Hâm tránh bom Mỹ.
美軍空襲防空洞
現在，防空洞成了我逃避丈夫發病時的藏身之處。
孩子的哭聲傳來，驚動了我丈夫。他驚醒了：「有炸彈！快跑！」他衝了出去，卻迷失了方向，又折返回來。茅草屋頂被引燃，火勢迅速蔓延。我抱著孩子衝出屋外，一路奔跑，在這深夜中四處逃竄。這裡是山區，四下無人。我跑向墓地，躲在一座墳墓後面，緊緊抱著出生十五天的長子，整夜不停哭泣。天亮後，村民放牛經過，驚呼：「天啊，你們母子竟還活著！」他們以為我和孩子昨夜已在那場大火中燒成灰燼。
如果昨夜沒有人及時發現，我丈夫可能已經死了。他在毯子上澆了汽油，想蓋著頭跳進火堆。有人將他拉出來，他嘶喊：「讓我死吧，我不想活了，放開我，讓我去死！」
現在他躺在院子裡嚎啕大哭，不知我們母子去了哪裡。
父親已神智不清。他喃喃自語：
「早知道生活這麼苦，我幹嘛要娶妻生子？早知道這樣，我就不該回鄉。」
他抱著孩子哄睡，父子倆的臉頰上都濕透了眼淚。
他去借米，在院子裡升火煮飯。他說：「爸爸喝點米湯就夠了，今天的飯是給你們母子的。」有什麼好吃的，他都讓給我們。這就是他一生節儉隱忍的樣子。
孩子又因飢餓嚎啕大哭。他驚恐萬分，大喊：「敵人！敵人出現了，兄弟們！」他猛然掀翻嬰兒搖籃，孩子被甩了出去，額頭上留下的疤痕至今猶在。
1968年戊申年初二夜間的那場戰鬥，一顆子彈深深射入他的太陽穴，導致他後來出現嚴重的神經問題。
我終於明白他為何會變成這樣。只要孩子快要哭，我就趕緊抱著跑遠。逃回村裡，他便追來。我抱著孩子跳進防空洞──美軍空襲時的避難所。如今，這成了我逃避丈夫精神發作的地方。
他是剛從戰場上退伍的軍官，像他這樣的人，娶誰都行。我自認相貌平平，覺得不配。男方家帶著檳榔、茶水到鄉公所準備登記結婚，但我沒有出現。隔天他來家裡說：「我選妳做老婆，是因為妳的父母仁善又有德。我也沒什麼好的，年紀大，父母早亡，家裡窮得說不完。」
他從小失去父母，三歲就在各家混飯吃。他同母異父的哥哥也是四處打工做傭人。兄弟倆的童年，比鄉下孩子還苦還累。村民仍記得那個溫順的小男孩，穿著破爛的短褲，縮在水田邊看管水泵，有人路過好心給他一把飯填肚子。他經常睡在田邊沙洲上過夜，即使冬天也沒人知道。兄弟倆都沉默內向。哥哥參加抗法戰爭五年後回鄉結婚，就把弟弟一起接回來住。
他參軍時，我還年幼。他的名字在村裡家喻戶曉──14歲那年，他擊落飛機，俘虜了飛行員。
「一個孩子能做這種事，信得過嗎？」
「槍不管你是大人還是小孩，敵人的直升機從上往下看，也分不出是誰。」
他對我講起當天下午抓住美國飛行員的經過。
那天，兄弟倆正在渠邊挑水準備插秧，突然看到轟炸機飛來。村民四處逃竄，連哥哥也驚慌失措。他卻不怕：「它天天在這裡轟炸，有什麼好怕的？它錯了都不怕，我們對了憑什麼怕？」
他跑回家偷了哥哥的槍（哥哥是民兵，所以有槍）。當時整個田野上只剩下他一人。
他靠在樹下舉槍對準飛機。第一次開槍，子彈就命中，飛機墜落。他看到對面竹籬落下一頂黃色降落傘，便涉水游過去，舉槍高舉在頭上，防止弄濕。
飛行員倒在地上，他大喊：「Găn đao! Hen dắp!（放下武器，舉起手來！）」這是他聽過部隊開會時講過的俘虜指令。
「Găn đao! Hen dắp!」
Gun down,Hand up.
飛行員舉起雙手。
他解下自己的偽裝布，將飛行員的雙手反綁背後：「我要讓你當奴隸。你們來抓我們當奴隸，現在我讓你知道奴隸的恥辱。我不殺你，就是要讓你活著受辱，要把你活捉帶回去，好威風一番。」
擔心飛行員萬一被炸死，沒機會羞辱他，他便把偽裝布綁在他頭上。因為飛行員太高，他還踩在繩結上當作踏板往上爬。剛脫下來的兩隻鞋子，他就掛在飛行員脖子上。兩架戰機仍低空盤旋，飛行員穿著背心看著他。他赤腳頭頂烈日、穿著短褲，也仰頭望回去。
他牽著繩索將飛行員從田野拖回村裡。沿途村民紛紛圍觀，無人能相信他竟敢做這樣的事。他把飛行員綁在村中的一棵大波羅蜜樹下，自己去找村隊長。村隊長帶著家人躲在防空洞中，他找了好久才找到。交付飛行員後他就回家了。那晚，民兵持槍在波羅蜜樹下守夜看守俘虜。
一個月後，村隊長因為擊落飛機與俘虜飛行員的「功勞」，被邀請到河內去見胡志明主席。而他，只收到了由中校阮希望簽名的獎狀。
以下是您提供越南文原文的中文翻譯，已儘量保留其敘事節奏與情感：
---
&
清涼的水。清涼的水在枝葉間如露水般滴落。從高處灑下的清水讓人誤以為是細雨。
清水濕了頭髮、濕了臉，那些年輕士兵一大早走出營帳做操。清水滲入皮膚，雙手撫臉。
當森林的樹葉凋落，有多少士兵才明白，自己的血肉已吸納了這片清涼的水。
我那可憐的媳婦。她正重複著她婆婆當年的黑夜。媽媽啊，救我。半夜她抱著孩子逃跑，因為丈夫又砸又鬧。孩子的哭聲讓公公也驚醒吼叫。我趕緊讓媳婦跑出去換班，我抱著孫子緊跟在後。
你那樣還算輕的。要是生下來連嘴巴鼻子都沒有怎麼辦？我安慰他，我們的兒子只是偶爾發作。
吵鬧聲。追打聲。已經凌晨兩點了。我拿著手電筒走去他們住處。他們的小屋就在附近。「媽媽，您來這裡幹什麼？」「唉，那就不是了。夜裡睡覺，我兩耳總是朝著孩子那邊。媽媽以為你又被丈夫打了才趕過來看看。」「哪有啊，媽媽，他一晚上都沒回來。下午他砸碎院子裡的石頭後就走了。」我回家，坐等天亮。祈求上天保佑孩子們平安。
