大姑姑生十四胎，來家裡快樂時光，大姑姑去世

大姑姑生十四胎，來家裡快樂時光，大姑姑去世

生孩子是女人的事。\*\*Tích 姑姑（O Tích）\*\*生了十三胎，十三次都是自己一手打理。

Tích 姑姑是爸爸的長姊。她十六歲時出嫁，幾年後生下第一個孩子。嬰兒呱呱落地的哭聲響起。那是什麼聲音啊？公公問婆婆，婆婆說大概是哪家的貓叫吧。老人家躺在屋裡，媳婦在後屋生產，他們竟渾然不知。

Tích 姑姑第一次生產時怎麼能自己完成？她去世多年後我才知道這件事。她真是堅強又能幹。

1977年，媽媽生姐姐 Hằng 的那年，Tích 姑姑生下最小的兒子。這場生產的過程是姊姊們後來講給我聽的。當時她們正值青春期，看媽媽生孩子感到害羞。媽媽產痛發作，叫孩子們去挑水，孩子們滿腹不悅，抱怨著去做。媽媽痛得要命，孩子們則躲在角落偷看。

第一件事，是燒一大鍋熱水。

等水煮開時，削細竹（**cật nứa**）做成鋒利的刀與剪刀。搓好四根棉線。將棉線、細竹和一件舊衣服丟進沸水中消毒。把這些東西拿到院子裡，放在檳榔樹下。

陣痛一波波襲來，Tích 姑姑扶著檳榔樹。孩子慢慢滑出來，她逐漸跪低，雙手接住嬰兒。一手托住孩子，一手拿舊衣服擦拭。然後把孩子放在一旁事先剪好的香蕉葉上。

她仍跪著，用細竹剪斷臍帶，再用棉線綁住。

她抱起孩子，放到舊衣裳鋪成的小床上。

接著，她繼續跪在香蕉葉上，雙手用力按壓腹部，一直到胎盤完全排出。

Tích 姑姑的村子有個習俗：知道誰生產就去要胎盤。媽媽生我時，爸爸說屋裡媽媽在奮力生產，屋外已有四人等著胎盤。給一人會得罪另一人。有人早一個月前就先預約了。胎盤會被煮、煮粥、或泡酒，說是滋補身體。

爸爸休假回家探望剛生下頭胎女兒的媽媽，送了一瓶魚露給 Tích 姑姑。她把魚露瓶埋在稻米桶裡，怕被偷。每次餵小兒子飯時，就拿出來滴幾滴魚露到飯裡嚼一嚼，再餵孩子。不久後，Tích 姑姑帶著五條烤鯖魚（**cá nục**）來探望媽媽，說是賀喜孫女誕生。奶奶心疼女兒，從中拿掉一條，讓她帶回去。

當天出生的小兒子如今已是四十歲的高中老師。也許從來沒聽過自己出生那天的故事。

十三胎，Tích 姑姑記不清流產過幾次。五個孩子活到四、五歲就夭折，死於腹瀉或傷寒。

小時候，我們最大的快樂，就是 Tích 姑姑來家裡玩。她頭戴斗笠，身材高挑，從巷口走來。她一來，我們便尖叫著湧上去，跟在她腳邊，好像多年未見似的。她想離開時，有的孩子藏起她的斗笠，有的抱住她的腿，不讓她走。她偷偷離開，孩子們發現後就追。那段長坡上，她在前頭跑，我們在後面追，「姑姑啊別走！」

\*\*姑姑啊別走，別走入黃土。\*\*她的葬禮上，我低著頭跟在靈柩後，哭得聲嘶力竭。看到她的女兒 Mùi 穿著潔白的涼鞋，腳步輕盈地走在旁邊，我心裡想的卻是 Tích 姑姑那雙一輩子黏著土地、粗糙龜裂的腳。她的死來得那麼安詳。整天插秧，晚上上床睡覺後便再也沒醒來。後來大家才知道，是腦中風。

Tích 姑姑不在了。再也沒有那些午睡時苦苦哀求媽媽讓我去她家逗木瓜、摘酸子、撿木瓜籽回來烘烤的日子。十六、十七歲時的我，還未懂得一個女人一生所承受的苦難。

---

**簡單書評：**

這是一段極為動人的家族回憶文字，樸素直白卻滿載情感。透過「O Tích」這位傳統越南農村婦女的一生，我們看到母性、堅毅與犧牲在時代困境中的具體化身。從無助地獨自生產、胎兒夭折，到孩童對她深切的依戀與悼念，敘事低聲細語卻充滿力道，是對無名女性歷史的一種深情書寫。這篇文章讓人想起山田洋次的《寅次郎》系列——是默默付出、不為人知卻無可替代的日常英雄。

Chuyện sinh đẻ là chuyện của đàn bà. O Tích mình mười ba lần sinh con là mười ba lần tự xoay xở.

