動陰山的炸彈與記憶

《動陰山的炸彈與記憶》

動陰山（Động Am）不論往哪個方向走，都是斜坡。有的是岩石坡，有的是濕滑的泥坡，還有黏重的黃土坡。坡有垂直陡峭的，也有蜿蜒曲折或緩緩傾斜的。

動陰山的人一輩子都在挑水。像玉婆（bà Ngạc）、和婆（bà Hòa）這樣的家庭，每次挑水都要半個小時。茅草屋、土牆房藏在濃密的樹蔭之下。土地廣闊卻貧瘠，什麼也種不出來，只有幾排用來泡茶的綠茶樹。每年老樹的數量都減少，人們砍樹賣木，籌錢南下。如果錢不夠，只能搬去「寨村」（Xóm Trại）省下些挑水的力氣。動陰山頂已經沒有任何一戶人家了。

如今長大的孩子們並不知道動陰山曾經藏有一座彈藥庫。他們在炸彈坑間追逐嬉戲，知道那些是戰爭的痕跡，但僅止於此，毫無感觸。那些彈坑已經乾涸，被茂密的野草覆蓋。炸彈坑，對他們來說，只是一種地名罷了。

直到2017年夏天，我才從村裡最後幾位長者之一——蓉婆（bà Nhung）那裡，聽說了一個關於其中一個死亡炸彈坑的故事。

動陰山曾是革命根據地。

通訊隊會沿各條路線迎接從北方行軍南下休整的部隊。蓉婆家兩邊是圖書館、文藝活動室，放電影、演話劇。北方的文工團每天都有節目為部隊表演。每天，「竹村」（Xóm Trùa）的人都會到「叉羅」（Chạ Là）去砍柴、挑水回來讓部隊做飯。

當時正值秋收季。午飯後，部隊去看文藝演出。一部分人到寧婆（bà Nhin）家，圍成一圈看潤兄（anh Nhuẩn）做一種收割稻子的圓形鐮刀。這種鐮刀是用實心老竹枝製成的。潤兄向一位第一次見到這種工具的士兵解說道：「收割稻子時，只要把鐮刀的刀片卡進這個凹槽裡……」他指著已經做好的圓鐮說。

就在那時，一枚磁性炸彈穿透屋頂，擊中潤兄。部隊驚慌逃竄，警鐘響起。

寧婆衝進去，把兒子從炸彈中拉出，背在肩上奔跑。他的腹部已經破裂，無法包紮。她還是一直跑。快到叉羅時，潤兄死了。那是1968年農曆四月二十五日下午。潤兄年僅十九歲。

隔天清晨，社隊長潘文魁（Phan Văn Khôi）前來檢查炸彈，準備讓工兵隊拆除。兩塊茅草屋頂同時塌落，覆蓋在炸彈上。魁叔掀開一塊屋頂，整個動陰山震動，連竹村也跟著震動起來。

因為……魁叔掀開屋頂時，惠姐（chị Huệ）剛好走上門階。惠姐是潤兄的姊姊，嫁到隔壁村，聽聞弟弟出事便趕來。人們解釋說，是她頭上那枚鋼髮夾引發了爆炸。炸彈碎片嵌進惠姐的皮肉，飛越鄰家的院子，穿透一間地窖，也刺穿了剛躲進去的一位年輕士兵。四個人，各自以不同的方式，死於同一枚磁性炸彈。

動陰山，從此不再是安全區。

動陰山的人，只能撤離避難。

---

簡評：

這篇回憶短文以樸實卻哀傷的筆觸，呈現出戰爭在越南鄉村留下的長遠創傷與人命的無常。作者透過一顆磁性炸彈連環奪命的事件，讓我們直視歷史殘酷的一刻，也記下了那些無名的犧牲。動陰山的地名，既是地理的存在，也是記憶與傷痕的載體。這是一篇寫給被遺忘者的輓歌。

Người ở Động Am đi hướng nào cũng dốc. Dốc đá dốc trơn dốc đất thịt. Dốc thẳng đứng dốc ngoằn ngoèo, dốc thoai thoải.

