一條手帕的故事

 

Câu chuyện về  chiếc khăn mùỉ soa

---

一條手帕的故事

許多傷兵需要導尿。醫生命令我為其中一位執行這項工作。

病人仰躺，雙膝伸直。

我才十七歲，我怎麼能做到？

我說：「不行。」

醫生可以派我做任何事情，除了替男性放導尿管。

蘭姊跑了過來說：「讓我來吧。靜同志剛入伍，還不習慣這種工作。」

蘭姊已經結婚，丈夫也是護士。他們從 1968 年起就一起到戰場，兩年前結婚。她健康又善良。我在這裡遇到的人都很善良。

一個五歲的小孩，大腿被炸彈碎片穿透。孩子清醒地哭喊：「好痛啊媽媽！」他的祖母看著我，眼神像在求救。父母在送來之前已經暫時包紮了他。紗布被血浸透，他身上那條黑褲子已經被乾涸的血黏住。

一位士兵在譫妄中喃喃：「我恨戰爭。我恨戰爭，恨戰爭。」

我記得他剛被送來的樣子，一條腿已經鬆脫，他忍著痛強撐著。應該將他送回北方治療，但不是現在。

今晚我和蘭姊終於排到休班。十天十夜了，沒有人休息過。剛歇幾分鐘，又有載著傷兵的車輛開進來。

野戰醫院設在山腳下。我們兩個用手電筒照路，走到離手術帳棚約五百公尺外的休息棚。蘭姊剛躺下就開始打鼾。她和丈夫在不同的醫療單位工作，偶爾丈夫才來探望。我從野戰醫院撤退至此後，就一直和她住在一起。

炸彈聲離我們很近。蘭姊立刻跳起來：「走吧，回去看看怎麼回事。」我大概只睡了不到五分鐘。

我們跑回野戰醫院，汽車、人聲混亂不堪。車頭燈閃爍，大家已經比我們先趕到現場。

九名士兵在行軍路上遭到轟炸。他們是來自北方的大學生，被增援到廣治戰場。

止血，清洗傷口，包紮，注射，輸血，換草蓆。

內室裡，手術一台接一台。

處理完畢，天已微亮。雄醫生看著我和蘭姊笑著說：「你們的休班又沒了，對吧？」為什麼他還笑得出來？還來不及回應他的話，救護車又出現在醫院門口。新的一天開始了。我們姊妹倆的下一班值勤又來了。

---

我們家的第三個女兒

我是家裡九個女兒、一個兒子中的老三。弟弟剛考上八年級，國文與數學各得了八分（滿分十）。但社區不讓他繼續升學，理由是我們家沒有任何人參加過對美抗戰。

兩位姐姐已經到河內唸大學，我當時正在唸九年級，其他弟妹都還年幼。

我寫申請書，自願代替弟弟參軍。女孩子輟學沒關係，但男孩至少要讀完十年級。

但我無法代替弟弟的義務。四年後才得知他也去了前線。

父親支持我報名參軍：「爸爸的女兒就該這樣。」

他當過四年軍隊護士。1945 年返鄉後在 Nga Liên 社開設學校，由神父資助。他在那所學校教了三十年。

我們家不是天主教徒，但每逢節日都會去教堂誦經祈禱。父親去世時，神父寫了悼詞，教堂的鼓號隊為他送行。我每週都去做禮拜，唱讚美詩，心中總嚮往光明。

我體檢八次都沒通過。每次都偷偷在身上塞石頭，只為讓體重達到標準，可還是不到 35 公斤。

「你根本是個騙子。你知道自己不合格才自願的。」村隊長 Quang 大叔在村路上遇到我時這麼說。我的臉因憤怒而漲紅：「您這麼說是會有報應的。我真心想參軍。後天還有一次檢查，請您幫我講句話，讓我能通過。」第九次體檢時，大叔陪我去，他幫我通過了。但到省裡再次體檢時我還是被刷掉。我和茶（Trà）都被淘汰了。她開心回家，我卻臉色發白。我堅持要去，我不回家。

我選擇軍旅生涯，因為軍中紀律嚴明，家裡也比較放心。

有位村裡的女孩曾去當青年突擊隊，但因為懷孕而退伍。她成了全家羞辱的象徵，村人鄙視她，把她當成對準備參軍女孩的警惕教材。

出發那天早晨，媽媽一邊哭一邊準備飯菜。爸爸讓我坐在他面前，交代幾件事：

第一：如果男生看你，你不能看回去，要轉頭或低頭。回應他們的眼神，你就會墮落；如果他們坐得太近，你要移開。如果他們還靠過來，就站起來走開；如果他們握你的手，你要立刻抽回來。

