奶孫趕集記 —— 綠茶、薄利

奶孫趕集記 —— 綠茶、薄利

---

明天我又能跟著奶奶去竹市（chợ Trúc）賣綠茶了。

午後，奶奶到園子裡採茶。她在一株深綠色、葉子碩大的波羅蜜樹下採的是不怎麼好喝的茶葉。這些不是用來喝的，而是園子正中那一排，葉子細小勻稱、茶湯甘澀交融的才是用來賣的好茶。

午後陽光溫柔，茶籃也輕盈，我坐在樹下靜靜看著奶奶綁茶。一束茶要紮得牢，奶奶說。繩子要綁緊，枝葉要分開像扇子一樣，這樣才好看。奶奶的雙手靈巧，動作輕柔。每綁完一束，她就翻過來、翻過去端詳，只有看順眼了，才開始下一束。

太陽什麼時候落山的我都不知道，奶奶還沒綁完茶。我有點睏了。

「好了，二十束。」奶奶說。

奶奶把茶擔到河邊（Bến Nại）去沖水。沖過水的茶才能保持新鮮。她捲起褲管站在石灘下，我站在岸邊，一束一束地遞給她。被河邊的清水洗過後，茶更鮮亮了。

回到家，我們把茶擱在屋簷下。明天一早起來，就能挑著去趕集了。

天還沒亮，奶奶就起來煮柚皮粥（cháo bưởi）。我也跟著她一起做。用的是「三葉米（gạo ba lá）」，呈淡紅色，煮起來非常糯軟。柚子皮先燒成炭，再加入煮開的米粥中輕輕攪拌。

米的紅與炭的黑交融，變成一種特別的顏色。這種濃香稠滑、味道鮮美的柚皮粥，只有我們村才有。

三葉米產量低，自從有了高產基改稻之後，這種米就漸漸消失了，現在幾乎絕跡。

奶奶煮粥時，我一個人在院子裡玩。奶奶把粥盛成兩碗，叫我趕快吃，好出門趕集。

奶奶挑著茶走得飛快，雙手隨著扁擔的節奏來回擺動。我一邊走一邊跑，還是落後她三、四步。去**竹市（chợ Trúc）**的路不是上坡就是下坡。到市場時，已有不少人挑著跟奶奶一樣的茶籃在那裡。也有人把茶頂在頭上剛剛趕到。

我站久了腿酸，便蹲下來。奶奶說：「你去那邊玩吧，等會奶奶賣完茶會給你買你喜歡吃的。」奶奶預想今天茶能賣出去，所以才這樣答應我。

我繞著市場玩了一圈又回到奶奶那裡。茶籃還是原樣沒動。奶奶依然戴著斗笠靜靜站在那裡。

玩膩了，也不知道該跟奶奶說什麼，我又去繞了一圈。剛才看到還熱騰騰的**蒸米餅（bánh mướt）**攤位已經收攤回去了。真希望奶奶能買給我吃一塊。但這只是心裡想想，茶還沒賣出去，我怎麼敢開口。

太陽已經變得毒辣，奶奶的茶籃還是賣不掉。旁邊其他賣茶的也一樣。奶奶說今天我們來晚了，大家早就買完了。這茶是賣給商販的，當地人自己不買。

有個人來壓價，想買下賣不出去的茶。開的價格太低，大家都搖頭。他轉身走了，奶奶喊他，但他已經從別家買到了。

市場已剩寥寥人影。我幫奶奶看著茶籃，她去走了一圈。回來時，她手裡拿著半張米紙餅（bánh tráng）。那是她用四束茶好不容易換來的。

「回家吧孩子。」奶奶說，彎下肩膀挑起還沒賣出去的茶。

太陽升高了，奶奶的上衣被汗水濕透。她的腳步不再像早上那樣俐落。

為了賣這一季的茶要費多少工夫。從播種到翻土、除草，最累的是每年還得花整整一個月進山砍墊茶（tiến tấp chè）。把這種茶鋪在茶樹根部，防止雜草、抗旱，又能提升土壤有機質。