O Tích là chị gái đầu của cha. O về nhà chồng khi mười sáu tuổi. Mấy năm sau o sinh con đầu lòng. Tiếng đứa bé oa oa chào đời. Tiếng gì kêu ấy nhỉ. Bố chồng hỏi mẹ chồng, mẹ chồng bảo chắc là tiếng mèo nhà ai. Ông bà nằm trong nhà, cô con dâu đẻ sau hồi nhà mà không biết.

Sao o có thể tự làm được việc đó trong lần sinh đầu tiên? O mất lâu rồi mình mới biết về chuyện này. O thật tài tình và khỏe mạnh.

Năm 1977, mẹ sinh chị Hằng thì o Tích sinh con trai út. Cuộc sinh nở này mình được các chị kể lại. Các chị khi đó vào tuổi thanh niên thấy mẹ sinh em thì xấu hổ. Mẹ đau đẻ nhờ các con gánh nước, các con vùng vằng giận dỗi. Mẹ đau đẻ, mỗi đứa con một góc rình xem.

Việc đầu tiên là đun một nồi nước sôi lớn.

Trong khi chờ nước sôi, vót cật nứa thật sắc làm dao, làm kéo. Xe bốn sợi chỉ. Nhúng chỉ, cật nứa, tấm áo cũ vào nồi nước sôi khử trùng. Mang tất cả ra vườn đặt dưới gốc cây cau.

Lên cơn đau theo nhịp, o vịn vào cây cau. Đứa trẻ từ từ tuột ra, o hạ đầu gối, tư thế thấp dần. Hai tay o hứng lấy đứa trẻ. Một tay đỡ đứa trẻ, một tay với lấy mấy áo cũ lau qua. Đặt đứa trẻ lên tàu lá chuối đã cắt sẵn bên cạnh.

Đầu gối vẫn quỳ như vậy. Dùng cật nứa cắt rốn. Sợi chỉ buộc rốn.

Bế đứa trẻ lên chõng, nằm trên bọc quần áo cũ.

Tiếp tục quỳ lên lá chuối, hai tay o ấn mạnh quanh bụng. Ân cho đến khi nào rau tuột hết ra ngoài.

Làng o không có lệ biết người đẻ là đến xin nhau thai. Hồi mẹ sinh mình, cha kể rằng trong nhà mẹ rặn đẻ thì ngoài thềm có bốn người đứng chờ. Cho người này mất lòng người kia. Có người đã dặn trước cả tháng. Nhau luộc, nấu cháo, ngâm rượu bổ dưỡng.

Cha về phép thăm vợ sinh con gái đầu lòng cho o chai nước mắm. O vùi chai nước mắm trong thùng thóc. Mỗi bận lại lôi ra nhỏ vài giọt nhai cơm mớm cho con út. Chai nước mắm quý hóa để ngoài sợ bị lấy trộm. Ít hôm sau, o vào thăm mẹ với năm con cá nục nướng gọi là mừng cháu. Bà nội thương con gái, bớt một con lát nữa o mang về.

Đứa trẻ út sinh ra ngày đó nay là thầy giáo cấp ba tuổi bốn mươi. Có lẽ chưa khi nào anh nghe kể về ngày mình được sinh ra.

Mười ba lần sinh con. O không nhớ hết số lần sa sẩy. Năm đứa con đã chết ở tuổi lên bốn, lên năm. Chết vì bệnh tiêu chảy, thương hàn.

Niềm vui của chúng mình ngày nhỏ là mỗi lần o vào chơi. O đi ngoài ngõ vào, đội nón, dáng cao lênh khênh. O đến. Ua ra, bám theo từng bước chân o, như thể bao năm rồi chưa được gặp. O về, đứa giấu nón, đứa ôm chân, không cho o về. O trốn về. Cháu phát hiện ra, o chạy. Con dốc dài, o chạy trước cháu đuổi theo sau, o ơi đừng về.

O ơi đừng về, đừng về với đất. Mình cúi mặt đi sau linh cữu o khóc ời ời. Nhìn bàn chân o Mùi sạch sẽ trong đôi xăng đan màu trắng sữa đi bên cạnh, mình nghĩ đến đôi chân thô ráp nứt nẻ cả đời bám đất của o Tích. Cái chết thật nhẹ nhàng. Cả ngày o đi cấy. Tối lên giường ngủ và không thức dậy nữa. Sau này mọi người mới biết đó là bệnh tai biến mạch máu não.

Không còn o nữa. Không còn những buổi trưa nì nèo mẹ cho con ra nhà o Tích chọc mít, chọc khế, lấy hạt mít về rang. Mười sáu, mười bảy tuổi mình chưa nghĩ tới nỗi khổ đời một người đàn bà.

😀😀😀😀😀😀😀😃😃