuyện cháy nhà khiến người dân sỢ hãi quá mà bỏ đi.

Ông Trí sinh năm 1930. Vợ ông cũng là người quê Cương Gián cùng cảnh ngụ cư như mình. Đóng hương tìm đến nhau kết nghĩa vợ chồng.

Ông Trí còn gia đình người em trai ở Thanh Hóa, nhà gần cầu Hàm Rồng. Cẩu Hàm Rồng bị Mỹ ném bom, ông cùng cha đạp xe ra Thanh Hóa xem cuộc sống gia đình em trai thế nào. Vợ chồng chú em gửi đứa con út tên là Hảo vừa tròn ba tuổi theo bác về quê sơ tán.

Ngôi nhà ông Trí ở bên đường 15 bom dôi xuống suốt ngày. Bọn trẻ con đã quen với tiếng bom, lớn lên cùng với tiếng bom. Nghe động là chúng tìm cách ẩn nấp thành thạo.

Lầu nay gia đình ông Trí sang bên kia sông là làng Đông Hải sơ tán. Vừa chuyển về nhà được một tháng. Ông thầm mừng cho sự an lành của gia đình.

Lúc này ba đứa Thu, Thanh, Đào kêu nhau đi học ca trưa chiểu. Ông Trí ra ngoài xã trực. Bà Trí sang mấy nhà bên xóm xin cây cải về trồng. Bầy giờ là mùa đông, mùa trồng rau cải chuẩn bị rau ăn tết. Trước khi mẹ ra khỏi nhà con Hoa nói với mẹ, tết này mẹ cho con theo ra chợ bán nón nhé. Mẹ đổng ý.

Con Thu thả' cặp trên bàn chạy ra ngoài vườn đi vệ sinh. Nhà vệ sinh nép dưới gốc ba cây cọ. Hai đứa Thanh, Đào đang ngần ngừ chưa biết nên đi luôn hay đợi Thu.

Thằng Lập là con trai thứ hai. Trưa nay nó đi sinh hoạt đội. Vừa cất bước ra khỏi nhà. Bom bom. Nó kêu tiếng bom thật to cho mấy đứa trong nhà biết đường mà tránh. Kêu xong thì Lập ngã ra bất tỉnh.

Ông Trí lúc này đã ra gần ngoài đường tàu. Quay lại nhìn. Không nhìn thấy gì ngoài màn khói đen đặc. Bom thả đúng vào giữa ngôi nhà.

Ngôi nhà biến mất. Mái tranh. Bàn ghế. Không còn gì.

Dần làng ào đến. Người mẹ vừa chạy về.

Người ta đào bới. Tìm kiếm.

Con Hương con Hoa.

Cháu Hảo.

Cánh tay thằng Tám bị văng ra gốc mít vườn nhà bên cạnh.

Thanh và Đào. Hai đứa chết vì sức ép bom ở cửa hẩm.

Con Thu ở ngoài vườn có ba cây cọ chở che. Bom chặt ngang ba ngọn cây cọ. Nó chỉ bị ngã dập mặt xuống đất. Những vụn bom dăm đầy mặt.

Bốn giờ chiểu người ta mới tìm thấy thằng Anh nằm dưới cây chuối sau vườn. Cây chuối đổ gãy lá chuối che mặt. Tiếng rên ư ử trong tán lá. Nó đã ngưng thở ngay sau khi được phát hiện.

Bốn mươi lăm năm, ông Trí không thể nào quên được hình ảnh đó. Bà Trí bò lại bên từng đứa con. Bà liếm máu trên từng xác con. Máu đã khô. Máu vẫn còn rịn ra từ cánh tay đã đứt lìa của thằng Tám. Máu vẫn rỉ ra từ tai con Hương.

Bảy cái xác nằm trên đất. Sáu đứa con và một đứa cháu. Đứa lớn nhất mười hai tuổi đứa bé là ba tuổi. Chiểu mùa đông buốt giá. Chiều mùa đông không mưa không gió.

Người làng mang ván tới. Phải chôn luôn trong đêm nay. Bảy cái quan tài đóng vội vàng trong bóng tối chập choạng xếp hàng.

Người dân Đông Hải kể rằng trưa nay họ đang bắt cá ngoài bàu thì nhìn thấy máy bay “cánh cụp cánh xòe” sà xuống làng bên. Bốn mươi bốn quả bom đã thả xuống.

Mười bảy người trong làng đã chết trong khoảng mười một giờ trưa hôm đó. Buổi trưa ngày mùng hai tháng chạp năm 1972.

Mười ngày sau là ngừng bắn ở miền Bắc.

Sáng hôm sau trên bãi tha ma mà bây giờ là trường học người ta nhìn thấy người mẹ đang nằm giữa những ngôi mộ. Không biết bà ra đấy từ khi nào hay suốt đêm bà ngủ với các con. Họ dắt bà về. Đềm hôm sau bà lại ra. Cứ như thế hết ngày này qua ngày khác.

