父親與三聲九響的沉默

土地改革Cải cách ruộng đất

父親與三聲九響的沉默
作者：Trần Lệ

傍晚一場暴雨傾盆而下，父親（cha）正在田裡推水車。雨停了，父親準備回村，快到家時被一群人包圍。
全身濕透的他請求回家換件衣服，但不被允許。他被押走了。從那一刻起，他就再也沒回來。
母親與我們孩子只能在「鬥爭大會」（đấu tố）的黑夜裡見到他。

每當聽見三響鼓、九聲擂的節奏，我的心就劇烈跳動。
黃昏時分，三響九聲的鼓聲響起，那是地主被帶去村公所受審的信號。

父親從家門前經過，雙手緊緊綁在身側。我們站在前院，父親知道孩子們在看他，他低著頭走過。

第二天黃昏，又響起那三響九聲的戰鼓。我們兄弟姊妹站在前院，等待父親再次經過，依然是雙手綁緊，沉默無言。

父親捎口信回家：「讓他們拿吧，一根鍋蓋也別藏。你們若藏了一樣東西，我的罪就多一樣；你們守著一件物品，我就多坐一年牢。」

他們搜我們的家。說地主家不可能什麼都沒有。他們掘地，挖得我都快跟不上。他們在祖先的神桌底下挖出深坑，認定地主家總有黃金埋藏。他們翻開狗窩、掘開狗睡過的泥地，在牛棚柱腳下也一通亂挖。
終於，有人大叫：「黃金來了！」他們丟下鋤頭，蜂擁而上，從坑裡翻出一個罐子。打開，是一罐早年的銅幣。
他們氣急敗壞，大聲咒罵。

後來一戶新家庭搬入我們的老房。他們父子一起掘地，兒子比父親掘得更深，整整一個月不放過任何角落。花園滿是鋤頭留下的瘡疤。

三響九聲的鼓聲再次響起——

「拉出地主陳堅（Trẳn Khiên）！」

「抬頭看天！」

鬥爭之夜開始了。

天快亮了。人們已不再高喊口號，沒有人再願意上台控訴。

「那現在該怎麼辦？」隊長問。

「一發子彈解決他吧。」有人冷冷說。

我猛然一震，回頭望著那說話的人——是同村的人。他與我們家無冤無仇。
「一發子彈」的意思是要處決父親。

隔天，父親被送往香春監獄（trại giam Hương Xuần）。
當晚，他獲准短暫返家。

父親喜歡吃三葉米（gạo ba lá）混上御用糯米（cốm nếp ngự）做的飯。
母親帶著我們幾天內在稻田裡拾穗。白天撿稻被驅趕，我們只得在黃昏後偷偷下田。
終於煮出一碗飯給父親。

兩名民兵押著父親回家。但他不能進屋，只能站在豬舍下。

他站在豬圈屋簷下，繩子從綁手處延伸，繫在木柱上。
雙臂綁緊貼身，雙手尚可活動。

我端著飯碗遞給父親，他伸手來接。
那條繩子猛然被一旁藏在草叢的民兵一扯，飯碗掉落。那民兵露出得意的笑容看著。

碗沒破，飯撒了一地。
父親蹲下，一粒粒拾起放入口中。

隔天，三響九聲的鼓聲再度響起。母親帶著我們七個孩子站在路邊，看著父親走過。
他轉頭望著孩子們，彷彿想說什麼。

多年後，我與母親前往香春監獄的墓地，把父親的遺骨接回家。
我摸到那顆頭骨，輕輕捧起，輕聲呼喚。

我從潘廷逢高中（Phan Đình Phùng）畢業後，選擇考進水利大學（trường Thủy lợi）。我想：學這個，將來可以在田野與渠道間工作，少與人打交道。