第二：當兵是為了神聖的保衛祖國，不是想去就去、想回就回的。戰爭是鍛鍊耐心與意志的環境。被交付的任務就要徹底完成。

第三：在那裡，大家都是朋友。但談心、談感情，要經過時間了解才行。

接著，爸爸給了我一本筆記本、一疊紙、一支鋼筆和一套課本。他在封面寫道：「努力學習，為國而戰。」用粗體框起來。

「你要利用時間讀書、寫詩，記錄戰爭中的事情，寫下你對祖國的驕傲與愛。」

爸爸希望他的女兒們不只會刺繡縫紉，還要聰明、有志氣、會寫詩。

我唸三年級時，爸爸凌晨一點把我叫起來，帶我到院子裡：

「看天空，看到什麼嗎？」

「有什麼啊，爸爸？」

「你看，那三顆星。阮攸寫『一彎殘月三點星』是真的，不是他憑空想像。那是他從現實中得來的意象。好了，去睡吧。」

為了養活十個孩子，爸爸陸續拆下家中門板去換米，把門換成了布簾。月圓夜，父女躺在花園邊的草蓆上，爸爸指著簾上花影：「看到什麼嗎？」姐姐立刻回應：「花影隨月影先映在簾上。」

我唸七年級時，爸爸在我要去割蘆葦前把公式偷偷塞進我的口袋：「累了就上岸歇一下，把紙條拿出來讀。」回來時，他會檢查我是否記住。

夜車載著我遠行。爸爸揮手送我卻沒說話。整個車廂裡都是哭聲。

火車離站十五分鐘後突然停下。

指揮官下令：「還在哭的人立刻下車！」大家馬上靜下來。

我們哭，是因為思念家鄉，不是害怕死亡。

@@

我參加了在廣平古湳的護士訓練班。

第一堂課，老師環視全班說：「這一屆的學生也太稚嫩了吧。」

班上有從前線撤下來的姐姐們。我第一次見到眼窩深陷、膚色蒼白、頭髮枯黃稀疏的女孩子，沒想到她們只比我大兩三歲。我心想：「我以後也會變成這樣嗎？」這念頭讓我害怕。

今天下午的討論課題是瘧疾。護士必須分辨寄生蟲的類型（惡性瘧或三日瘧）、間歇性發燒或持續高燒，還要掌握病因、症狀、防治方法與治療方案。

我正聽著 Nga 姐補充森林中常見的另一種病──疥瘡──時，Tùng 哥從旁經過，在我書下塞了一張紙條：「下課後等我，我有話要說。」

下課後，我留下來。

「你找我有事嗎？」

他看著我，我轉頭不看他。

「沒什麼事，只是想請你等我，一起回去路上有伴。」

我板起臉孔：「同志不知道軍隊紀律嗎？男女不能單獨會面，更不能坐在一起。」

「我只是想送你一條手帕。」

我快步離開教室，假裝自己很忙。我要手帕做什麼？我根本不需要手帕。

警報聲時不時響起，飛機在學校上空盤旋尋找目標。不到兩個月，大家都不再因為思鄉而哭泣。我們的家，是那個 A 字形地堡、交通壕與簡陋的臨時營帳。

我們在山坡上的越橘園討論課題。越橘樹遍布整座山丘，正值果實成熟。我獨自坐在果叢旁欣賞成熟的果實。Tùng 哥不知何時站在我身旁，從衣袋中拿出一條對摺整齊的手帕。

---

• 給你。

• 不要，同志你別這樣。

• 快點收起來，那些人現在要看見了。

我怕被其他人看到。

兩條潔白的手帕，每一條上都用鉛筆畫了兩隻鳥，還有兩個交疊的“T”字母，一個小寫，一個大寫。

• 請你照樣子繡出來。

我臉紅了，感到煩躁。我趕緊把手帕藏進筆記本裡。

你讓我很為難。我背包裡雖然有繡花的針線，可我哪敢在大家面前繡。幾次想拿出來繡，最後還是打消了念頭。

一週後，在紫薇山上又有一次活動。你又坐到我身邊，帶來一把熟透的紫薇果。

• 把手帕還給你吧，我不會繡。

你什麼也沒說，我卻突然覺得不安，彷彿是自己犯了錯。

• 你留一條，我留一條。

已經兩天沒見你來上課了，我感到疑惑。星期二、星期三都沒看到你。我去食堂時四處張望。到底出了什麼事，怎麼會請假這麼久？我也不敢問任何人。

一週過去我終於忍不住了。放學後我急忙跑向男生小隊的住處。

那排簡陋的茅舍，一場小雨就會把裡面全打濕。你躺著，昏昏沉沉，原來已經罹患了重症瘧疾一整週。

• 這首詩送給你。

你伸手從枕頭下取出一張紙，上面抄著一首詩。你聲音虛弱，我還得往前跨幾步，才能接過你的手。男同學們從會場回來了，我只好匆匆逃走，還沒問上你一句話。

你曾托孟哥帶信給我說你生病了，但孟哥沒交給我。相反，他給我送來了他自己的信。

B52轟炸了女隊的小防空洞。放學回來一看，衣服、背包、水壺、書本全都碎成片片，飛到了男隊那邊。每個人只剩身上的一套衣服和手裡的筆記本與筆。

一週後，男生們提來一袋東西：「來領禮物啦！」都是些破損的胸罩、內褲、毛巾，什麼東西都撕得破破爛爛。平姐衝出地洞，抬頭對著天空大喊：「美國鬼子，我們又沒惹你，你為什麼要對我們這麼狠心？」