Người Động Am suốt cuộc đời gánh nước. Nhà bà Ngạc, bà Hòa mỗi gánh nước mất nửa tiếng đồng hổ. Những ngôi nhà mái tranh vách đất nằm lút dưới bóng cây. Đất bao la nhưng cằn cỗi chẳng trống được gì ngoài mấy hàng chè xanh uống nước. Mỗi năm cây cổ thụ lại thưa hơn. Chặt cây gỗ bán lấy tiến đi Nam. Không đủ tiền đi Nam thì chuyển vào Xóm Trại bớt được việc gánh nước. Đỉnh Động Am không còn ngôi nhà nào nữa.

Bọn trẻ lớn lên không biết Động Am từng cất giữ một kho đạn. Chơi đuổi bắt nhau quanh hố bom, biết đấy là dấu chiến tranh. Biết vậy thôi. Chẳng động lòng. Những hố bom đã cạn, cây cỏ dại xanh tốt trùm lên. Hố bom là từ để gọi tên.

Mùa hè năm 2017 mình mới được bà Nhung là một trong những người già cuối cùng ở làng kể cho nghe về một trong những hố bom chết chóc.

Động Am là căn cứ cách mạng.

Đội giao liên đi các ngả đường đón bộ đội ngoài

Bắc hành quân vào Nam về nghỉ. Hai bên nhà ông bà Nhung là thư viện, là nhà sinh hoạt văn nghệ, chiếu phim, diễn kịch. Đoàn văn công ngoài Bắc vào ngày nào cũng có chương trình diễn cho bộ đội xem. Hằng ngày, người Xóm Trùa vào Chạ Là chặt củi, gánh nước về cho bộ đội nấu cơm.

Bấy giờ đang mùa gặt. Ăn cơm trưa xong, bộ đội đi xem diễn văn nghệ. Một số lên nhà bà Nhin ngồi vòng tròn xem anh Nhuẩn làm vòng hái gặt lúa. Vòng hái ở đây làm bằng nhánh cây tre già đặc ruột. Anh Nhuẩn giải thích với một chú bộ đội lần đầu tiên biết công cụ gặt hái lạ mắt này. Khi gặt lúa chỉ cần lấy chiếc lưỡi hái tra vào cái rãnh này... Anh chỉ vào cái vòng hái đã làm xong.

Một quả bom từ trường xuyên qua mái nhà, trúng vào anh Nhuẩn. Bộ đội vùng chạy. Mõ báo động.

Bà Nhin lao vào lôi dứt con ra khỏi quả bom. Vác con lên vai chạy. Phần bụng rách nát không thể băng bỏ được nữa. Bà vẫn chạy. Đến gần Chạ Là thì anh Nhuẩn chết. Đó là chiều ngày 25 tháng Tư âm lịch năm 1968. Anh Nhuẩn mười chín tuổi.

Sáng ngày hôm sau, ông xã đội trưởng là Phan Văn Khôi tới kiểm tra quả bom để đội công bình đến phá. Hai tấm mái tranh rơi cùng lúc, lấp lên quả bom. Ông Khôi gỡ tấm tranh. Tiếng nổ rung chuyển cả Động Am, rung chuyển cả Xóm Trùa.

Bởi vì... khi ông Khôi gỡ tranh thì chị Huệ bước vào thềm nhà. Chị Huệ là chị gái của anh Nhuẩn. Chị lấy chồng ở làng bên nghe tin em thì chạy đến. Người ta giải thích rằng, cái cặp tóc bằng thép trên đầu chị Huệ đã gây nổ. Mảnh bom bám vào một phần da thịt chị Huệ, văng qua vườn nhà bên cạnh, xuyên thủng căn hẩm, xuyên thủng cơ thể chú bộ đội vừa nhảy vào trú ẩn. Bốn người. Mỗi người đã chết theo mỗi cách bởi một quả bom từ trường.

Động Am không còn là khu an toàn.

Người Động Am phải đi sơ tán.