入學通知寄到鄉裡。
鄉政府機密回信給學校：「其父任鄉長，其祖任總長，三代效忠帝國主義，建議拒絕錄取。」

我被取消學籍，只能回鄉當合作社農民。

青年夜間活動中，有人站起來指著我和堂弟說：
「你們兩個不如一堆糞。糞還能施肥，讓稻子長得好，養軍隊打仗。」

我們是地主的孩子。即使被羞辱，也只能沉默。

兩年後，我弟到了當兵的年紀。他被送往南方戰場，戰死異鄉。

地主的孩子，人人避之唯恐不及。
姊姊孤獨終老。我相貌平平、家境貧寒，卻娶得美嬌娘——因為她也是地主之女。

父親曾施米施穀予貧民；如今無米可施，我則施教於人。
人生在世，應當誠實善良，不該活在仇恨中。
我免費教村裡的孩子讀書寫字。

黃昏時，我坐在屋前，看著那條老路，仿佛又見父親走過，邊走邊回頭。
三響九聲的鼓聲仿佛再次響起，直震胸口。即使盛夏，我仍得加穿毛衣。

十五歲時，我是個膽怯的少年。那晚，我被關在檳榔籠裡，腳下踩著糞。
籠子稀疏，能爬出去，但我不敢。半夜，民兵已不看守，我還是不敢逃。我尿濕了褲子。

那份十五歲的恐懼，至今八十二歲仍未散去。我是個老邁又懼怕的男人。
我連發問都不敢。
我只想為後代寫下關於祖先的幾句話。
但每當提筆，我就發抖。

---

專有名詞註解：

• 父親（cha）：主角之父，於土地改革期間被當作「地主」遭受批鬥與折磨，象徵一整代受難者。

• 鬥爭大會（đấu tố）：越南土地改革時期的群眾批鬥會，模仿中國式「群眾運動」，用以清算地主與所謂反革命。

• 陳堅（Trẳn Khiên）：父親的名字，在村民面前被公審與羞辱。

• 香春監獄（trại giam Hương Xuần）：關押被捕地主與異見人士的地點，象徵極權的幽影。

• 潘廷逢高中（Phan Đình Phùng）：越南著名中學，以民族英雄命名，學生代表未來希望。

• 水利大學（trường Thủy lợi）：工科大學，主角選擇它為了避免與人接觸，突顯他的創傷與逃避。

---

簡評：
這篇回憶錄式的小說，以極其冷靜的筆法，記錄越南土地改革期間一個家庭的苦難與主角一生的陰影。全篇未有怒吼，卻字字如鉛；無聲勝有聲。從「三響九聲」的鬥爭鼓，到一碗打翻的飯、一句「不如一堆糞」，每個細節都深刻烙印著制度性羞辱與世代創傷。這不僅是對過去的控訴，更是一場記憶的捍衛。作者最後那一句：「我連提筆都會發抖」，將歷史的沉重無聲地傳遞至今。

Trần Lệ

Cơn mưa chiểu trút xuống, cha đang làm xe đẩy nước ngoài đồng. Mưa tạnh, cha về làng, gần tới nhà bị dần quần vây lại. Qụần áo ướt sũng, cha xin được vể thay quần áo nhưng không được. Cha bị giải đi. Cha đi luôn từ lúc đó. Mẹ và các con chỉ được nhìn thấy cha trong những đêm đấu tố.

Mỗi lần nghe trống ba hổi chín tiếng là trống ngực tôi đập thình thịch. Chập choạng. Trống ba hổi chín tiếng. Trống báo giờ địa chủ bị giải ra đình đấu tố.

Cha đi qua trước nhà. Hai tay bó chặt xuôi theo cơ thể. Chúng tôi đứng trước sân. Cha biết các con đang nhìn. Cha cúi đầu đi.

Chiều hôm sau, chập choạng, trống ba hồi chín tiếng nổi lên. Đàn con ra đứng trước sân, chờ cha đi qua, hai tay bó chặt xuôi theo cơ thể.

Cha chuyển lời về nhà, các con cứ để cho họ lấy hết. Một cái vung cũng không được giấu. Các con cố giữ lại một thứ gì tội cha to thêm một thứ đó. Các con giữ thêm một đồ vật cha bị kết tù thêm một năm.