一個月來敵機盤旋不止。大小炸坑密佈交錯，把那條原本荒涼但美麗的交通路徹底破壞。我們躲在壕溝裡討論功課。

週日去會場看《陳國瓚出征》。緊急空襲警報響起，敵機在空中瘋狂盤旋。

一波B52轟炸，爆炸聲連續十五分鐘，從A班炸到B班，從女隊的防空洞炸到男隊的。我們剛回到洞口，雪姐就死了。我握著她的手，還是溫的。

學校不得不遷移，半夜出發，前往設有22號醫院的森林。

森林裡夜雨綿綿，還來不及挖洞，我們只能躺在吊床上過夜。第二天早上，每個人的腿上都爬滿了水蛭。

22號醫院靠近收容隊。兩個男人從那邊走過來。我害怕地看向麗姐。

「你裝作大姊頭。等他們走近你就雙手交叉，用腳跺地暗示我。」

我照她教的方法做。兩個「收容隊的傢伙」見我們女孩子黃昏時獨自在森林，就開始調戲。我們早聽說過女孩半夜被強暴的事，時刻防備。我害怕得一隻腳支撐，一隻腳使勁跺。看到麗姐抽出匕首，他們就逃走了。

六個月課程結束，每人被分派到不同單位。我們在去居能的交通路上道別。B52又來轟炸，我們四散奔逃，連句正式的告別都來不及說。

有一天我坐車送傷兵出廣治。車子在一個十字路口停了幾分鐘。迎面來的救護車上有你。你認出我來，司機停車，你跑到我車邊。

• 靜，下來！

我太意外，還來不及說什麼車子就開走了。你孤單地站在路口望著我。

朋友們坐在我周圍，我心卻空蕩蕩的。你跑到我車邊呼喚我名字的樣子一直留在我心裡。

一天傍晚，我進森林撿柴，你押送傷兵到軍團外科。我收到你的紙條，上面說你三天後會回來，還附上你家鄉的社名與縣名。

我等你三天，又多等了三個月，再等三年，你都沒回來。

那條手帕成了戰爭的遺物，我帶回了家。有時我會拿出來看。爸爸說：「如果他還活著，他會來找你的。」我只好又洗乾淨收藏好。洗太多次，手帕已經變得透明。

當年在戰場患惡性瘧疾時，我寫信回家報平安。爸爸回信叮囑：「如果太難過，難過到撐不下去，就念一首你最喜歡的詩。」

我最喜歡的詩是哪一首？我只會一首：《請記住我的話》。

我默默背誦，日夜都在背。唯一會背的詩成了我最愛的詩。我在每一次離別中低吟，戰友們靜靜聽，有些人哭了出來。

長山的瘧疾十年未癒。那個十六歲、紅臉蛋、黑眼珠的小姑娘，如今嘴唇發紫、眼白泛白、頭髮稀疏回到父母身邊。出發時我三十五公斤，如今還不到三十。

爸爸挖來幾條蚯蚓，用藤葉包著讓我生吞：「可能只是水土不服吧。」吞了九條蚯蚓，病還是一樣。

我去戰場時爸爸堅強樂觀；我安全歸來，他卻哭了。是為了心疼女兒的身體，還是為了高興我完成了任務？五年戰場，十年之後，我的身體還沒恢復到一個正常女人該有的樣子。漫漫長夜，我還在念那首詩。爸爸的叮囑不再靈驗，嘴唇發抖，念不出聲。

