一張遺像與一場趕喪婚禮——父親畫像的夜晚記憶

題目：一張遺像與一場趕喪婚禮——父親畫像的夜晚記憶

有些農民，一輩子從沒拍過一張照片。自從人們知道父親能把舅舅Nhân的遺容畫得和照片一模一樣後，便開始來請求幫忙。
「Bá叔，幫幫我，我太太剛過世。」
Vân姊站在院子裡說完這句話就急忙跑回去了。

Xóm Làng村坡上的Tráng老太今夜剛過世。父親走進房裡拿出一張比學生筆記本厚實的白紙。我選了一塊廚房爐灶裡特別滑順的木炭，跟著父親走向山坡。

Tráng老太是Mạnh嬤的母親，而Mạnh嬤又是Vân姊的母親。Vân姊是村裡最漂亮、最健談的女孩，但情路坎坷。她曾接受一樁提親，等了十幾年，對方卻從未回來——早已在異鄉成家立業。她仍執著守候，任旁人議論也不為所動。
父親退休後，Vân姊常在中午來我們家聊天，她喜歡和父親談詩談文。每當社區有什麼紀念活動，父親就會作詞譜曲，讓Vân姊演唱。

Tráng老太病臥多年，父親旅居外地二十載，早已記不得她的模樣。偶爾回來，她總背對牆壁臥在房裡看不清面容。如今Vân姊相託，父親無法拒絕。

Xóm Làng的坡道兩旁樹木高密，天雖未全黑，但若低頭走路幾乎看不見。我模仿父親仰頭找天光。園子裡螢火蟲已出來，Lỗi Cổi那頭飄著迷迷濛濛的靈氣。父親在前，我緊跟其後。

Mạnh嬤家的巷口又短又陡，滿是石塊，tro樹葉幾乎遮住了光。我從未來過，只能摸索前行，太暗的地方就拉住父親衣角。

院子裡人影晃動，屋前屋後來回走動。Mạnh嬤輕聲哭了幾句算是走個形式。父親點頭向人致意，稍一遲疑，便走進第三間屋。亡者躺在竹床上，裹著被子，臉上覆著白紙。油燈放在木板上，一旁擺著飯碗和一顆雞蛋。香已插好但尚未點燃。

父親靠近，輕輕揭開覆紙。他站了一會兒，向死者默哀。Vân姊和另一人搬來長凳讓父親坐下，但他沒坐。亡者的身影與父親站立的身影一起映在牆上。父親並未立刻畫畫，紙與炭仍靜靜握在手中。

外頭院子傳來聲響，有人借來兩盞大汽燈，光線灑滿整個庭院。四張桌子排成兩列。

父親走出來，示意我一起回家。他回到家後才開始畫畫。
「你一個人站那麼久不怕嗎？」
「只有剛進去時有點怕。」
「那幹嘛回來？」
「因為男方快來迎娶o Thanh了。」
「娶親？」
「嗯，是趕喪婚（cưới chạy tang）。不趕的話，兩年後才能娶。」

父親把還沒完成的畫放在大床上，又回到Mạnh嬤家。我躺在長凳上等他。壁虎不停叫喚，聲音毛骨悚然。半夢半醒中，被隔壁傳來的鼓聲驚醒。父親已回來，正默默地畫著。

幾天後，Lệ說道：「Thanh姨結婚前那晚可精彩了。你爸領頭迎親，我負責舉火把。男方準備糖果，我吃不完就整把塞進褲袋。Thanh姨穿白衣綢褲、戴草帽，婆婆在院子迎接她進門。換完新娘禮服，她便回來給奶奶戴上喪巾。」

清晨，父親帶著畫作過去。Mạnh嬤手顫顫地接過那張遺像，讚嘆：「這畫得怎麼像極了啊，Bá 叔真是好手藝。」
Vân姊與Thanh姨看著祖母畫像，忍不住嚎啕大哭。

這一夜，也許只有我們這鄉下地方才會有——
先是婚禮，接著喪事。
我對父親說：「你畫功這麼好，怎麼不乾脆連o Thanh的婚禮也畫下來呢？」

---

書評
這篇散文如一幅暮色中點亮的油畫，交織著生與死、喜與哀、記憶與遺忘。作者以兒童視角呈現一場趕喪婚禮與遺像繪製的過程，文字中飄著鄉村暮靄與人情煙火，輕聲訴說一個因堅守與責任交纏的夜晚。父親的畫筆，不只是技藝的展現，更是對親情與土地的回應。作品無需刻意催淚，卻能讓人低聲歎息，在微光中想起那些無照的人與無聲的愛。

Những người nông dân cả cuộc đời không có một bức ảnh. Từ khi biết cha vẽ ảnh cậu Nhân giống như ảnh chụp, người ta đến nhờ cha. Chú Bá ơi giúp với, bà nhà cháu mất rồi. Chị Vân đến sân nói xong câu đó thì chạy về.