一個雨夜，我為了躲丈夫跑上山，遇到驚慌失措的媳婦從山上下來。母女倆坐在地上哭成一團。「媽，我們怎麼這麼命苦。」我心痛，因為是我兒子，讓人家的女兒過這種日子。他從早做到晚，打工賺兩百千，半路遇到賣魚的，沒魚了，他就把錢給人家了。他一看到窮人就心軟。
老天爺怎麼這樣折磨我們父子？兒子流浪在外，像個無家可歸的人。以前村裡人問我怎麼不去申請橙劑補助，這樣每月能領錢。我不想去。我想保留他那個「只是有點神經質」的形象。
&
弟弟結婚。哥哥給他搭了間茅屋分開住。那山丘荒涼無人居住。
四根柱子搭起來，茅草屋頂。只夠放一張床與一個灶。
十二年，弟弟從戰場回來，兩手空空。十二年來，每月哥哥還是能收到弟弟從「B地」寄來的錢。大家私下說那是「撫卹金」。與生命比起來那錢不值一提，但窮到絕處，就得靠它。哥哥疼弟弟，可怎麼能這樣對待他。
去縣城領軍服那天，村民集資給了六盾，弟弟託人全部寄回家給哥哥嫂嫂買米給孩子們吃。他發了鞋，脫下橡膠拖鞋給哥哥。他的棉軍裝只帶外殼，內裡留給哥哥禦寒。戰爭結束，弟弟回鄉探親，聽到哥哥嫂嫂動情地說：「兄弟之間應該互相幫襯。」如今你們住在三間檜木屋裡，卻不能給弟弟蓋一間房？
我丈夫心中悲憤，卻什麼也沒說。我們夫妻兩人去撿稻草和泥巴砌牆。茅屋裡只有兩個土鍋和幾個缺口瓷碗。
第一個孩子才十五個月大時，我生了第二個。縣裡調丈夫去做後備兵訓練連長。他工作不支薪已經一年，家裡兩個孩子，我無法出門參加合作社。不參加就沒積分，沒積分就沒玉米、木薯、稻米，家裡什麼都沒有。
凌晨兩點，孩子因飢餓啼哭，丈夫內心像火燒。他一心以為自己會有薪水養家，哪想到會變這樣？
他用布包住頭，走到田間。現在是地瓜季，他撿回四個野豬刨出來的地瓜。棍棒打向他頭頂——那是守地瓜的合作社人員的棍子。他是連長，卻在半夜偷地瓜，真丟臉。
第二天早上，全村都知道了。大家跑到門口看熱鬧，還掛了一串地瓜在門前：「首長回鄉半夜偷地瓜吃。」他坐在火爐邊低頭。我們該怎樣讓村民忘掉這件事？
第三個孩子出生七天便抽搐去世。他拜託嫂子為孩子縫件衣裳。沒有棺木，也沒有破蓆。他找來一個麻袋。在昏暗的煤油燈下，我渾渾噩噩看見他拎著麻袋上山——我們的孩子就這樣像條狗一樣被埋了。
他把剛煮好的飯整鍋掀進院子。我不聲不響，悄悄將飯撿回鍋裡。
正午烈日下，他從田裡回來。拿起水煙壺發現沒煙草，用力將水煙壺砸向我腿上，血流不止。鄉人將我送醫。一個月不能走路。他清醒後悔，從此戒了煙，三十年不再碰。
村裡姐妹看不下去，勸我帶著孩子逃走。跟這種丈夫過日子，遲早母子會送命。
「你們要走我就去死。我再沒活著的理由了。誰能讓我神經好轉呢？」
我雙膝跪得都起繭了，沒力逃跑，只能跪地合掌祈求他原諒我們母子惹他動怒。他慢慢平息怒火，扶我起來。他不知道發作時自己做了什麼。看到我太陽穴跳動的傷口，我的心就像要跳出來，不知會發生什麼事。
他高喊「衝鋒！」跑出巷子，我們母子在後面追著，村人笑著看，就像電影一幕。
壓抑太久，能喊出聲讓他舒服些。「你儘管喊吧，我不會生氣。」
他頭皮一塊塊白斑，雙手與背部亦然。爐邊總備著乾茅草，讓他燒來熏背。整年喝著香茅水，是一位同病相憐的友人教他的止癢法。
聽說當兵時，有士兵打猴子回來讓他吃腦治病。他閉眼吞下，神經真的平靜了一陣。我無法為他找到這樣的藥。
某天我捉田螺回來，看見家中騷動。隔壁村三父子衝進來毆打他。我們拖欠他們建屋工錢一年未還。我跪下請求寬限到收木薯季。那時我倆熬夜切乾木薯去賣，掙些米讓他舂給我們吃，自己則吃木薯。天天吃，他食物中毒，在院子裡昏倒嘔吐。
&
「你們夫妻的故事，寫成書都夠厚一本了，孩子。」
這句話，我在旅途中常聽。
她用衣襟拭淚。我心疼，因為讓她回憶起人生苦楚。
她走進廚房煮午飯，因為丈夫快回來了。六十七歲的他還在打零工。上週他挖草四天賺了一百萬（越盾）。今天早上去割稻，為的是明天能借脫粒機回家。他們還要工作，養活自己與兩個小孫子。
我跟著她進廚房。「這是他喝了十幾年的香茅水。這是他每次癢發作時倚著烤火的椅子。他發作時很可憐，孩子，你不知道。每天晚上他都會喊叫，嘴裡喊，腳下亂踢。怕吵到家人，他自己睡在院子裡。」
媳婦剛把兩個孩子送來。每次丈夫離家，母子就回祖父母家吃飯。
飯剛煮熟，他就回來了。昨天下午我來家裡，話還沒說完，今天再來。
「請見諒，現在是收割季，我得趕快做完，不然下雨了。」
「她是我心肝寶貝啊。沒有她，我早就死了。沒有她，我根本活不下去。年紀這麼大了，還不能安穩過日子。心裡時刻牽掛那個不知身在何處的兒子，不知道他有沒有被人打，也不知道他會不會打別人。」
一個戰友透過電話聯絡上他，聽他講述回鄉後的人生，那戰友哭了。「你至少有妻有子，比我強多了。我回來後不但不能生育，還雙腿殘廢，被妻子拋棄，只能獨活。」
匆匆吃完飯，他又向我道別，趕去田裡綁稻。我看著山坡，此時正是中午十二點一刻。在河內的我們正吹著冷氣午睡，而他還在田間勞動。
我勸他：「再坐會兒，喝口水再去吧。」
他接著說下去：
「一顆冰冷的子彈穿過我手臂。當時竟沒感覺到痛。住院時，我們病人自組一支小隊對抗敵人。我穿著繃帶去河邊洗澡，還是活捉了一名敵軍送回醫院。偵察兵洗澡也不得安寧，兩眼四處張望，哪裡都是敵人。
那時我愛上一位叫蘭的姑娘。