＆&&

前年，我找到了你。我仍不敢像從前那樣看你眼睛。

我寫信回去，用你留給我的地址請社主席幫我轉交。社主席真的把信送到了你家。

你還活著啊，東哥。我不知道自己是該開心還是生氣。

• 靜還是一樣，一點也沒變。

四十二年過去了，你竟說我沒變。我卻覺得你變太多了，不再是當年那個聰明敏捷的東哥。

• 那時我看你這樣，以為你喜歡孟哥。

• 是啊，孟哥後來遇到我還以為我們兩個結婚了。你還留著那條手帕嗎？

• 早就弄丟了。你還記得那事？

你怎麼會以為我會忘記呢？

我最後一次凝視那條手帕，把它圍在孫女的脖子上。既然對方早已忘記，那還留著幹嘛？幾天後手帕也掉了、丟了。

我搭火車回老家找蘭姐。我已經打聽好幫沒有證件的人辦補償的手續。到了才知道她早就不在了。

她先生六年前就去世。他是傷兵，她因戰爭中毒，不能生孩子。

她在戰場當了八年護士，回家後找不到醫療機構願意錄用。

他們只好靠種田過平靜生活。

家人責怪他們太老實不懂得「打關係」。

丈夫去世後，她發瘋了。有一天發病時死了。

我去市場買了一把野胡椒葉回來煮湯。想起那次在外科吃的匆忙一餐。如今沒有人陪我吃。湯的味道似乎變了，但我這個人卻怎樣也變不了。

---

若您希望我整理成短篇小說格式、摘要或補充背景，也可以告訴我。

若需我接續翻譯剩餘段落，請隨時告知。

Nhiều thương binh cần thông tiểu. Bác sĩ lệnh tôi phải làm việc đó cho một trong số họ.

Bệnh nhân nằm ngửa, đầu gối duỗi ra.

Tôi mười bảy tuổi. Làm sao tôi có thể.

Tôi nói không.

Bác sĩ có thể giao cho tôi bất cứ việc gì, trừ việc đặt thông niệu đạo cho nam giới.

Chị Lần chạy lại. Để tôi làm. Đồng chí Tịnh mới vào chưa quen việc.

Chị Lần đã có chồng. Chồng chị cũng là y tá. Hai người vào chiến trường từ năm 1968 và cưới nhau cách đầy hai năm. Chị khỏe mạnh và tốt tính. Ở đầy người nào tôi gặp cũng tốt tính.

Một em bé năm tuổi. Mảnh bom xuyên qua đùi trái. Em bé vẫn tỉnh táo để gào khóc. Đau quá bọ mạ ơi. Bà nội em nhìn tôi cầu cứu. Bố mẹ đã băng bó tạm cho em trước khi đến. Máu ướt thẫm bông băng. Máu khô cứng chiếc quần đen em mặc.

Người lính đang mê sảng. Ta rất ghét chiến tranh. Ta ghét chiến tranh. Ghét chiến tranh.

Tôi nhớ hình ảnh anh khi đến. Một chân lủng lẳng. Khuôn mặt cố chịu đựng cơn đau. Phải chuyển anh vể ngoài Bắc nhưng không phải lúc này.

Đêm nay tôi và chị Lần được nghỉ trực. Đã mười ngày mười đêm rồi chúng tôi không ai được nghỉ. Ngơi ra vài phút lại có xe chở thương binh đến.

Phẫu sư đoàn nằm dưới chân đổi. Hai chị em rọi đèn pin đi về lán cách phẫu chừng năm trăm mét. Chị Lân vừa đặt lưng xuống đã nghe tiếng ngáy. Hai vợ chổng chị công tác hai đơn vị điều trị khác nhau, thỉnh thoảng anh mới tới thăm vợ. Tôi ở cùng với chị Lần từ ngày phẫu sư đoàn sơ tán về đầy.

Tiếng bom dội rất gần. Chị Lân vùng dậy. Đi thôi em. Ra xem thế nào. Tôi ngủ có lẽ chưa được năm phút.

Hai chị em chạy về phẫu. Tiếng xe tiếng người nhốn nháo. Ánh sáng đèn pha nhập nhòa. Các anh chị đã chạy đến trước chúng tôi.

Chín người lính bị trúng bom trên đường hành quân. Họ là sinh viên ngoài Bắc bổ sung vào Qụảng Trị.

Cầm máu. Rửa vết thương. Băng bó. Tiêm. Truyền máu. Thay chiếu.

Phòng bên trong, ca mổ liên tiếp.

Tạm xong công việc trời hửng sáng. Bác sĩ Hưng nhìn tôi và chị Lần cười, ca nghỉ trực lại qua rồi các em nhỉ. Sao bác sĩ lại cười. Chưa kịp nói lại cầu gì xoa dịu bớt căng thẳng thì ngoài cổng xe cứu thương xuất hiện. Bắt đầu một ngày mới. Bắt đầu một phiên trực của hai chị em.

&

Tôi là con thứ ba trong một gia đình có chín đứa con gái và một đứa con trai. Em trai tôi vừa thi đỗ vào lớp tám. Môn văn và môn toán đểu tám điểm. Xã không cho em trai đi học tiếp. Lý do gia đình chưa có ai tham gia kháng chiến chống Mỹ.

Hai chị gái đã ra Hà Nội học đại học. Tôi đang học lớp chín. Đàn em sau còn nhỏ.

Tôi làm đơn xung phong đi bộ đội thay em. Con gái bỏ học không sao nhưng con trai ít nhất phải học xong lớp mười.

Tôi không thay được nghĩa vụ của em trai. Bốn năm sau nhận được tin em đã đi chiến trường.

