姊姊一家南遷記

《姊姊一家南遷記》

姊姊（chị Vân）一家要搬去南方了。

她已經在（Ngã Tư）買下了一塊地，準備搬家，好脫離住在山坡上的日子。木材也鋸好了，不久就會有新房子。

「去南方，你媽要把一切都賣掉，下個月全家就走。」

這是**哥哥松（anh Tùng）在跟著光哥（anh Quang）**去平順省（Bình Thuận）玩了一趟之後隨口宣佈的。

哥哥松在義壇（Nghĩa Đàn）工作，偶爾回家。每次回來，他都會去後園的光哥家串門子。

光哥正在鍛刀、打鋤頭。

「你這麼忙在打什麼？」哥哥松問。

「現在有空就先準備著，反正遲早要走。這裡整天要挑水、堆稻草，活都做到快死了。」

「要走的時候記得叫我。」

這本來像是開玩笑的一句話，結果兩人真的相約同行。他們對老婆們說，只是出去走走看看。

他們抵達的是平順省。

這裡的太陽不刺眼，風也溫柔涼爽，

水溝、田間滿是魚，一撈一大桶，

吃魚時從頭吃起。這是兩人第一次知道，原來世界上還有這種吃法。這裡的人只吃魚身，把魚頭丟給豬吃。

這裡沒有大旱，沒有水災，也不用爬坡。

兩人太喜歡這裡了，加上先來一步的親友們遊說得力。他們決定要把全家都帶過來。就這麼定了。他們一起找了一塊園地要買，雖然押金還沒湊齊，只好先借錢。但事情已經拍板。光哥留下來整理園子，哥哥松則回家通知老婆，既成事實讓她無法反悔。

姊姊哭得撕心裂肺。她說哪兒也不去，這裡就是她的地方。他要走就自己走。隔壁園子的雪姊（chị Tuyết）——光哥的老婆——卻興奮不已，準備前往這塊新應許之地。雪姊招呼人來買園子、買房子。有人出價就立刻賣，馬上要走。即使沒人買，也照樣要走。能離開就算贏了。

這段時間村子裡人人都蠢蠢欲動，準備遷往南方，但姊姊一直無動於衷。她勤奮、靈巧、不怕吃苦，生活並不像村裡多數農民那麼艱難。她能幹得不輸她的母親。家裡以前釀酒、養豬，她現在也釀酒、養豬。她剛開始釀酒時，兩家孩子還會彼此搶客人。只要看到客人快要進這家，另一家就會大聲打招呼，讓客人尷尬只好進來買自家的酒。

哥哥松與姊姊的夫妻關係一度緊張到極點。姊姊說，寧願離婚也不走。她要帶孩子們去Ngã Tư開小吃店。哥哥松則說，決定了，就不許反悔。

姊姊走過榕樹，上了娘家。母親正在縫斗笠，她一屁股坐下來大哭。哽咽地說：「媽啊，我又懷孕了。」說完又哭得更厲害，覺得自己太可憐，不知該怎麼辦。

最後她還是只能順從。當時談離婚也只是威脅。姊姊再怎麼堅決，畢竟還是女人。

那些天，只要看到媽媽來，姊姊就哭。「我不想走，媽啊，哥哥松真是害慘我了。」我們幾個小孩去看她，她也哭著說：「孩子們啊，我就要走了，快要離開你們了。」我們回家，她就跟著上來，一路掉眼淚。

還有三天姊姊就要走了。這三天她痛苦萬分。她不吃不說話。有人來道別，她就大哭，哭得像家裡辦喪事一樣。半夜，她一個人坐在榕樹下啜泣。我奶奶出來哄她回屋，她反而抱住奶奶哭得更大聲。兩人抱頭痛哭。

明天一早就要出發了。今天下午誰都找不到她。幾批人來道別，都撲了空。親戚們默默分頭去找她。有人去乃碼頭（Bến Nại）、去村井、會井、軸域井（giếng Trục Vực），也有人進茶喇（Chạ Là），就怕她想不開。

我也去找她。從奶奶乃園（vườn bà Nại）走到白奶奶園（vườn bà Bách），再到藝伯園（vườn ông Nghệ），來回轉了幾圈。終於在靠近**東園（vườn ở Đống）**的棕櫚樹下看見她蹲著不動。天色已經暗下。我退回去，回家告訴媽媽說，姊姊好像發瘋了。媽媽去了東園，悄悄坐到她身邊。黑夜已籠罩整個園子。媽媽正柔聲細語與她說話。

那一夜，家裡的留守者與將遠行者都沒睡。兩間屋子燈火通明。奶奶與我爸媽整晚都在姊姊家。我們幾個孩子則來回奔跑在兩家之間。凌晨四點，一群人前來送行。姊姊一句話也沒說，臉像呆了一樣。