蘭是野戰醫院的藥劑師。有次我在溪邊抓癬，她走過來。我假裝若無其事地放下褲子。彼此打招呼，說說笑笑。她走後，又折返，送我一條毛巾和一瓶藥膏，教我怎麼用。兩週後，我在營帳開會，有人叫我出來——是蘭來看我，問病好了沒，還送來兩瓶藥。她說：『癬嘛，很正常，別害羞。』我說不害羞，就收下用了。
我們雖然近，但她還是寫信給我。順化女孩溫柔細膩，我光讀信就手發抖。我們部隊向內地遷移，蘭和一位朋友跋山涉水來探望我，聊十分鐘就走。
打仗的時候我什麼都不記得了。1975年5月2日下午，我和戰友看文藝表演時，她來坐我旁邊。
蘭帶我回她位於順化市的家，是座三層樓大宅。她父母也在軍中任高職。
整個部隊為我們祝福。首長支持這段多年來的感情。但我心中總有自卑——我們的生活差距太大，怎麼一起過？蘭不知道我家的情況。
首長私下叫我商談婚事。我請假回家報告。回家後聽到《河靜》那首歌，感動得不想走了。哥哥說：「再苦也要留在家裡，有兄弟能依靠。」
回順化後，我騙蘭說：老家有個姑娘等了我十年。她哭了，一週沒起床。我像個失魂人，五年來她對我這麼好，我卻讓她哭得說不出話。
從順化回來，我整個人呆住。我是不是太多愁善感了？問問而已，往事就當重提取樂。好了，我得去田裡綁稻了。」
——四十年了，他仍想講那個人。她也許，是我們靈魂的一部分吧。
她幫我準備了一隻雞、一包綠豆、一瓶蜂蜜，讓我帶回河內。「這麼多，我不能收……」
@@###舊版
這篇文字呈現的是越南戰爭中一位基層士兵的真實生命經歷，貧苦、英勇、創傷與人性糾結交織而成，是一段極具衝擊力的戰爭記憶。如果你需要將它用於評論、文學引用或史料整合，我可以幫你進一步潤飾或改寫。
以下是你提供的越南文回憶錄內容的中文翻譯，已轉譯為通順自然的現代中文文體（以散文筆觸呈現）：
&
清涼的水。清涼的水從枝葉間滴落，宛如晨霧。從高處灑落的水珠，讓人誤以為是毛毛細雨。
清涼的水打濕了那些年輕士兵的頭與臉，他們在黎明時分走出營房做體操。水珠滲入皮膚，濕潤了雙手與臉頰。
當森林的樹葉全落光時，有多少士兵才意識到，他們的血肉之軀早已滲透這清涼之水。
我那可憐的媳婦，如今也經歷著她婆婆當年夜裡逃難的往事。她在半夜抱著孩子逃離丈夫的毆打。孩子的哭聲驚醒了她的公公，他憤怒地大喊。於是我趕緊趕她出去避難，自己則抱著孫子在後面追趕。
其實這樣還算輕的。有人生出來的孩子，連嘴巴和鼻子都沒有。我安慰著丈夫，我們的孩子只是偶爾會發作而已。
淩晨兩點，吵鬧聲與奔跑聲此起彼落。我拿著手電筒出門追上媳婦。他們住在附近的獨棟房裡。「媽，妳來這裡幹嘛？」啊，原來不是我想的那樣。我以為女兒又被丈夫打了，才趕來看看情況。「沒有啦媽，他早就走了還沒回來。今天傍晚，他砸壞了前院的石堆後就走了。」我只好回家，熬夜等天亮。祈求老天保佑孩子們平安。
一個雨夜，我為了躲丈夫逃到山裡，途中遇見滿臉驚慌的媳婦從山上跑下來。我們母女倆坐在地上痛哭。「媽，我們怎麼這麼苦？」我為自己的兒子害人家女兒受這苦而感到心痛。他做粗工一天只有二十萬盾，路上遇見抓魚的人，乾脆把那錢全給人家。他總是對苦人心軟。
老天啊，你為什麼要折磨我們父子倆？我兒子像無家可歸的人般四處漂泊。以前鄉親勸我去申請橙劑受害者補助，每月可領補貼。我不肯，我想保留兒子是「正常人」的形象。
&
弟弟結婚後，哥哥幫他搭了一間草棚在荒山野嶺自住。
四根木柱支起屋頂，茅草為蓋，僅夠放一張床和一個灶。
弟弟從戰場歸來時一無所有，十二年間哥哥每月都收到從「B戰區」寄來的錢。人們私下稱那叫「撫卹金」。這筆錢與生命比起來毫無價值，但在困頓時卻成為唯一的依靠。哥哥愛弟弟，為何卻如此對待他？
弟弟去縣裡領軍裝，鄉人湊了六塊錢託他寄回家給哥哥買米。他還脫下配發的軍鞋，穿回自己的草鞋給哥哥用。棉軍裝只帶走外殼，內裡留給哥哥禦寒。戰爭結束後回家探親，哥哥對弟弟親切有加，表示一家人要互相扶持。但如今哥哥住在三間紅木大屋裡，卻無意為弟弟建一所房。
我丈夫心中委屈卻不發一語。我們夫妻去撿稻草和泥土築牆。屋內只有兩個破陶鍋和幾個缺口的瓷碗。
大兒子才十五個月，我又懷了第二胎。縣裡調我丈夫當預備役連長。他無薪工作一年，而我帶兩個孩子，無法參加合作社勞動，沒有工分就分不到糧。
半夜兩點，孩子餓哭，我丈夫心如火燒。他原以為將來會有薪水養家，誰知竟如此潦倒。
他披上頭巾，走向田野。正是蕃薯季，他撿了四顆被野豬拱出來的蕃薯。卻被巡邏人用棍棒打傷。合作社派人守田，他們竟打起「連長」的頭。
隔日全村皆知。人們湊到門口看熱鬧，還掛了一串蕃薯諷刺他半夜偷薯。他垂頭坐在灶旁，不知如何讓村人淡忘此事。
第三個孩子出生第七天，午後抽搐而死。我丈夫求嫂子縫衣服給嬰孩穿。沒有木板可做棺，也無破蓆裹屍。他撿來一只麻袋，我在油燈下迷迷糊糊，卻仍記得他提著那袋子，走上山去埋了孩子，就像埋一條狗。
他把剛煮好的飯整鍋倒到院子裡，我默默撿回鍋中。
中午他從田裡回來，發現菸斗沒菸，一怒之下將菸斗砸向我腿，血流不止，村人送我去醫院。一個月都不能行走。自那後他徹底戒了煙草，至今三十年。
村中姊妹勸我帶孩子逃走。和這樣的丈夫生活，遲早母子喪命。
他卻說：「你們母子要是走了，我也活不下去。誰來安撫我這神經病？」