Bố ủng hộ việc tôi đăng ký đi bộ đội. Con gái của bố là phải thế.

Bố tham gia làm y tá bốn năm trong quân đội. Năm 1945 bố về làng mở trường dạy học ở xã Nga Liên2 với sự đẩu tư của các cha đạo. Bố đã giảng dạy ở ngôi trường đó suốt ba mươi năm.

Gia đình tôi không phải công giáo nhưng ngày lễ mọi người đều đi nhà thờ đọc kinh cầu ước. Ngày bố mất cha đạo viết lời giã biệt. Đội kèn trống nhà thờ đến tiễn đưa. Tôi đi lễ nhà thờ hàng tuần. Tôi hát khúc kinh cầu. Trong lòng luôn hướng về ánh sáng.

Tôi đi khám sức khỏe tám lần đều không đạt. Mỗi lần khám cho đủ thứ gạch đá vào người như cách người ta mách cân nặng vẫn chưa tới 35.

Mày đúng là loại lừa. Mày biết mày không đạt tiêu chuẩn nên mới xung phong. Ông Quang xã đội trưởng nói vậy khi đi trên đường làng gặp tôi. Mặt tôi đỏ phừng lên vì tức giận. Bác nói câu đó bác phải chịu tội. Cháu đăng ký đi vì cháu muốn đi thật sự. Ngày kia họ sẽ khám tiếp, cháu nhờ bác đi cùng nói đỡ cho cháu một cầu để họ nhận. Lần khám thứ chín ông Quang đi cùng. Ông xin cho tôi được lọt qua. Đến tỉnh khám lần nữa tôi lại bị gạt ra. Con Trà cũng bị loại như tôi. Trà vui vẻ quay về tôi thì tái mặt. Tôi đã đi là phải đi. Tôi không về.

Tôi chọn đi bộ đội vì môi trường bộ đội kỷ luật nghiêm. Gia đình yên tâm về tôi khi xa nhà.

Một người con gái ở làng tôi đi thanh niên xung phong bỏ vê' vì mang bầu. Chị trở thành nỗi nhục nhã cho gia đình. Người làng khinh bỉ, coi đó như bài học kinh nghiệm cho những người con gái chuẩn bị ra chiến trường.

Buổi sáng tôi đi. Mẹ vừa khóc vừa chuẩn bị bữa ăn. Bố gọi con gái lại ngổi trước mặt dặn một số điều.

Thứ nhất: Nếu bọn con trai nhìn vào mắt thì con không được nhìn lại. Con phải quay mặt đi hoặc cúi mặt xuống. Đáp lại cái nhìn của bọn chúng con sẽ hư hỏng; Nếu bọn con trai ngồi sát lại thì con dịch ra. Con dịch ra xa rồi nó vẫn xích lại thì con đứng lên bỏ đi; Nếu bọn con trai bắt tay thì con nhanh chóng rút tay ra.

Thứ hai: Đi bộ đội là làm nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc thiêng liêng. Không phải thích thì đi không thích thì về. Chiến tranh là môi trường rèn luyện lòng kiên nhẫn và chịu đựng. Nhiệm vụ được giao con phải làm đến nơi đến chốn.

Thứ ba: Vào đấy ai cũng là bạn. Nhưng đê’ tầm sự chuyện riêng tư sầu kín thì phải cẩn có thời gian để hiểu nhau.

Tiếp theo, bố đưa cho tôi cuốn sổ, tập giấy, cây bút kim tinh và bộ sách giáo khoa. Trang bìa sách bố ghi “Gắng học và đánh giặc”. Dòng chữ in đậm, đóng khung.

- Con phải tranh thủ học, làm thơ, viết những chuyện xảy ra trong chiến tranh, viết vể lòng tự hào tình yêu đất nước tổ quốc.

Bố tôi muốn những đứa con gái ngoài khéo léo thêu thùa may vá còn phải học giỏi, có chí khí và biết làm thơ.

Tôi học lớp ba, một giờ sáng bố thức dậy kéo ra sần.

- Con nhìn lên trời đi. Có nhìn thấy gì không?

- Có gì đầu bố.

- Con nhìn kìa. Có ba ngôi sao. Nguyễn Du viết “Một vầng trăng khuyết ba sao giữa trời” là có thật đấy con, không phải ông tưởng tượng đầu. Hình ảnh từ thực tế mà ra. Thôi con vào ngủ đi. Bố nói xong rổi.

Để có tiền đong gạo nuôi mười đứa con bố tháo dần những cánh cửa mang đi đổi gạo. Thay vào cánh cửa là những bức rèm. Đêm trăng sáng bố con trải chiếu nằm ngoài sần có vườn hoa rực rỡ. Bố chỉ vào bóng những bông hoa in trên rèm. Con có thấy gì không. Chị gái tôi hiểu ý, nhanh miệng. “Bóng hoa theo bóng nguyệt lên trước rèm”.

