一台收音機與一個村莊的夜晚

一台收音機與一個村莊的夜晚

週六晚上，全家人都會參加一個儀式：收聽廣播劇場（*sân khấu truyền thanh*）。

音樂前奏響起，單弦琴（*đàn bầu*）奏出哀切旋律，隨即傳來主持人婉轉清晰、富有感情的聲音，那是我們童年心靈裡揮之不去的聲音，是呼喚著一段鄰里溫情的時代回聲。

家裡沒有收音機，只能到鄰居雲姊（*chị Vân*）家去聽。她哥哥從義壇（*Nghĩa Đàn*）打工回來帶了一台舊收音機，這對她們母女來說是寶貴的資產。為了省電池，雲姊只在週六晚上開機，專聽「警世故事」和「廣播劇場」。

我們兩家花園之間隔著幾棵古樹，其中一棵是大葉榕（*cây dối*），粗壯得三個孩子也抱不攏，根部隆起形成一個個小洞，是我們中午玩過家家的秘密基地。山區的傍晚六點，黑夜已籠罩整個樹林。快七點了，雲姊在那頭喊：「快來了！」祖母步履蹣跚地從門口出來，母親跟在後頭，我們一群小孩爭先恐後。穿過大葉榕時總得手腳並用地爬行，因為雜草橫生、枝幹糾纏。每次都會有一個人跌倒在樹根上，母親的喝斥聲、祖母的叮嚀聲此起彼落。短短幾十步卻熱鬧得像過節。

收音機莊重地擺在桌中央，旁邊是一盞微弱的煤油燈，連最靠近的臉也照不清楚。雲姊的兩個孩子——清與水（*Thanh* 和 *Thủy*）坐在長椅上，嘴裡連連打哈欠。大家都緊盯著那台正傳出精緻音節的收音機。

「警世故事」節目結束了，清與水抵擋不住睡意，各自癱倒在桌上睡著了，卻不肯上床。等待廣播劇場開始之際，母親向雲姊解釋剛才那個故事中，為什麼女主角不肯喝男人遞來的水——因為裡面加了迷藥，雲姊聽懂了。

單弦琴再次輕吟顫動，緊張又激動人心。本週播的是話劇《不能遺失的東西》（*Điều không thể mất*）。我們全家都喜歡話劇，因為容易懂，台詞簡單明快。若碰上歌劇（*chèo*）或傳統戲曲（*tuồng*），就會有些掃興，畢竟等了一週。

油燈熄滅了，沒人理會，我們的耳朵全神貫注於劇情。話劇裡五位女青年在長山（*Trường Sơn*）的歡笑與打鬧聲令人喜悅，隨即是炸彈聲轟鳴，只剩下仁（*Nhâm*）與四個背包。仁逐一呼喚著同伴的名字，回憶她們的過往。

雲姊抽噎了起來，她本就感情豐富。藉著星光，我看到祖母悄悄拉起上衣袖擦眼角，母親也鼻頭發酸。清與水則早已伏在桌上熟睡。

半年後，廣播劇重播，那時我才真正理解那份感動，為那些早逝的女孩哀傷。明與仁（*Minh* và *Nhâm*）為什麼要分手？如果他們結婚了，後來會怎樣？在尚未破曉的月光下，我和姊姊恆（*Hằng*）走進森林砍柴，仍對那個故事沉默難忘。

---

**簡短書評：**

這段童年記憶勾勒出一個貧困但深具文化厚度的鄉村夜晚。在沒有電視與網路的年代，一台舊收音機成為全村的劇院，凝聚三代人的情感與想像。小說筆觸細膩，從孩童視角出發，細膩描摹家庭關係、鄰里連結與文學啟蒙的瞬間，充滿越南鄉村的煙火氣，也展現集體記憶如何在電波中傳承下去。

Dêm thứ Bảy, cả gia đình tham gia một nghi lễ: nghe sân khấu truyền thanh.

Nhạc hiệu nổi lên, tiếng đàn bầu “Sân khẩu - truyển thanh" nghe da diết. Âm điệu cô phát thanh ngân nga, rõ ràng, truyền cảm, trào dâng. Đó là thanh âm vang mãi trong trái tim thơ ấu chúng mình. Âm thanh gọi nhắc về một thời hàng xóm thiết tha.