我雙膝跪到起繭，早已跑不動，只能下跪求他：「放過我們母子吧，是我們惹你生氣了。」怒氣漸消，他才清醒，扶起我。他發病時根本不知道自己做了什麼。我看到他太陽穴抽動，心頭驟跳，不知接下來會發生什麼。
他大喊一聲「衝啊！」衝出門外，我和孩子在後追趕，村人看著，只當是在看戲。
大聲吼叫後，他覺得身體舒服些。「你盡管喊吧，我不會生氣。」
他的頭皮一塊塊白斑，手與背上也如此。灶邊總備有茅草，燒來熏背。年年喝檸檬草煮水，是同病相憐者傳授的止癢偏方。
聽說他當兵時，有士兵打猴子給他吃腦治病。他閉眼吞下後，神經一度安穩。但我哪裡找得到那種偏方。
有天我撿螺回家，看到三個村人衝進屋打他。兩個孩子站在一旁哭得鼻涕眼淚直流。我們欠了他們蓋房的工錢，一年多未還。我趕緊跪地求情，說等甘薯收成就還。收成時我和丈夫徹夜切片曬乾，賣去南方。稍有收穫，他都搗成粉給妻兒吃，自己只吃薯塊。天天吃薯，他中毒倒地，嘔吐不止。
&
「你們夫妻的故事，要寫可以寫成一本厚書。」這話我在許多旅途中都聽過。
她邊擦眼淚邊說。我看著她感到愧疚，讓她重提這一生的痛苦。
她進廚房煮午飯，說丈夫快回來了。六十七歲的他還在打零工。上週鋤草四天賺一百萬盾。今天去幫人割稻，是為了明天可以借台機器回來脫稻。兩人還得工作養自己，也養兩個小孫子。
我跟著她進廚房。「這是他喝了十年的檸檬草水。這是他發癢時靠著火烘背的椅子。他每次發癢很可憐，晚上會大喊，嘴喊腳亂踢，怕吵到我們，就一個人睡在院裡。」
媳婦帶著孩子回來了。每次丈夫離家，她就帶孩子回婆家吃飯。
飯熟了，他也回來了。昨天下午我來，故事沒講完，約好今天再來。
「妳別見怪，現在是收割季，我得抓緊時間做完，不然下雨就糟了。」
他說：「她是我的寶。如果沒有她，我早就死了。是她讓我還想活下去。到了這把年紀，還不得安生，整天牽掛那個孩子，不知他在哪裡，有沒有打人，或者被人打。」
有一位老戰友打電話給他，聽他講述返鄉後的經歷，不禁落淚：「你有妻兒，已經比我好。我的腿沒了，不能生孩子，妻子也離我而去，只剩我一人。」
他匆匆扒完飯，又準備下田。我抬頭望向稻田，那時是中午十二點一刻。在河內的我們，這時還躺在冷氣房裡午睡呢。「叔，休息一會再去吧，喝口水嘛。」
他繼續說：
「一顆子彈冷得像冰貫穿手臂，當時居然不覺痛。在醫院裡，病患也組成一支小分隊抗敵。我去溪邊洗澡時，身上還纏著繃帶，還能抓到敵軍帶回醫院。當斥候也不得安寧，兩眼總警惕地掃視四方。」
「那時我喜歡一位叫蘭的姑娘。她是手術隊的藥劑師。我在溪邊抓癬時，她走來了，我連忙拉下褲子裝作沒事。她笑著送我毛巾與癬藥，還教我怎麼用。兩週後，她又來探望我，問我癬好些了沒。她說，『這種事很平常，別害羞』，還寫信來，筆跡溫柔如她的心。我讀信都會顫抖。」
「後來我單位往內地轉移，蘭和她朋友翻山越嶺來探我十分鐘。」
「1975年5月2日傍晚，我正看文藝演出，她坐到我身邊。戰後她帶我回家，是座華麗的三層樓。她父母也是軍中高官。」
「全連祝福我們，連指揮官也支持。我卻心懷自卑，覺得我們階層懸殊，不可能長久。蘭並不知我家多窮。」
「指揮官找我談婚事。我請假回鄉，聽著關於河靜的歌，不想走了。哥哥說，『再苦也要留下，有我有弟，不怕。』」
「我騙蘭說，鄉下有個女子等我十年。她哭了，一病七天。我呆若木雞。她五年的深情，我竟無言以對。」
「我離開順化回鄉後，神情呆滯。是不是我太多愁善感？說來只是回味過往罷了。好了，我該去田裡綁稻了。」
四十年後還想講述那個人，因為他們也是我們靈魂的一部分，不是嗎？
她為我準備了一隻雞、一袋綠豆和一瓶蜂蜜帶回河內。「太多了，我不能收。」他走出門後又回頭說：「自從昨天見了你，我心裡鬱悶竟然舒暢了。半夜起來抓雞，就是想你來不及吃飯也帶點東西回去。我就相信你會再回來。我一看到你，就想起她。」
你是不是覺得我像蘭阿姨？「嗯，是的。看到你，我就想起她。」
若需段落調整為更具散文韻律或用於出版，我可以再進一步潤飾。
Và giờ hầm là nơl tôi trốn chạy khỉ chồng lên cơn
Tiếng đứa trẻ khóc. Chồng tôi giật mình. Bom bom. Chạy thôi. Anh chạy đi đầu không biết. Anh quay trở về. Mái tranh bén lửa. Lửa tốc lên cao. Tôi ôm con lao ra khỏi nhà. Chạy. Chạy. Chạy đi đầu. Chạy đi đầu giữa đêm hôm. Đây là núi rừng, không có ngôi nhà nào ở gần. Tôi chạy lên nghĩa địa. Nấp sau một ngôi mộ. Tôi ôm đứa con đầu lòng mười lăm ngày tuổi khóc suốt đêm. Sáng mai ra người làng đi thả bò trên đổi. Trời ơi mẹ con mày còn sống sao. Họ nghĩ mẹ con tôi đã cháy thành tro cùng với ngôi nhà đêm qua rồi.