Tôi học lớp bảy, trước khi đi cắt sậy bố nhét vào túi áo công thức hằng đẳng thức đáng nhớ. Con làm mệt thì lên bờ nghỉ, khi đó mang mẩu giấy này ra đọc. Gánh sậy về bố ra kiểm tra đã học thuộc chưa.

Chuyến tàu đêm chở quần đi. Bố vẫy tay nhìn tôi không nói. Cả toa tàu tiếng khóc ầm ĩ. Tàu rời khỏi ga mười lăm phút phải phải dừng lại. Ông chỉ huy ra lệnh. Người nào khóc hãy xuống tàu ngay. Tất cả im bặt. Chúng tôi khóc vì nhớ nhà. Không phải khóc vì sợ chết.

Tôi tham gia lớp học y tá tại Cự Nẫm - Qụảng Bình.

Buổi học đầu tiên thầy giáo nhìn học trò một lượt. Lứa này trồng non nớt quá nhỉ.

Lớp học có các chị ở tuyến trong ra. Lẩn đầu tiên tôi nhìn thấy những người con gái mắt trũng sầu, da xanh tái, mái tóc xác xơ mỏng dính. Ngạc nhiên khi biết họ chỉ hơn mình hai, ba tuổi. Rồi mình cũng vậy sao? Suy nghĩ đó làm tôi sợ.

Buổi thảo luận chiều nay xoay quanh căn bệnh đang phổ biến: bệnh sốt rét. Đối với bệnh sốt rét người y tá cần phải phần biệt được loại ký sinh trùng vi vắc hay pan xi, sốt cách nhật hay sốt liên miên. Nắm được nguyên nhân gây bệnh, triệu chứng, cách phòng trừ và phác đồ điểu trị.

Tôi đang nghe chị Nga nói vể thêm về một căn bệnh khác nữa cũng phổ biến ở rừng là ghẻ lở thì anh Tùng đi qua. Anh đẩy vào dưới cuốn sách mảnh giấy. “Cuối giờ cậu ở lại tớ cần gặp”.

Cuối giờ tôi ở lại.

- Đồng chí gặp tôi có việc gì?

Anh nhìn tôi. Tôi quay mặt đi nơi khác.

- Không có việc gì cả. Tớ muốn cậu chờ tớ cùng đi vế cho vui.

Tôi làm mặt nghiêm. Kỷ luật quần nhân đồng chí không biết sao. Nam nữ tuyệt đối không được gặp riêng và ngồi gần nhau.

- Tớ muốn cho cậu một chiếc khăn mùi soa.

Tôi đi nhanh ra khỏi lớp. Tỏ ra mình đang bận rộn. Tôi lấy khăn mùi soa làm gì. Tồi đầu có cần đến khăn mùi soa.

Hiệu lệnh báo động thỉnh thoảng vang lên. Máy bay hoạt động quanh khu vực trường tìm kiếm mục tiêu. Vào học chưa được hai tháng không đứa nào còn khóc vì nhớ nhà. Nhà của chúng tôi là những căn hầm chữ A, là hào giao thông, là lán trại.

Chúng tôi thảo luận để tài ở đồi sim. Đồi sim trải rộng mênh mông. Đang mùa sim chím. Từng nhóm tản mác trao đổi bài vở. Tôi ngồi một mình bên bụi sim ngắm những quả chín. Anh Tùng đứng bên tôi từ khi nào. Anh lấy trong túi áo ra chiếc khăn mùi soa gấp tư nhỏ gọn.

- Cho này.

- Không. Đồng chí đừng làm thế.

- Cất nhanh lên đi. Bọn kia nhìn thấy bây giờ.

Tồi sợ các bạn nhìn thấy.

Hai chiếc khăn mùi soa trắng tinh. Mỗi khăn đều vẽ bằng bút chì hình hai con chim và hai chữ T chồng lên nhau. Một chữ thường và một chữ hoa.

- Nhờ cậu thêu theo mẫu.

Tôi đỏ mặt. Cảm thấy bực bội. Tôi giấu vội khăn vào cuốn sổ.

Anh làm cho tôi khó xử. Tôi có kim chỉ thêu trong ba lồ nhưng làm sao tôi dám thêu trước mặt các bạn. Mấy lần định lấy ra thêu tôi lại thôi.

Một tuần sau có buổi sinh hoạt trên đồi sim như hôm trước. Anh lại chỗ tôi ngồi đem theo một nắm sim chín ửng.

- Trả lại khăn cho đông chí. Tôi không biết thêu.

Anh không nói gì. Tự nhiên tôi bối rối. Cảm thấy như là người có lỗi.

- Cậu giữ một cái tớ giữ một cái.