Ba tháng sau ông Trí mới nói được với vợ một câu an ủi. Ở Hương Khê không ai đau như nhà mình nhưng trong Nam thì nhiểu lắm. Bà nghe đài thì biết. Có nhà bom đánh sập chết cả chín, mười người. Có những nhà con đi bộ đội chín đứa lần lượt hy sinh cả chín. Họ cũng phải chịu như mình thôi.

Một buổi sáng từ mộ các con trở vê' bà Trí quyết định đi gánh nước lên trận địa pháo cho bộ đội uống. Tôi phải cẫp nước cho bộ đội uống đánh giặc.

Hai mươi lăm năm sau đó cũng vào một buổi trưa bà nằm mơ thấy một đàn con trẻ vể kéo mình đi. Sáng ngày hôm sau bà ra chợ băng qua đường sắt khi tàu đang lao tới.

Ông Trí lại ngồi bên mộ vỢ. Thôi từ nay bà không còn đau đớn. Bà ở lại đầy với các con.

&

Ông Trí năm nay 87 tuổi, sống một mình.

Ông không biết tôi đến đầy với mục đích gì, chỉ biết là có một cháu gái đang muốn chuyện trò.

Ông kể cho tôi nghe cuộc đời mình. Tám năm làm giáo viên trong phong trào bình dân học vụ. Hai năm đi dần công hỏa tuyến. Tiếp theo là các công việc ở xã. Phó chủ nhiệm hợp tác xã. Hơn ba mươi năm làm việc cho xã hội. Hơn ba mươi năm làm việc không một đồng lương.

Đau đớn của gia đình từ bấy tới giờ ông không nói đến và không muốn ai nhắc tới.

Không muốn để lại cho ông Trí tâm trạng nặng nể trước khi ra vể. Hai ông cháu la đà chuyện nọ sang chuyện kia. Ông kể tôi nghe về những năm đi dần công hỏa tuyến thời chống Pháp.

Kẻng gọi đi họp. Xóm trưởng rọi đèn chỉ trước mặt: Anh mai đi dân công nhé. Viết họ tên vào sổ.

Vậy là đêm về lo chuẩn bị đồ ăn đi đường. Cơm nắm. Ngô giâ làm chéo cho vào ống tre.

Sáng mai cùng anh em đến tập trung ở Chu Lễ nhận hàng. Hàng là lương thực, thực phẩm, rương đạn. Mỏi gánh chừng 20 kg. Sức trai trẻ gánh 20 kg không vấn đề gì. Ban đầu ai cũng nghĩ vậy.

Đi qua hết các đường làng thì bắt đầu một người một cầy gậy hành trình vượt núi.

*

Lên dốc Ba Rển đầu của người đi sau đội chân người đi trước. Sáng sớm ở chần núi Ba Rển. Tám giờ tối mới leo tới đỉnh. Ngủ lại một đêm. Sáng mai lại một ngày leo xuống.

Nghỉ ăn trưa thầy một thằng ngồi khóc. Khóc vì lát nữa ăn xong lại phải tải rương đạn leo xuống dốc. Vai nó sưng bầm như sắp lên mủ.

Leo tiếp núi Ư Bò rổi đến Mồng Gà. Qua dốc rồi qua khe. Có ngày vượt qua hai mươi lăm cái khe. Qua những con sông tháng chín nước dâng cao tới ngực. Phải giơ cao tay nâng đỡ gánh quá đầu giữ khỏi ướt hàng.

Vượt qua Mồng Gà tới Mỹ Đức là sáu ngày. Tiếp tục đi qua các làng. Rồi lại leo núi. Đến nơi tiếp nhận hàng. Lại quay vể đi chuyến khác. Thời gian cả đi và về tính vừa tròn một tháng.

Trong một chuyến đi một người trong đoàn đã nằm lại giữa núi rừng. Không phải vì trúng bom. Anh ấy chết vì bị rắn lục cắn.

Không biết cứu anh thế nào. Có người bày cách mổ con rắn lấy ruột của nó quấn vào vết thương. Lôi được ruột con rắn ra thì anh đã chết.

Không có cuốc đào huyệt. Đất đá cứng. Anh được đặt giữa núi. Mọi người tìm đá tảng to xếp thành huyệt nổi chắc chắn. Mái che là lá rừng. Những người dần công đi qua đều đắp thêm cho anh một hòn đá bẻ thêm cành lá phủ lên như một que hương tưởng nhớ.

&

Ông Trí mở căn phòng thờ cho tôi xem bức ảnh vợ mình hồi trẻ. Bà đẹp cháu nhỉ. Con Hương giống mẹ lắm. Da trắng lắm. Khi đó người nó vẫn còn nóng... Đôi mắt ông ẩng ậc nước. Đột nhiên sống lưng tôi lạnh buốt. Tôi thấy người mẹ ấy đang trườn lại bên xác con. Máu vẫn đang rịn ra từ lỗ tai. Buổi trưa.