全家送她們到大路口搭車。一輛卡車塞滿了鋤頭、鐵鍬、鍋碗瓢盆。送他們南下的情景，竟像是送葬。沒人講話。**青弟（cải Thanh）與水弟（cải Thủy）**撐了一整晚，現在等車時昏昏欲睡。

人走了，狗還留著。

車子到了，姊姊嘴角抽動，只說了一句：「拜託伯母和姊姊們幫我養一下那條母狗。」

那是一條懷孕的母狗。曾經非常兇猛。

這條狗曾經咬了**歡（Huân）**十三口。那天他到姊姊家玩，抱起一隻剛出生的小狗逗弄。母狗撲了上來，孩子們四散逃跑。姊姊聽到尖叫聲，從房間衝出來，拿著棍子猛揮。母狗狂咬，歡當場昏厥。姊姊好不容易將狗拉開，抱著歡奔回家。

奶奶煮了三顆蛋，每顆剝成三份——象徵九個蛋，為孩子招魂。姊姊抓了一隻雞煮粥給歡補身。她替狗說情：「牠是疼小孩啊！」姊姊替那條狗承擔了所有責任。

如今主人走了，狗孤苦伶仃。牠一週幾乎沒進食。

姊姊走後第二天，人們就來拆房子。只剩一片空地。母狗不肯另尋住處，依然躺在原本的門廊處。即使下雨，牠也不離開。

（1）守護與護犢之情（TG）

每天我們都給牠送飯。奶奶誘牠上樓牠也不肯。姊姊一家南下的那一整個月，每晚牠都嚎叫，聲音淒厲。奶奶說，那是狗在思念主人。如果姊姊聽到牠這聲音，肯定會忍不住。

有時看見牠躺在榕樹下。我告訴奶奶：「牠是在尋找家的氣味吧。」奶奶搖頭說：「不是，牠在尋姊姊的氣味。」

有一次，母狗終於來到我們家，夜深人靜的時候。

牠來產仔。那晚，三隻小狗出生了。牠一隻隻舔淨。之後，母狗離開了。

我們繼續把飯送到原地。一天過去了，飯依舊原封未動。接下來的幾天也一樣。母狗去哪了？為什麼剛生完就離開？牠不是最護孩子的嗎？

歡照顧那三隻還沒睜眼的小狗。媽媽買來一罐奶粉。只要聽見小狗哭，歡就起來泡奶，用小碗一隻隻餵。喝飽了，小狗們熟睡。歡坐著看牠們睡覺。凌晨三點牠們又哭了。歡睡在外床，又起來點燈、下廚房煮水泡奶。他邊餵邊哄：「媽媽回來了，來了，小寶貝們，別哭，吃奶奶了喔。」爸爸說，歡就是這三隻小狗的媽媽。

三罐奶粉用完了。第五天，歡開始讓牠們吃稀飯。他去上學時就交給奶奶照顧。

三隻狗長得又乖又快，整天黏著我們一家。毛色都是黑亮的，不像母狗那樣是黃的。

有一天，有人來通知我們，母狗在田裡死了，就在姊姊家的稻田中。沒人知道牠何時死去。

---

書評：

這篇短文以平實冷靜的筆觸描寫一場家庭南遷的風暴與女性的堅持、哀傷與臣服。在細緻的日常場景與情緒波動中，讀者可見越南農村社會中人的遷徙、動物的忠誠、家庭的拉扯與命運的無可選擇。姊姊與母狗的雙重悲劇互為鏡像，展現了人與動物共同的「護犢之情」與無言的犧牲。這不只是一段搬家的記事，更是對「離散」、「母性」與「堅忍」的深刻咏嘆。

Gia đình chị Vân đi Nam.

Chị Vân đã mua được một miếng đất ở Ngã Tư để chuyển nhà lên, thoát cảnh sống trên dốc. Gỗ cưa đủ, chả mấy nữa là có nhà mới.

"Đi Nam, mẹ mày bán hết đi, tháng tới cả nhà đi Nam."

Anh Tùng tuyên bố sau một chuyến ngẫu hứng theo anh Quang vào Bình Thuận chơi cho biết.

Anh Tùng làm việc ngoài Nghĩa Đàn, thỉnh thoảng về nhà. Mỗi lẫn về anh đều sang chơi nhà anh Quang là hàng xóm ở khu vườn phía sau.

Thấy anh Quang đang rèn dao, rèn cuốc.

- Rèn gì lắm thế? - Anh Tùng hỏi.

- Thong thả thì làm sẵn, trước sau gì chả đi. Ở đây suốt ngày lo gánh nước và cất rơm đã đủ chết.