Đêm qua nếu không có người kịp thời phát hiện ra thì chồng tôi đã chết. Anh đổ dầu vào chăn. Trùm chăn lên đầu nhảy vào lửa. Người ta đã ôm anh ra. Hãy để cho tôi chết. Tôi không muốn sống nữa. Buông ra. Hãy để tôi cho tôi chết.
Giờ anh đang khóc. Anh đang nằm vật ra ngoài vườn khóc khi không biết mẹ con tôi ở đâu.
Cha lú lẫn mất rồi. Biết sống khổ thế này cha lấy vợ sinh con làm gì. Biết sống khổ thế này cha đã chẳng về quê. Anh ôm ru con. Nước mắt ướt đẫm má hai cha con.
Anh đi vay gạo, nhóm bếp giữa vườn. Cha húp bát nước cơm đủ rồi, phẩn cơm nay là của mẹ con. Có gì ăn được anh nhường hết cho mẹ con. Cả đời anh sống nhịn nhường như vậy.
Đứa bé lại khóc ngằn ngặt vì đói sữa. Anh giật mình anh hốt hoảng. Địch. Địch xuất hiện anh em ơi. Anh hất nôi đứa bé văng ra xa. Vết sẹo trên đấu con vẫn in hằn tới bây giờ.
Trận đánh đêm mồng hai tết Mậu Thần 1968. Một viên đạn cắm sâu vào thái dương khiến anh bị ảnh hưởng thần kinh nặng nể đến sau này.
Tôi đã biết vì sao anh trở nên như vậy, trông chừng con sắp khóc là tôi ôm con chạy xa anh. Chạy về làng. Anh đuổi theo. Tôi ôm con tuột xuống hầm. Hầm tránh bom Mỹ. Và giờ hầm là nơi tôi trốn chạy khi chồng lên cơn.
Anh là sĩ quan vừa từ chiến trường về. Người như anh láy ai chẳng được. Tôi nhan sắc kém tự thấy mình không phù hợp. Bên nhà trai mang trầu cau chè nước ra ủy ban xã chuẩn bị lễ đăng ký kết hôn nhưng tôi không đến. Hôm sau anh đến nhà. Anh chọn em làm vỢ vì cha mẹ em tốt và hiển. Anh cũng có gì đâu. Tuổi nhiều. Cha mẹ không có. Nhà thì nghèo không nói hết.
Anh mồ côi cha mẹ từ nhỏ. Ba tuổi sống lăn lóc nhà này một bữa nhà kia một bữa. Anh trai cùng mẹ khác cha cũng đi làm thuê ở đợ. Thơ ấu của hai anh em lam lũ cơ cực hơn đám trẻ con quê nghèo. Người làng còn nhớ mãi hình ảnh thằng bé hiền khô một manh quẩn đùi ngồi co ro ngoài đổng ruộng canh máy bơm nước cho hợp tác xã ai đi gánh nước thương tình mang cho một nắm cơm ăn qua ngày. Rồi nó lăn ra ngủ ở bờ bãi suốt đêm mùa đông cũng chẳng ai hay. Hai anh em đều hiển lành ít nói. Năm năm đi đánh Pháp anh trai trở vể cưới vỢ thì đưa em trai về ở cùng.
Anh đi bộ đội khi tôi còn nhỏ tuổi. Tên anh gắn liền với một sự kiện ở làng ai cũng biết. Mười bốn tuổi anh đã bắn được máy bay và bắt sống phi công.
Anh kể cho tôi nghe vể buổi chiều bắt được phi công Mỹ.
Hai anh em đi gánh nước dưới rào lên ruộng chuẩn bị gieo mạ thì nhìn tháy máy bay ném bom. Mọi người chạy tán loạn. Anh trai anh cũng hoảng sự bỏ chạy. Anh chả sự. Ngày nào nó cũng ném bom tọa độ vậy sự làm sao hết. Nó sai nó không sợ sao mình đúng phải sợ.
Anh chạy về nhà lấy trộm khẩu súng của anh trai. Anh trai là du kích xã nên có súng. Trên cánh đổng lúc này chỉ mình anh.
Anh tựa vào gốc cây giơ khẩu súng hướng về chiếc máy bay. Lần đầu tiên anh cầm súng. Tay vừa chạm vào cò đã thấy đạn trúng máy bay. Máy bay lao xuống. Thấy dù vàng tung ra bên kia rào anh bơi sang. Tay giơ cao súng khỏi ướt tay khoát nước.