Cụ Tráng bên dốc Xóm Làng vừa mất tối nay. Cha đi vào buồng lấy một tờ giấy trắng dày dặn hơn giấy vở học sinh. Mình lựa một mẩu than bếp thật mượt đi theo cha đi ra dốc.

Cụ Tráng là mẹ bà Mạnh. Bà Mạnh là mẹ chị Vân. Chị Vân đẹp gái nhất làng, hay cười hay nói nhưng tình duyên lỡ dở. Chị nhận lễ dạm ngõ với người ta rồi chờ đợi hàng chục năm trời. Người ta không về, người ta ở xứ người đã có vợ con chị vẫn một lòng chờ đợi, ai nói mặc ai. Từ ngày cha nghỉ hưu, buổi trưa chị Vân hay đến nhà mình trò chuyện. Chị thích nói chuyện văn thơ với cha. Mỗi dịp xã tổ chức ngày lễ kỉ niệm gì đó thì cha sáng tác bài hát, viết nhạc cho chị Vân hát.

Cụ Tráng ốm nằm một chỗ nhiều năm. Cha hai mươi năm xa quê, chẳng hình dung nổi khuôn mặt bà. Thỉnh thoảng tới nhà thì bà cũng nằm trong buồng úp mặt vào vách. Chị Vân nhờ nên cha không thể từ chối.

Dốc Xóm Làng cây cao dày kín, trời chưa tối lắm nhưng nếu cúi mặt đi không nhìn thấy đường. Mình bắt chước cha, ngẩng mặt lên trời tìm ánh sáng. Đom đóm bên vườn rủ nhau thức dậy. Phía bên Lỗi Cổi ma trời lượn lờ. Cha đi trước mình đi sát sau cha.

Ngõ vào nhà bà Mạnh dốc ngắn dựng đứng, nhiều đá tảng, lá tro chắn hết ánh sáng. Mình chưa khi nào vào nhà bà Mạnh nên bước dò, chỗ nào tối quá phải níu áo cha đi cho vững.

Bóng người vụt qua vụt lại trước sân, trước thềm nhà. Bà Mạnh khóc hời vài tiếng lấy lệ. Cha gật đầu chào ai đó, ngập ngừng, cha đi vào gian nhà thứ ba. Người chết nằm trên chõng tre, quấn chăn, trên mặt úp tờ giấy. Ngọn đèn dầu trên tấm ván, bên cạnh bát cơm và quả trứng gà. Có hương đặt bên cạnh nhưng chưa thắp.

Cha đi sát lại, lấy tờ giấy ra khỏi khuôn mặt. Cha dứng vài giây mặc niệm người tạ thế. Chị Vân cùng người nào đó bê lại cái ghế dài cho cha ngồi. Cha không ngồi... Bức vách in bóng người chết đang nằm và dáng cha đứng bên cạnh. Không thấy cha vẽ gì cả. Tờ giấy và viên than vẫn nằm yên trong tay.

Ngoài sân tiếng ồn ào, người ta mượn về đâu hai cây đèn hoa kì lớn, ánh sáng tỏa ra sân vườn. Bốn cái bàn xếp thành hai hàng.

Cha đi ra, ra hiệu mình cùng về. Cha về nhà mới bắt đầu ngồi vẽ. Đứng một mình ở đó lâu cha sợ phải không? Sợ khi mới vào thôi. Thế sao cha phải về? Vì nhà trai sắp đến xin cưới o Thanh. Cưới? U, cưới chạy tang. Không cưới thì hai năm nữa mới cưới được.

Cất bức vẽ chưa hoàn thành trên sập, cha lại đi sang nhà bà Mạnh. Mình nằm ngoài ghế chờ cha về. Tắc kè gọi không mỏi mốm. Tiếng củ nghe rờn rợn. Mơ màng rồi tỉnh giấc bởi tiếng trống đã vang lên từng hồi bên nhà bà Mạnh. Cha đã về và đang ngồi lặng im vẽ.

Mấy hôm sau thằng Lệ kể, đêm trước cưới dì Thanh hay lắm. Cha mày dẫn đầu đoàn nhà gái. Tao được phân công đốt đuốc. Nhà trai dọn kẹo ra, tao nhai không kịp nhét cả nắm vào túi quần. Dì Thanh mặc quần lụa áo trắng đội nón. Mẹ chồng đón ở sân dắt vào nhà. Dì thay xong quần áo cô dâu thì ra về buộc khăn tang cho bà nội.

Sáng sớm cha mang bức vẽ sang. Bà Mạnh tay run run nhận ảnh thờ. Sao chủ vẽ tài thế này hả chú. Chị Vân, o Thanh òa khóc nhìn bà nội.

Một đêm có lẽ chỉ quê mình mới có. Vừa đám cưới, rồi đám tang. Mình bảo cha tài vẽ vậy sao không vẽ luôn đám cưới 0 Thanh.