Hai hôm rồi không thấy anh đi học. Tồi băn khoăn. Hôm thứ ba, thứ tư rổi vẫn không thấy đâu. Đến nhà ăn mắt tôi tìm kiếm. Chuyện gì mà phải nghỉ lầu như vậy chứ. Tôi không dám hỏi ai.

Đến hết một tuần tôi không kiên nhẫn được nữa. Tan học tôi chạy ào về phía tiểu đội nam.

Dãy lán sơ sài. Một cơn mưa nhẹ cũng ướt hết. Anh Tùng nằm thiêm thiếp. Anh bị sốt rét ác tính cả tuần nay.

- Có bài thơ này cho cậu.

Anh với tay ra sau gối lấy bài thơ chép trên một tờ giấy. Giọng anh yếu ớt. Tôi phải nhấc thêm vài bước mới với tới gần tay anh. Học viên nam từ hội trường về, tôi bỏ chạy. Tôi vẫn chưa hỏi thăm anh được cầu gì.

Anh nhờ anh Mạnh chuyển thư báo tin ốm cho tôi nhưng anh Mạnh không đưa. Thay vì lá thư của anh Tùng thì anh Mạnh gửi lá thư của riêng mình.

B52 thả bom vào khu hầm tiểu đội nữ. Đi học vê' nhìn thấy quần áo, ba lô, bình toong, sách vở nát từng mảnh bay sang cả khu hầm tiểu đội nam. Mỗi đứa chỉ còn bộ quần áo trên người và cuốn sổ cầy bút cầm tay.

Một tuần sau các anh xách sang một túi đầy. Ra nhận quà các em ơi. Là những mảnh COÓC xê, quần lót, khăn mặt. Thứ nào cũng rách tươm. Chị Bình chạy ra khỏi hầm nhìn lên trời hét lớn. Thằng Mỹ kia bọn tao có làm gì mày đâu mà sao mày tàn ác với bọn tao như vậy?

Một tháng nay máy bay quần liên tục. Đổi sim hố bom nhỏ hố bom to chằng chịt nham nhở. Con đường giao liên đẹp hoang sơ bị chia cắt từng đoạn. Chúng tôi ngôi dưới giao thông hào thảo luận bài.

Ngày chủ nhật ra hội trường xem phim “Trần Quốc Toản ra quần”. Còi báo động khẩn cấp. Máy bay địch lồng lộn trên bầu trời.

Một loạt B52. Tiếng nổ kéo dài mười lăm phút. Từ lớp A đến lớp B. Từ khu hầm tiểu đội nữ đến khu hầm tiểu đội nam. Ngớt tiếng bom chúng tôi chạy về hầm mình. Chị Tuyết đã chết. Tôi cầm bàn tay chị vẫn còn ấm.

Trường học phải chuyển đi nơi khác. Di chuyển giữa đêm khuya. Vào khu rừng nơi có bệnh viên 22.

Rừng đêm mưa ẩm ướt. Chưa kịp đào hẩm chúng tôi ngủ trên võng. Sáng mai ra bàn chần nào cũng bám chặt những con vắt.

Bệnh viện 22 gần đội thu dung. Hai người đàn ông từ phía đó đi ra. Tôi sợ hãi nhìn chị Lý. Em cứ đóng vai đại ca. Khi nào nó tới gần em khoanh tay giẫm chần ra hiệu. Tôi làm theo bài của chị. Hai “thằng thu dung” thấy con gái trong rừng chiều hôm thì gạ gẫm. Chúng tôi đã được nghe kể vể những người con gái bị hiếp giữa đêm hôm phải để phòng. Tôi run quá một chân trụ một chân giẫm cật lực. Thấy chị Lý rút dao găm ra chúng bỏ chạy.

Sáu tháng học trôi qua. Mỗi người về một đơn vị. Chúng tôi chào nhau trên con đường giao liên Cự Nẫm. B52 nã bom lấn nữa. Mỗi người tản ra một hướng chẳng kịp nói lời chia tay cuối cùng.

Một hôm tôi đang ngổi trên xe đi chở thương binh trong Quảng Trị ra. Xe dừng lại vài phút ở một ngã tư. Một chiếc xe cứu thương đi ngược lại có anh Tùng ngồi trên đó. Anh nhận ra tôi. Lái xe dừng lại. Anh chạy sang bên xe tôi.

- Tịnh, xuống đầy.

Tôi bất ngờ. Chưa kịp nói gì thi xe tôi chạy luôn. Anh đứng chơ vơ nhìn theo tôi.

Bạn bè ngổi quanh xe mà lòng tôi bơ vơ. Thương quá hình ảnh anh từ xe bên kia chạy sang gọi tên tôi giữa ngã tư.

Một buổi chiểu tôi đi vào rừng lấy củi thì anh Tùng áp tải thương binh đến phẫu sư đoàn. Anh viết giấy nhắn. Giấy nhắn rằng ba ngày nữa quay lại. Kèm theo đó là tên xã, tên huyện ở quê anh.