過了長坡香清（Hương Thanh），遇見**環（Hoàn）**挑著茶迎面而來。

早上環挑著茶去爆市（chợ Nổ），才發現今天不是趕集日。她只好轉頭回來趕竹市。這兩個市場分屬兩個鄉，相距十公里。沉甸甸的茶擔壓在肩頭，看到我和奶奶，她快哭了。

我們三人坐在路邊的竹蔭下。這些茶回家不知什麼時候才能喝完。我明明聽了媽媽的叮嚀，不說掃興的話，奶奶還是得空手回去。我見到環很高興，畢竟有同伴一起。但我沒扛那擔茶，無法體會她此刻的心情。

一個從下游來的茶商踩著腳踏車飛快經過。環猛地站起來追上去大喊：「賣茶喔！賣茶喔！」那人猛地剎車回頭望。也許是可憐我們這對老幼的樣子，這位茶商一口氣買下每家一半的茶。剩下的一半由兩位奶奶合成一擔，帶回家，讓環的爸爸送去下游販賣。

---

📚 書評小語：

這篇短文以童稚視角描寫越南鄉村的生活場景，刻劃出三代人之間的情感聯繫與農村勞動的艱辛。作者用細膩的筆觸，描繪了製茶、趕集、烹粥等日常勞作，讓讀者聞得到柚皮粥的香氣，也感受到茶擔壓在肩上的沉重。雖然篇幅短小，卻蘊藏著鄉愁、失落與堅韌，一如那碗只有村裡才有的粥——獨特、平凡，卻深刻難忘。

Ngày mai mình lại được theo bà nội đi chợ Trúc bản chè xanh.

Ngày mai：明天

Ngày 是「天」，mai 是「明日」，合起來即「明天」。

mình：我（口語、親暱用法）

常用於小孩或家人之間，語氣親密。

lại được：又能、再一次有機會

lại 是「再、又」，được 是「被、能夠」，合起來表示「又可以」。

theo：跟隨

表示動作方向或伴隨，如「跟著某人」。

bà nội：奶奶

指父親的母親。

bà 是「老年女性」，nội 指內家（父系）。

đi chợ：去市場

đi 是「走、去」，chợ 是「市場」。

Trúc：竹（此處為地名）

是地名，應指「竹市」或「竹村」。

bản chè xanh：賣綠茶的村莊／地區

bản 是「村落、部落」，

chè xanh 是「綠茶」。

Buổi chiều bà ra vườn cất chê. Chẻ dưới gốc mít màu xanh thẫm, lá to, không phải chê ngon. Chè ở giữa vườn, lá nhỏ đều, nước chát ngọt, dành để bán.

Buổi chiếu nắng nhẹ, giỏ cũng nhè nhẹ, mình ngồi dưới gốc cây dối xem bà bỏ chè. Bó chè phải chắc tay, bà nói. Buộc chặt và cành lá phải chia ra như cánh quạt thì mới đẹp. Bàn tay bà khéo léo, động tác nhẹ nhàng. Xong một bỏ, bà lại lật trước lật sau ngắm nhìn. Thật ưng mắt bà mới làm sang bó khác.

Mặt trời lặn tử khi nào mà bà vẫn chưa bỏ xong

chè. Mình buồn ngủ.

Xong rồi, bà nói, hai mươi bỏ.

Bà gánh chè xuống Bến Nại nhúng nước. Nhúng nước cho chè tươi roi rói. Bà xắn quần đứng dưới mỏm đá, mình đứng trên bờ trao cho bà từng bó. Chè được tưới qua nước Bến Nại mát lành.

Gánh chè về đặt ngoài thếm nhà. Sáng mai dậy là gánh đi thôi.

Bà dậy sớm nấu cháo bưởi. Mình cùng dây với bà. Gạo ba là màu đỏ nhạt, hầm như. Vỏ bưởi đốt thành than. Gạo nở bung thành hoa thì cho than bưởi vào khuấy nhẹ tay.

Màu đỏ của gao, màu đen của than quyện vào nhau thành một thứ màu rất đặc biệt. Bát cháo bưởi thơm ngọn sóng sánh béo ngậy chỉ có ở làng mình.