Tên phi công nằm sõng xoài. Anh hô “Găn đao. Hen dắp”. Câu này anh nghe anh chị dần quân nói với nhau trong các buổi họp. Khi nào bắt được địch là chúng ta hô gen đao hen dắp tức là bỏ súng xuống giơ tay lên.
Gen đao hen dắp.
Phi công giơ tay lên.
Anh tháo dầy ngụy trang trên người mình kéo hai tay tên phi công ra sau lưng trói cắp cánh. Tao sẽ bắt mày làm nô lệ. Chúng mày ầm mưu sang đây bắt dần tao làm nô lệ thì giờ tao cho mày biết làm nô lệ nhục như thế nào. Tao không bắn mày để cho mày biết nhục nhã. Tao không bắn mày mà tao phải bắt sống dắt về cho oai.
Sợ tên phi công trúng bom chết mất không có cơ hội được cho nó biết nhục nô lệ anh buộc ngụy trang trên đầu nó. Người nó cao quá anh phải giẫm lên chỗ trói làm nấc thang trèo lên. Hai chiếc giày vừa tháo ra anh buộc lên cổ. Hai chiếc phản lực vẫn lượn sà sà đi theo. Thằng lái mặc chiếc áo lót đang nhìn anh. Anh cũng đầu trần chân đất mặc mỗi chiếc quẩn đùi nhìn lên nó.
Anh kéo dây dắt phi công ngoài đồng vể nhà. Vể đường làng bà con kéo đi xem đông. Không ai hiểu sao anh dám làm việc như vậy. Anh trói nó lại ở gốc cầy mít giữa làng. Đi tìm ông xã đội trưởng. Ông xã đội trưởng đưa vợ con đi trốn dưới hẩm chưa lên anh đi tìm mãi lâu mới thấy. Anh bàn giao phi công cho ông xã đội trưởng rồi về. Đêm đó dân quân mang súng ngồi canh phi công quanh gốc mít.
Một tháng sau ông xã đội trưởng được mời ra Hà Nội gặp Bác Hồ với công lao bắn máy bay và bắt phi công. Còn anh thì họ mang đến nhà một bằng khen có chữ ký của trung tá Nguyễn Hy Vọng.
&
Nước mát. Nước mát trên cành lá nhỏ giọt như sương. Nước mát trên cao phun xuống ngỡ mưa phùn.
Nước mát ướt đầu ướt khuôn mặt những người lính trẻ sáng tinh mơ ra trước lán tập thể dục. Nướt mát thấm da hai bàn tay vuốt mặt.
Khi cây rừng trụi lá thì bao nhiêu người lính biết mình ngấm thịt da nước mát này.
Con dâu tội nghiệp của tôi. Nó đang lặp lại những đêm hôm ngày xưa của mẹ. Mẹ ơi cứu con. Nửa đêm nó ôm con chạy vì chổng đập phá. Nghe tiếng cháu khóc bố chồng của nó lại giật mình hét tướng. Tôi xua con dâu chạy ra đổi. Tôi ôm cháu chạy theo sau con.
Anh vậy vẫn là còn bị nhẹ. Người ta sinh con ra không có mồm có mũi thì sao. Tôi an ủi anh. Thằng con của chúng ta chỉ thỉnh thoảng lên cơn.
Tiếng la ó. Tiếng chần đuổi chạy. Hai giờ sáng rồi. Tôi cẩm đèn pin đi lên sau đổi. Ngôi nhà riêng của chúng ở gần đây. Mẹ, mẹ lên đây làm gì. Ôi vậy là không phải. Đêm ngủ mà hai tai tôi vẫn hướng sang bên nhà con cái. Mẹ tưởng con lại đang bị chồng đánh đuổi nên chạy lên xem sao. Làm gì có hả mẹ, anh ấy bỏ đi từ đầu hôm rói chưa vể. Chiều nay anh đập vỡ tan chỗ đá ngoài sần rói bỏ đi. Tôi quay về. Thức chờ trời sáng. Lạy trời cho các cháu được bình yên.
Một đêm mưa tôi chạy ra núi trốn chồng gặp con dâu mặt mày hớt hải từ trên đi xuống. Hai mẹ con ngồi bệt xuống rổi cùng khóc. Sao mình bất hạnh thế này hả mẹ. Tôi xót xa vì con trai mình mà con gái nhà người ta phải sống cảnh này. Chồng nó đi làm thuê từ sáng đến tối vể được hai trăm nghìn, giữa đường gặp người đi bắt cá về giỏ không nó cho người ta luôn hai trăm nghìn. Thấy ai nghèo khổ là con thương.
Ông trời sao hành hạ cha con anh. Con trai bỏ đi lang thang vật vờ như người không cửa nhà. Trước đây người làng hỏi tôi sao không đi làm chứng nhận chất độc da cam cho con để mỗi tháng được hưởng tiển chế độ. Tôi không muốn làm. Tôi muốn giữ hình ảnh con là người thẩn kinh lành lặn.
&
Em trai cưới vợ. Anh trai làm cho một túp lều ở riêng. Đồi núi hoang vu chưa có người ở.
Bốn cái cột dựng lên. Mái tranh. Rộng vừa đủ đặt chiếc giường và bếp.
Mười hai năm, em trai từ chiến trường vể tay trắng. Mười hai năm, mõi tháng anh vẫn nhận được tiền em đi B. Số tiền này người ta thầm nói với nhau là “tiền tuất”. Số tiền vô nghĩa so với tính mạng con người nhưng khi bần cùng là chỗ bấu víu. Anh thương em mà sao đối xử với em như vậy.
Ngày lên huyện nhận quần trang em trai được người làng góp cho sáu đổng em nhờ người gửi hết về cho anh chị mua gạo cho các cháu. Em được phát giày em cởi đôi dép lốp về cho anh. Chiếc áo bông quần trường em chỉ mang đi vỏ áo phần ruột dành anh mặc chống rét. Chiến tranh kết thúc em về phép nghe anh chị nói lời tha thiết anh em gần gũi nhau nhờ cậy. Giờ vợ chồng anh ở ngôi nhà lim ba gian. Sao không thể làm cho em một ngôi nhà.