Nhà không có đài, phải nghe nhờ đài nhà chị Vân. Anh Tùng đi làm ngoài Nghĩa Đàn mang về một cái đài cũ. Đó là tài sản quý của mẹ con chị. Sợ hết pin, chị Vân chỉ dành mở đài vào tối thứ Bảy để nghe câu chuyện cảnh giác và sân khấu truyền thanh.

Ranh giới hai khu vườn là những cây cổ thụ. Cây cổ thụ chắn ngang lối lên xuống là cây dối. Thân cây dối vira vòng ôm ba đứa nổi lại, dưới gốc bành ra, tạo thành những cái hang buổi trưa bọn mình ra đó hái lá về chơi trò mẹ con. Trời miền núi, sáu giờ chiều bóng đêm đã phủ trùm khu vườn âm u cây cối. Bảy giờ kém rồi, chị Vân bên nhà ới sang. Bà chậm chạp từng bước khỏi ngã. Mẹ đi sau bà. Đàn con lau chau tranh bước. Qua cây dối phải bò lồm cồm vì vướng víu. Mau lên, mau lên, sắp đến giờ rồi. Chị Vân thúc giục. Bàn chân luống cuống hấp tấp, lần nào cũng có đứa bị vấp ngã dưới gốc dối. Tiếng mẹ nạt, tiếng bà dặn đi từ từ khỏi ngã. Chỉ mấy chục bước chân thôi mà xôn xao ồn ã.

Chiếc đài đặt trang trọng giữa bàn, bên cạnh ngọn đèn dầu yếu ớt không đủ rọi sáng khuôn mặt gần nhất. Cái Thanh, cái Thủy ngồi bên hàng ghế cùng mẹ nó, miệng ngáp liên tục. Từng cặp mắt chăm chú nhìn vào chiếc đài đang phát ra từng âm tiết chỉn chu, tinh tế.

Đã kết thúc chương trình kể chuyện cảnh giác. Thanh và Thủy không chống được cơn buồn ngủ nữa, mỗi đứa xiêu vẹo một kiểu, mặt sấp xuống mặt bàn vẫn không chịu đi vào giường. Trong khi chờ chương trình sân khấu, mẹ giải thích cho chị Vân tại sao cô nhân vật trong truyện kể cảnh giác vừa rồi không chịu uống cốc nước anh kia đưa cho. Là vì trong đó có thuốc mê, chị Vân đã hiểu.

Tiếng đàn bầu rung lên. Hồi hộp, rung động. Tuần này là vở kịch nói "Điều không thể mất". Cả nhà mình thích kịch nói. Kịch nói dễ hiểu. Nghe được nhiều lời thoại đơn giản. Phải hôm diễn chèo hay tuồng thì hơi chán. Tiếc công chờ đợi cả một tuần.

Đèn cạn dầu, bùng lên rồi tắt phụp, chẳng ai quan tâm chuyện đó. Lắng tai tập trung vào câu chuyện. Tiếng cười vui, trêu chọc nhau của năm cô gái ở Trường Sơn. Rồi tiếng bom. Còn lại Nhâm và bốn cái ba lô. Nhâm gọi tên từng người bạn, nhắc lại những kỉ niệm.

Tiếng chị Vân khóc sụt sịt. Chị Vân vốn là người mau nước mắt. Trong ánh sao mờ mình nhìn thấy bà nội đang kéo vạt áo lên chấm chấm khóe mắt. Mẹ cũng nghèn nghẹn mũi. Thanh, Thủy đã gục xuống bàn ngủ say sưa.

Nửa năm sau, đài phát lại vở kịch. Khi đó mình mới biết xúc động. Thương xót những cô gái phải chết. Sao Minh và Nhâm chia tay? Nếu họ lấy nhau, cuộc sống sau đó sẽ thế nào? Đi dưới ánh trăng khi trời chưa sáng vào rừng chặt củi, mình và chị Hằng buồn mãi với câu chuyện.