- Khi nào đi gọi mình.

Sau câu nói tưởng vụ vợ đó hai người rủ nhau đi thật. Họ nói với vợ, đi một chuyến cho biết.

Nơi họ đến là Bình Thuận.

Ở đây nắng không gay gắt, gió mát rười rượi,

Cá đầy ngoài mương nước, đồng ruộng, bắt một lúc đấy xô,

Ăn cá vút đầu. Vào đây lần đầu tiên hai anh biết trên đời này có chuyện đó. Cả chỉ ăn phần thân, vứt đầu cho lợn.

Ở đây không đại hạn, không lũ lụt, không leo dốc.

Hai anh mê quá, lại được những người anh em đã đi trước thuyết phục. Nhất định phải đưa cả gia đình vào dây. Vậy là quyết. Tìm mua chung một khu vườn. Tiền đặt cọc chưa có phải vay tạm. Việc đã xong. Anh Quang ở lại dọn vườn, anh Tùng về quê thông tin cho các bà vợ, đưa các bà vợ vào sự đã rồi.

Chị Vân khóc lu loa. Không đi đâu hết. Ở đây là ở đây. Anh muốn đi thì anh đi. Còn ở ngôi nhà bên vườn kia, chị Tuyết - vợ anh Quang hào hứng sắp được đến miền đất mới đấy hứa hẹn. Chị Tuyết kêu người mua vườn, mua nhà. Có người trả giá là bản ngay, là đi luôn. Không ai mua cũng bỏ hết. Đi được là mimg. Lâu nay làng trên xóm dưới rục rịch chuyên di Nam nhưng chị Vân không bận tâm. Chị siêng năng, sáng ý, chịu khó nên cuộc sống không đến mức khốn khó như phần đông những người nông dân ở làng. Chị đảm đang xốc vác không thua gì mẹ mình. Nhà mình nấu rượu, nuôi lợn chị cũng nấu rượu, nuôi lợn. Thời gian chị mới nấu rượu, bọn trẻ của hai nhà cũng có trò đón khách của nhau. Thấy khách toan bước vào ngõ nhà này thì nhà kia đánh tiếng chào một tiếng rõ to cho khách nể mà vào mua rượu nhà mình.

Vợ chồng anh Tùng - chị Vân mâu thuẫn căng thẳng. Chị Vân nói, thả li hôn chứ không đi. Chị sẽ đưa đàn con lên Ngã Tư mở quán. Anh Tùng nói, quyết rồi, cấm bản lùi.

Chị Vân đi qua cây dối đi lên nhà mình. Mẹ đang ngồi may nón, chị ngồi bệt bên cạnh khóc lóc. Ngao ngân quả bác ơi, con lại có mang rồi. Nói xong chị lại khóc nức nở tủi thân, giờ không biết tỉnh thế nào.

Rối cũng phải nương theo một người khi chuyện li hôn đưa ra cũng chỉ là dọa dẫm. Chị Vân quyết liệt mấy cũng là phụ nữ.

Những ngày đó thấy mẹ xuống là chị khóc. Con không muốn đi. Anh Tùng làm khổ con quả bác ơi. Bọn mình xuống chơi chị cũng khóc, các em ơi chỉ sắp phải đi rồi, sắp phải xa bọn em rồi. Bọn mình về trên nhà một lúc chỉ lên theo. Nước mắt lã chã.

Còn ba ngày nữa là gia đình chị đi. Ba ngày chị vật vã. Chị không ăn, không nói. Có người đến là khóc. Khóc to như nhà có đám ma. Nửa đêm chị ra ngồi dưới gốc cây đổi khóc rì rỉ. Bà nội mình ra dỗ chị vào nhà, chỉ ôm lấy bà khóc to hơn. Hai bà cháu cùng khóc.

Sáng mai chỉ đi. Cả buổi chiều nay không ai thấy chị đâu. Khách đến chào tạm biệt mấy lượt không gặp. Những người thân lẳng lặng phân chia nhau đi tim chị. Xuống Bến Nại, xuống giếng làng, giếng Hội, giếng Trục Vực, vào Chạ Là. Chỉ sợ chị liều mình.

Mình cũng đi tìm chị. Ra vườn bà Nại, vườn bà Bách, rồi xuôi vườn ông Nghệ. Vòng đi vòng lại. Đến sát những gốc cây cọ sát vườn ở Đống thấy chị Vân đang ngồi thu lu bất động. Trời đã nhá nhem tối. Mình lùi lại, về nhà nói với mẹ là hình như chị Vân phát điên rồi. Mẹ ra vườn o Đống, ròn rên lại ngồi xuống bên chỉ. Bóng tối đã phủ trùm khu vườn. Mẹ đang lựa lời nói với chị.