Tôi chờ anh suốt ba ngày sau đó. Tôi chờ thêm ba tháng. Chờ thêm ba năm nữa vẫn không thấy anh quay lại như đã hứa.

Chiếc khăn mùi soa trở thành kỷ vật chiến tranh tôi đem về nhà. Thỉnh thoảng tôi lại đưa khăn ra ngắm nhìn. Bố nói, nếu nó còn sống thì đã đi tìm con. Tôi lại giặt khăn cất kỹ vào rương. Giặt nhiều quá khăn mỏng tang.

Ngày ở chiến trường bị sốt rét ác tính tôi báo tin về nhà. Bố viết thư nhắn nhủ. Mỏi khi buồn quá, buồn tới mức không thể chịu được nữa thì con đọc nhẩm bài thơ mà con yêu thích.

Bài thơ nào tôi yêu thích? Tôi chỉ thuộc một bài thơ. “Hãy nhớ lấy lời tôi”.

Tôi đọc thầm. Tôi đọc nhẩm. Ngày nào tôi cũng đọc. Đêm nào tôi cũng đọc. Bài thơ thuộc lòng duy nhất thành bài thơ tôi yêu thích. Tôi ngâm thơ trong mỗi cuộc chia tay. Đồng đội lặng im nghe vài người bật khóc.

Những cơn sốt rét Trường Sơn mười năm chưa dứt. Cô bé mười sáu tuổi má hồng mắt đen láy nay môi thâm sì mắt trắng dã tóc lơ thơ trở về nhà với bố mẹ. Ngày ra đi tôi ba mươi lăm kg nay chưa đủ nặng ba mươi.

Bố tôi đào những con giun đất mang về gói trong lá mùng tơi bảo tôi nuốt sống. Chắc chỉ là ngứa nước thôi con. Nuốt chín con giun đất rồi bệnh vẫn thế.

Tôi đi vào chiến trường bố mạnh mẽ lạc quan tôi an toàn trở về với gia đình bố khóc. Bố khóc vì xót xa thể lực con gái tuổi thanh xuân hay mừng vui con hoàn thành nhiệm vụ. Năm năm ở chiến trường và mười năm sau tôi vẫn chưa quay trở lại được thể trạng người phụ nữ bình thường. Đêm dài dằng dặc tôi lẩm nhẩm đọc bài thơ năm xưa. Lời bố dặn dò không còn hiệu nghiệm. Môi tôi run lên không thể cất nổi lời.

&

Năm kia tôi đã tìm được anh Tùng. Tôi vẫn không dám nhìn vào mắt anh như thuở ấy.

Tôi viết thư về hỏi ông chủ tịch xã theo địa chỉ ghi trong mảnh giấy nhắn cuối cùng. Ông chủ tịch xã đã mang thư đến nhà anh.

Anh vẫn còn sống hả anh Tùng ơi. Tôi không biết mừng hay là giận dữ.

- Tịnh vẫn thế. Chẳng khác gì cả.

Bốn mươi hai năm rồi anh bảo tôi chẳng khác gì là sao. Tôi thì thấy anh khác nhiều quá. Không còn là anh Tùng nhanh nhẹn thông minh như ngày cùng lớp học.

- Hồi đó thấy em vậy anh cứ tưởng em yêu thằng Mạnh.

- Vầng, anh Mạnh gặp lại em cứ tưởng em và anh lấy nhau. Anh còn giữ chiếc khăn mùi soa không?

- Mất lầu rồi. Tịnh vẫn nhớ chuyện đó sao?

Tại sao anh lại nghĩ tôi có thể quên chuyện đó chứ?

Tôi trần trối nhìn chiếc khăn lần cuối. Tôi quàng chiếc khăn lên cổ đứa cháu nội đang ngồi bên bàn ăn. Giữ làm gì nữa khi người ta không còn nhớ. Vài hôm sau chiếc khăn rơi đầu mất.

Tôi lên tàu vể quê tìm chị Lần. Tôi đã hỏi được thủ tục làm chế độ cho những người mất hết giấy tờ. Tới nhà mới biết chị không còn nữa.

Chổng chị đã mất trước đó sáu năm. Anh là thương binh, chị bị nhiễm độc chiến tranh không sinh được con.

Tám năm làm y tá ở chiến trường về quê xin việc không cơ sở y tế nào nhận. Anh chị kiếm ruộng cày cấy sống cuộc đời lặng lẽ. Người nhà trách tại anh chị thật thà không biết đường chạy chọt. Từ ngày anh mất chị phát bệnh điên. Chị chết trong một lần lên cơn.

Tôi ra chợ mua một nắm lá lốt về nấu canh. Nhớ bữa ăn vội vàng ở phẫu. Không ai ăn cùng tôi. Vị canh lá lốt hình như đã khác xưa mà tôi thì không sao khác đi được.