Chồng tôi buồn giận trong lòng nhưng chẳng nói ra. Hai vợ chồng đi xin rơm trộn bùn về làm tường nhà. Trong túp lều chỉ có hai cái niêu đất và vài ba cái bát sứt mẻ.
Đứa con đầu mười lăm tháng tuổi tôi sinh đứa thứ hai. Huyện điều anh đi làm đại đội trưởng huấn luyện quần dự nhiệm. Anh đi làm không công đã một năm, vỢ ở nhà hai con nhỏ không ra làm hợp tác xã được. Không đi làm hợp tác xã không có điểm không được chia ngô sắn lúa khoai nhà không có gì ăn.
Hai giờ sáng nhìn con khóc vì đói ruột gan anh như lửa đốt. Anh cứ nghĩ rồi mình có lương bổng nuôi vợ con chứ ai ngờ thế này.
Anh trùm tấm khăn lên đầu đi ra ngoài đồng. Ngoài đồng bầy giờ đang mùa khoai. Anh nhặt về bốn củ khoai lợn rừng ủi lên. Gậy phang lên đầu. Gậy của người đi săn lợn rừng. Gậy của người bảo vệ khoai cho hợp tác xã. Đẹp mặt chưa đại đội trưởng đêm đi mò khoai dần.
Sáng hôm sau cả làng biết chuyện. Người ta kéo nhau đến ngoài ngõ. Họ treo trước ngõ một đoạn dầy khoai. Thủ trưởng về quê nửa đêm đi ăn trộm. Anh ngồi gục mặt bên bếp lửa. Làm sao để dần làng quên nhanh đi chuyện này.
Đứa con thứ ba của tôi bảy ngày tuổi. Buổi chiều lên cơn co giật rồi chết. Anh đi nhờ chị dầu may cho con một chiếc áo. Không có ván đóng quan tài cho con. Không có manh chiếu rách. Anh đi tìm được chiếc bao tải. Trong ánh đèn dầu mờ tôi mê man vẫn nhìn thấy anh trai xách bao tải đi ra sần đi lên đồi. Con đã được mang đi chôn như cách người ta chôn một con chó vậy.
Anh hất nguyên nồi cơm vừa mới nấu xong ra vườn. Tôi im re rồi len lén ra hốt cơm vào nổi.
Trưa nắng anh đi ngoài đồng vể. Vơ điếu cày thấy không còn sợi thuốc. Anh dùng hết sức lẳng điếu cày vào chân tôi chảy máu. Máu chảy quá nhiểu không cầm được người làng phải đưa tôi đi viện. Suốt một tháng không đi lại được. Anh tỉnh lại ần hận bỏ thuốc lào luôn từ đó đã ba mươi năm.
Chị em trong làng thấy cám cảnh quá khuyên tôi nên ôm con bỏ trốn. Sống với người chồng như vậy rồi có ngày mẹ con chết oan.
Mẹ con em mà bỏ đi anh sẽ chết. Anh chẳng còn lý do gì để sống. Ai sẽ làm gì cho thần kinh anh dịu bớt.
Hai đầu gối tôi bị chai sần đi vì quỳ lạy. Không còn sức để chạy nữa tôi quỳ xuống vái hai tay lạy anh tha cho mẹ con em đã làm anh nóng giận. Cơn giận nguôi dần rói tỉnh lại anh đỡ tôi lên. Anh không biết mình đã làm những gì khi lên cơn. Nhìn vết thương ở thái dương giật giật là tim tôi đập loạn không biết chuyện gì sắp xảy ra.
Anh hô xung phong chạy ra ngoài ngõ mẹ con chạy theo sau còn người làng nhìn theo cười như cảnh trong một bộ phim.
Úc chế quá hét lên được một tiếng anh thấy trong người dễ chịu. Anh cứ việc hét lên cho thỏa em không hể giận.
Da đầu anh từng đám trắng. Bàn tay anh và lưng anh cũng từng đám trắng. Bên bếp lửa khi nào cũng có sẵn lá tranh khô để anh đốt hơ lưng. Nồi nước sả uống quanh năm là bài thuốc chống ngứa người bạn cùng cảnh ngộ bày cho.
Nghe nói ngày trong đơn vị anh được lính săn khỉ về cho ăn óc để chữa bệnh. Anh nhắm mắt nuốt và thần kinh dịu được một thời gian. Tôi làm sao có bài thuốc đó cho anh.
Tôi đi bắt ốc ngoài rào về nhìn thấy trong nhà người nhốn nháo. Ba cha con người làng bên kéo đến lao vào anh. Hai đứa con nheo nhóc đứng nhìn nước mắt, nước mũi chảy ròng. Chúng tôi nợ họ tiển công làm nhà đã một năm nay chưa có trả. Tôi chạy vào quỳ lạy ba cha con họ xin khất đến mùa sắn. Mùa nhổ sắn hai vợ chồng thức suốt đêm cắt sắn phơi khô bán cho miền dưới. Mót được tay lúa vế anh giã lên cho vợ con còn mình thì ăn sắn. Ngày nào cũng ăn sắn anh bị say sắn nằm xỉu nôn mửa ở ngoài vườn.
&
Chuyện của cô chú nếu viết ra phải được cả một cuốn sách dày cháu ạ.
Câu này tôi nghe nhiều trong những chuyến đi.
Cô kéo vạt áo lên lau nước mắt. Tôi ái ngại vì bắt cô phải sống lại những cay đắng trong đời.
Cô đi vào bếp cắm cơm trưa vì chú sắp đi làm về. Sáu mươi bảy tuổi chú vẫn đi làm thuê. Tuần trước chú vừa đi cuốc cỏ bốn ngày được một triệu. Sáng nay thì chú đi tuốt lúa để ngày mai mượn máy tuốt về nhà mình. Cô chú vẫn phải làm nhiểu để nuôi mình và nuôi hai đứa cháu nhỏ.
Tôi đi theo cô vào bếp. Đây là nước sả của chú uống cả chục năm nay. Đây là cái ghế chú ngồi tựa vào bếp để hong lưng khi lên cơn ngứa. Mỗi lần chú lên cơn ngứa tội lắm cháu ạ. Đêm nào chú cũng hét. Miệng hét và chân thì giẫm đạp. Sợ phiền tới vợ con chú ngủ một mình ở ngoài sân.