Suốt một đêm người ở nhà và người sắp đi xa không ai ngủ. Đèn thắp sáng trưng cả hai ngôi nhà. Bà và cha mẹ ở hẳn bên nhà chị đêm đó. Bọn mình thì chạy đi chạy lại cả hai nhà. Bốn giờ sáng đoàn người đưa tiễn. Chị Vân không mở miệng nói câu gi. Khuôn mặt nhìn như người ngây dại.

Cả nhà tiễn chỉ ra đường quan bắt xe. Một xe bỏ chất đấy các bao tải đựng cuốc, xẻng, nồi niêu. Đi tiễn người vào Nam mà tưởng như đang đưa ma. Chẳng ai nói một tiếng to. Cải Thanh, cải Thủy thức suốt đêm, giờ ngồi chờ xe ngủ gật.

Người ra đi còn chó ở lại.

Xe đến, chỉ Vân miệng méo lại chỉ nói một câu, nhờ bác và các chị ở nhà nuôi giúp con chó cái.

Con chó cái đang chửa. Một con chó cái từng rất hung dữ.

Con chó này đã cắn Huân mười ba miếng. Huân xuống nhà chơi, bế một con chó con vừa sinh lên cưng nựng. Chó mẹ chồm lên. Bọn trẻ bỏ chạy. Nghe tiếng la hoảng hốt, chị Vân chạy trong buồng ra. Gậy quật vun vút. Con chó điên lên đớp mạnh. Huân lịm đi. Giằng được con chó ra khỏi người Huân, chị Vân ôm Huân chạy lên nhà.

Bà nội luộc ba quả trứng. Mỗi quả chia ba - tượng trưng cho chín quả trứng làm lễ gọi hồn vía về cho cháu. Chị Vân bắt lên một con gà nấu cháo bồi dưỡng. Con chó dữ vì nó cam con" quả, chị Vân khổ sở phân bua chịu tội thay con chó cái.

Giờ chủ đi rồi, con chó cải bơ vơ. Nó bỏ ăn gần một tuần.

Chị Vân đi được hai ngày thì người ta đến dỡ ngôi nhà. Còn lại nền đất trống. Con chó cái không chịu tìm chỗ mới, nó vẫn nằm ở vị trí cũ, nơi trước là thểm nhà. Nó vẫn nằm đó cả những đêm mưa.

(1) Giữ, bảo vệ con (TG).

Ngày nào chị em mình cũng mang cơm cho nó. Bà nhử nó lên nhà nó không chịu. Suốt một tháng gia đình chị Vân đi, đêm nào nó cũng tru lên từng tràng nghe thảm thiết. Bà nội bảo chó khóc nhớ chủ. Chị Vân nếu nghe tiếng khóc này chắc không cầm lòng nổi.

Thỉnh thoảng thấy con chó nằm dưới gốc cây dồi. Mình bảo với bà, nó đang xích dẫn về nhà mình rồi. Không phải đâu, nó tìm hơi chị Vân.

Đúng một lần con chó cái lên nhà mình, ngay thêm nhà, khi cả nhà đã đi ngủ.

Nó lên để sinh con. Đêm đó ba chó con ra đời. Sinh con xong, liếm láp sạch sẽ cho từng đứa con, chó mẹ bỏ đi.

Chúng mình mang cơm xuống chỗ cũ. Qua một ngày vẫn còn nguyên. Những lần tiếp theo cũng vậy. Con chó mẹ đã đi đâu? Sao đẻ xong nó mới bỏ đi? Chẳng phải nó rất cam con sao?

Huân chăm ba con chó con chưa mở mắt. Me mua về lon sữa bò. Nghe tiếng chó con khóc, Huân

lại dậy pha sữa cho vào một cái chén nhỏ, bế từng con lên dỗ dành. No nê, từng đứa ngủ ngon. Huân ngồi ngắm chúng ngủ. Tẩm ba giờ sáng chúng lại khóc. Huân nằm ở giường ngoài, trở dậy, châm đèn, xuống bếp đun nước sôi pha sữa. Mẹ Huân đang đi học. Mẹ Huân về rồi kìa. Mẹ Huân ơi con đói. Cha gọi Huân là mẹ của ba chú chó con.

Hết ba hộp sữa bò. Sang ngày thứ năm Huân tập cho các con ăn cháo loãng. Những khi Huân đi học thì bà làm giúp.

Những chú chó ngoan lớn nhanh, quấn quýt bên bà cháu. Cả ba đều lông đen mượt chứ không phải màu vàng như mẹ nó.

Một ngày người ta nhắn với nhà mình là thấy con chó mẹ chết ngoài đồng, ngay tại ruộng lúa chị Vân. Không ai biết nó chết từ khi nào.