Lúa ba lá năng suất thấp. Từ ngày có giống lúa biến đổi gen cho năng suất cao thì lúa ba lá mất dần và giờ thì không còn nữa.

Khi bà nấu cháo thì mình đứng ngoài sân chơi ủ một mình. Bà múc cháo ra hai bát, gọi cháu vào ăn nhanh còn đi chợ.

Bà gánh chè đi thoăn thoắt. Tay bà đung đưa theo nhịp đòn gánh. Mình vừa đi vừa chạy vẫn sau bà ba, bốn bước chân. Đường ra chợ Trúc chỉ có lên và xuống. Ra đến chợ đã thấy nhiều gánh chè giống như gảnh chẻ của bà ở đó. Vài người đội chẻ trên đầu cũng vừa tới.

Mình đứng mãi mỏi chân thì ngồi thụp xuống. Bà bảo, con ra đằng tê nhỏi, thích ăn gì lại bà cho tiến mua. Bà đoán lát nữa sẽ bán được chè và sẽ có tiến nên mới nói chắc với mình như vậy. Mình chơi một vòng lại quay về chỗ bà ngồi. Gánh chè vẫn nguyên. Bà vẫn đội nón đứng im bên gánh chẻ.

Ngồi chán, chẳng biết hỏi bà chuyện gì mình lại đi chơi tiếp vòng nữa. Hàng bảnh mướt vừa thấy lúc nãy đã dọn về. Ước gì được bà mua cho bánh mướt. Là ước vậy thôi chứ mình không dám nói khi chè vẫn chưa bán được.

Nắng đã gắt, gánh chè của bà vẫn còn nguyên. Những gánh chè bên cạnh cũng vậy. Bà bảo tại hôm nay mình ra muôn người ta mua đủ rồi. Chè chỉ bản cho dân buôn chứ người ở đây ai mua làm gì.

Một người lại trả giá các gánh chè ế. Cái giả họ dưa ra rẻ quá ai cũng lắc đầu. Người ta bỏ đi. Bà gọi lại. Nhưng họ đã mua được của hàng khác rồi.

Chợ còn lưa thưa người. Mình canh gánh chè cho bà đi một lượt. Bà quay lại cầm theo nửa cái bánh tráng. Nửa cái bánh này bà năn nỉ người ta đổi được bằng bốn bỏ chẻ.

Về thôi con. Bà ghé vai gánh chè về.

Mặt trời lên cao, áo bà thấm mồ hôi. Bước chân bà không còn nhanh như buổi sáng.

Ra được một lứa chè để mang đi bán thể này mất bao nhiêu là công sức. Từ khi đúc hạt chè, đào đất, làm cỏ và nhọc công nhất là năm nào cũng cả tháng trời vào núi cắt tiến tấp chè. Tấp chè quanh gốc để ngăn cỏ dại, chống hạn và tăng mùn cho đất.

Qua đoạn dốc dài Hương Thanh thì gặp Hoàn gánh chè đi tới.

Sáng nay Hoàn gánh chè ra tới chợ Nổ mới biết đi nhấm phiên. Nó lại quay ngược về chợ Trúc. Hai chợ nằm ở hai xã cách nhau mười cây số. Gánh chè năng trĩu trên vai, nhìn thấy mình và bà nó muốn khóc.

Ba bà cháu ngồi dưới răng trẻ bên đường. Chè này

mang về uống khi nào cho hết. Đã nghe lời mẹ dặn không nói gở. Vậy mà bà vẫn phải gánh chè về. Gặp Hoàn ở đây mình vui vì có bạn. Mình không phải chịu gánh nặng trên vai Hoàn nên không hiểu tâm trạng bạn lúc này ra sao.

Một người buôn chè từ dưới xuôi đạp xe vọt qua. Hoàn nhỏm dậy chạy theo gọi với chè ơi chè. Lái buôn phanh gấp ngoái đầu lại. Thương tình cụ già cháu gái, ông lái buôn lấy cho mỗi nhà một nửa. Còn một nửa hai bà cháu dồn thành một gánh mang về nhà cho cha Hoàn đi xuôi.