Cô con dầu vừa đưa hai đứa con tới. Mỗi lẩn chồng bỏ đi mẹ con lại về nhà ông bà nội ăn cơm.
Cơm vừa chín thì chú về. Chiều qua tôi đến nhà nhưng chuyện vẫn chưa dứt tôi hẹn cô chú hôm nay lại đến.
Cháu thông cảm đang mùa gặt nên chú phải tranh thủ làm nhanh kẻo mưa.
Cô là cục vàng của chú đấy. Không có cô thì chú chết từ lầu rồi. Không có cô chú chả còn thiết sống nữa vì nhiểu uất ức quá. Chừng này tuổi rồi mà sống đã yên thân đầu. Ruột gan lúc nào cũng để tới thằng con trai không biết đang đi đầu có đánh đập ai có bị ai đánh đập không.
Một người đồng đội liên lạc được với chú qua điện thoại. Nghe chú kể sơ qua cuộc đời mình từ ngày vể quê chú ấy khóc. Ông có vợ con vậy là hơn tồi rói đấy. Tồi trở về không sinh con được lại cụt mất hai chần bị vỢ bỏ phải sống một mình.
Ăn vội vàng bát cơm xong chú lại chào tôi để ra đồng buộc lúa. Tôi nhìn lên đồng hổ lúc này là mười hai giờ mười phút. Giờ này ở Hà Nội bọn cháu đang nằm trong phòng máy lạnh ngủ trưa chú ạ. Tôi nài nỉ chú ngồi uống nước thêm vài chục phút nữa hẵng đi.
Chú kể chuyện tiếp.
Một viên đạn đổng lạnh buốt xuyên vào cánh tay. Sao khi đó chẳng thấy đau gì cả. Vào viện bệnh nhân thành lập một tiểu đội đánh giặc. Chú ra suối tắm băng bông còn trên người vẫn bắt sống được một tên địch giải vể bệnh viện. Lính trinh sát đi tắm vẫn không yên. Hai mắt thao láo nhìn đâu cũng thấy địch.
Hồi đó chú yêu một cô tên là Lan.
Lan là dược sĩ ở phẫu. Chú ngổi bên suối kéo quẩn lên gãi hắc lào thì cô đi tới. Chú thả quần xuống vờ như không có gì. Hai bên làm quen cười cười trò chuyện. Cô chào về rồi lát sau quay lại mang tặng chú chiếc khăn mặt và một lọ thuốc bôi hắc lào hướng dẫn cách sử dụng. Hai tuần sau chú đang họp trong lán có người gọi ra gặp. Lan đến thăm hỏi chú đã đỡ hắc lào chưa. Cô mang thêm cho chú hai lọ thuốc. Ghẻ lở hắc lào chuyện thường tình không có gì anh phải ngại, ừ thì không ngại chú đem vể dùng. Ở gần nhưng Lan vẫn viết thư. Con gái Huế thắm thiết nhẹ nhàng. Chú đọc thư thôi mà cũng run. Đơn vị chú đi tiếp vào phía trong. Lan băng rừng đi cùng người bạn nữa tới thăm chú mười phút rồi về.
Chú đi đánh trận không nhớ gì. Chiều 2-5-1975 chú đang ngồi cùng anh em xem biểu diễn văn nghệ thì Lan tới ngồi bên cạnh.
Lan đưa chú về nhà mình ở thành phố Huế. Ngôi nhà ba tầng sang trọng. Bố mẹ Lan cũng là những người làm ở vị trí cao trong quần đội.
Cả đơn vị chúc mừng đôi lứa sắp thành hôn. Thủ trưởng ủng hộ mối tình cảm Lan dành cho chú suốt những năm qua. Chú thì trong lòng phần vần mặc cảm. Đời sống họ và mình khác nhau quá làm sao sống cùng được. Lan không biết ở quê gia cảnh chú thế nào.
Thủ trưởng gọi chú lên gặp riêng bàn vể chuyện đám cưới cho hai người. Chú xin về phép báo cáo với gia đình. Về tới quê nghe bài hát về Hà Tĩnh cảm xúc quá không muốn đi đầu nữa. Anh trai thì bảo đói khổ gì cũng ở nhà đầy có anh có em dựa vào nhau.
Vào Huế chú nói dối Lan ở quê nhà đã có người chờ đợi chục năm nay. Lan khóc rồi ốm suốt một tuấn sau đó. Chú như người mất hồn. Năm năm cô dành tình cảm cho mình mà giờ ngồi đây cô khóc chú chẳng biết nói sao.
Từ Huê' trở về quê đầu óc chú đờ đẫn. Có phải chú là người cả nghĩ không cháu. Hỏi vậy chứ chuyện xưa rổi nhắc lại cho vui. Thôi giờ chú phải ra đổng buộc lúa.
Bốn mươi năm vẫn muốn kể vể một người hẳn họ cũng là một phẩn linh hổn ta phải không chú.
Cô chuẩn bị cho tôi một con gà, bao đỗ xanh và chai mật ong mang vể Hà Nội. Nhiều thế này cháu không thể nhận. Chú đi ra ngõ rồi quay lại. Từ chiều qua gặp cháu xong trong người chú tự nhiên thấy như khỏe lại. Chú đã nói ra được uất ức. Nửa đêm chú dậy bắt sẵn gà nhốt đấy để đợi cháu lên nếu không ở lại ăn cơm thì làm quà. Chú thì tin cháu sẽ quay lại. Nhìn cháu là chú đã thấy tin.
Chú thấy cháu có gì đó giống em Lan phải không ạ. Ờ. Đúng thế đấy. Nhìn cháu tự nhiên chú nghĩ đến cô ấy. Vì thế mà chú muốn kể luôn cho hết. Cô Lan mà biết cuộc đời chú vể sau này chắc phải cảm ơn người đã gánh hạn thay mình.
Cuối cùng thì cháu lại là người được cô chú cho niềm vui.
Cháu sẽ viết vể ai đầy? Về cố, chú hay một cầu chuyện vự chồng mà tình thương yêu lớn lao hơn cả chuyện chiến tranh.
沒有留言:
張貼留言
注意：只有此網誌的成員可以留言。