一張照片的債

一張照片的債

偶爾會有一位攝影師走過 T 村。但幾乎沒人叫他進家門。

他來到藍（Lam）家。藍的父親在縣稅務局工作，剛在學校附近蓋了一棟新房。那是村裡第一棟平屋頂的房子。屋前鋪著磚地，角落種了一種葉子深紫的植物。下課休息時我到他家玩。藍站在那棵樹下，抱著書包擺出拍照的姿勢。
「好了，拍完了，小朋友。」攝影師轉過頭看我，「來，換你了。」他以為我也是來拍照的。

「笑一個啊河（Hà），像我這樣。」藍這句話讓我從原本完全沒有拍照的打算，開始動搖。但我說：「我沒準備衣服啊。」
「我有啊。」他飛快跑進房間，把自己穿著的藍色尼龍褲換下拿給我穿。「你穿我的褲子，這是髮圈、這是拖鞋，書包也拿著。」

幾個鄰居看到有攝影師，也有人拍照，便過來圍觀。我心裡一陣騷動，像是要上台表演的角色一樣。
「超漂亮的，你自己進我家三門櫃看看。」因為我比藍高，褲子穿起來只到腳踝。上身是圓領碎花衣，新拖鞋，頭髮綁成小馬尾。攝影師催促：「快點。」我沒有像他那樣把書包斜抱在側，而是抱在胸前。「笑一個。好了，小朋友。」

在等待照片的幾天裡，藍興奮不已，而我滿心不安。我怕媽媽會知道，她一定會知道的。我得找理由向媽媽要錢來付這張照片的費用。
「明天照片就來了喔。」藍在課堂上提醒我，我心裡一陣慌亂。

藍翻著一張張照片欣賞，覺得我那張比他好看。
「你喜歡的話我可以賣給你。」我硬著頭皮說。
「真的嗎？這麼漂亮你還賣？」我沒回答，只是再問：「你要不要買？」
「要，我買。」他回答得很快。

週末，藍騎車到我家，喊我到巷子口，皺著眉說：「我被我爸罵瘋了，他說買別人的照片幹什麼。」
我老實告訴他，我不敢把照片帶回家，怕被媽媽發現。我們倆愣愣地坐著想辦法。
「那你先拿回去放我家好了。」
「那我能賒帳嗎？」
「可以，但要是我爸問起來你得說：是我送給藍的。」

藍安心地牽車回家。我接下來好幾個星期都不敢去他家，怕在村裡遇到他爸。過了年，誰也不記得還欠著對方一張照片。

多年後我去藍家，還在客廳牆上看到那張我抱著書包、背景是那棵紫葉樹的小學生照片，裱在玻璃相框裡。我心裡覺得很不好意思。
現在也不知道他還留不留著那張照片，好讓我贖回來。

---

簡單書評：
這篇短文筆觸細膩溫柔，描寫了童年時期一段關於「照片」、「記憶」、「親情與自尊」交織的小插曲。孩子之間的純真互動、對父母威權的敏感恐懼，以及「一張照片」所承載的情感與身份記號，被寫得靜水流深。尤其最後多年後見到那張照片依舊掛在牆上，不禁讓人感慨童年時光的無法追回，也反映出人對過往自我與關係的長久牽掛與矛盾。

Thỉnh thoảng có một ông thợ ảnh dạo qua T làng. Nhưng chẳng mấy ai gọi ông vào.

Ông đến nhà Lam. Cha Lam làm ở phòng thuế huyện, mới xây ngôi nhà ở gần trường. Ngôi nhà xây mái bằng đầu tiên ở làng. Trước là sân gạch, góc sân trồng một loại cây có lá màu tím thẫm. Mình sang nhà nó giờ ra chơi. Lam đứng bên gốc cây ôm cặp cười điệu chụp ảnh. Xong rồi cháu. Ông thợ ảnh quay sang nhìn mình, nào, tiếp tục cháu. Ông nghĩ mình đến đây chụp ảnh.

Cười tươi vào nhé Hà, như tao ấy. Lam nói câu đó làm mình từ chỗ chẳng có ý định chụp ảnh gì chuyển sang lưỡng lự. Nhưng tao không chuẩn bị quần áo, mình kiếm có. Hắn chạy nhanh vào buồng thay chiếc quần xi xanh đang mặc mang ra cho mình. Mày mặc quần tao đi, dây buộc tóc đây, dép đây, ôm cái cặp này của tao.

Vài người hàng xóm thấy có thợ chụp ảnh, có người chụp ảnh thì sang xem. Mình chộn rộn trong lòng, cảm thấy như nhân vật chuẩn bị ra sân khấu. Đẹp cực luôn, mày vào trong tủ ba buồng mà xem. Mình cao hơn Lam nên chiếc quần mặc đến mắt cá chân. Áo hoa cổ tròn. Đôi dép nhựa mới. Tóc buộc vẩy. Ông thợ ảnh giục nhanh lên. Mình không ôm cặp một bên hông như nó mà ôm trước ngực. Cười tươi lên. Được rồi cháu.

Những ngày chờ lấy ảnh, Lam háo hức còn mình lo lắng. Mình lo mẹ biết. Thể nào mẹ cũng biết. Mình phải xin tiến mẹ trả tiền ảnh. Mai có ảnh rồi đó, đang ngồi học Lam nhắc. Mình cuống lên.

Lam lật các tấm ảnh ngắm nghía, cho rằng ảnh mình đẹp hơn ảnh của hắn. Mày thích tao bán lại cho mày đấy, mình nói liều. Thật không, đẹp thế này sao lại bán. Mình không trả lời hắn mà hỏi thêm câu nữa, mày có mua không. Có, tao mua. Hắn đáp nhanh.

Cuối tuần, Lam đạp xe đến nhà kêu mình ra ngoài ngõ ngồi than thở. Tao bị cha chửi đồ điên, ảnh của nó mày mua làm gì. Mình nói thật với hắn là không dám mang ảnh về sợ mẹ biết. Hai đứa mặt thần ra nghĩ cách giải quyết. Thì mày cứ lấy lại rồi để ảnh ở nhà tao. Thế tao mua nợ được không? Được, nhưng cha tao có hỏi thì mày phải nói là con cho Lam.

Lam yên tâm dắt xe về. Mình suốt mấy tuần sau không dám đến nhà vì sợ gặp mặt cha hắn trên huyện về. Đến Tết thì chẳng đứa nào nhớ chuyện còn nợ nhau bức ảnh.

Nhiều năm sau đến nhà Lam, mình vẫn thấy tấm ảnh cô học trò ôm cặp trước ngực ở góc sân sau lưng là cây lá tím nổi bật trong chiếc khung kính treo giữa phòng khách. Mình thấy ngại ghê. Giờ chẳng biết Lam còn giữ bức ảnh đó nữa không để chuộc.