Sao nhà địa chủ không có gì. Họ đào bới nền nhà. Họ đào tới đầu tôi đi theo tới đó. Họ đào dưới bàn thờ thành một hố sâu. Nhà địa chủ phải có có vàng chôn dưới đất. Họ ra ngoài thềm nhà ngang, lật cái ổ chó nằm, đào dưới ổ chó nằm. Họ tức điên lên. Họ đào dưới chân cột chuổng bò. Vàng đây rổi, một tiếng rú lên, họ vứt cuốc túa lại bên cái hũ vừa được đào lên. Một hũ tiền đổng ngày xưa. Họ chửi bới.

Một gia đình mới được dọn đến ở trong trại nhà tôi. Cha đào trước, con đào sau. Người sau đào sầu hơn người trước. Kiếm tìm suốt cả tháng. Vườn nham nhở dấu cuốc xẻng.

Trống ba hồi chín tiếng.

“Lôi cổ tền địa chủ Trẳn Khiên ra đầy”.

“Ngẩng mặt lên trời”.

Đêm đấu tố bắt đầu.

Trời đã gần về sáng. Không còn ai hăng hái. Không ai lên đấu nữa.

Đội hỏi: Giờ theo bà con nên xử thế nào?

“Một cái mọ tro cho xong”.

Tôi giật thót, quay xuống nhìn người vừa nói cầu đó. Một người ở cùng làng. Anh ta có hận thù gì nhà tôi đầu. “Một cái mọ tro” có nghĩa là “một viên đạn”. Anh muốn cha tôi bị xử bắn.

Ngày mai cha bị đưa lên trại giam Hương Xuần. Tối nay cha được cho vể nhà một lúc.

Cha thích ăn cơm gạo ba lá trộn cốm nếp ngự. Mẹ con đi mót lúa trong mấy ngày. Mót lúa ban ngày bị đuổi, chị em tôi đi mót cả vào chiểu tối, khi ngoài đổng không còn ai. Nấu được cho cha một bát cơm ngon.

Hai dân quân giải cha vể. Cha không được vào nhà. Phải đứng ngoài chuông lợn.

Cha đứng dưới mái chuồng lợn. Một sợi dây thừng nối từ chỗ trói tay buộc vào gốc cầy.

Hai cánh tay trói sát sườn. Bàn tay vẫn cử động được.

Chị em tôi ra với cha. Tôi bưng bát cơm mời cha. Bàn tay cha giơ ra đón. Sợi dầy trói giật mạnh. Bát cơm rơi xuống. Người dân quân đứng trong bụi cây cẳm sợi dây hả hê đứng nhìn.

Bát không vỡ. Cơm đổ ra.

Cha ngổi xuống, nhặt từng hạt cơm vào miệng.

Hôm sau. Trống ba hồi chín tiếng. Mẹ và bảy đứa con ra đứng bên đường. Đợi cha đi qua. Nhìn theo. Cha quay lại nhìn các con. Cha muốn nói điểu gì.

Trống ba hổi chín tiếng.

Đa năm sau tôi cùng mẹ lên nghĩa địa trại giam đưa cha vể. Tôi chạm tay vào hộp sọ. Tôi bê lên. Tôi gọi thầm.

Học xong cấp ba Phan Đình Phùng, tôi chọn vào trường Thủy lợi. Tôi nghĩ, học trường thủy lợi sau này ra trường sẽ đi làm ở ngoài đổng, ngoài mương, ít phải tiếp xúc với con người.

Giấy gọi đi học gửi về xã. Xã ghi lý lịch mật gửi ra trường Thủy lợi. “Cha làm lý trưởng. Ông làm chánh tổng. Ba đời ôm chần đế quốc. Để nghị không xét tuyển”.

Không cho tồi đi học. Tôi ở nhà làm nông dân hợp tác xã.

Những buổi tối sinh hoạt thanh niên.

Một người đứng lên chi vào mặt tôi và người em họ. “Hai đổng chí không được như đống phân. Đống phần còn có giá trị bón ruộng cho lúa tăng năng suất nuôi bộ đội ăn đánh giặc”.

Chúng tôi là con địa chủ. Bị nhục mạ phải im lặng.

Hai năm sau em tôi đến tuổi đi bộ đội. Em đi vào chiến trường miền Nam. Em hy sinh.

Con địa chủ bị xa lánh. Chị tôi ở một mình. Tôi xấu trai hèn kém nhưng lấy được vợ đẹp. Vì cô ấy là con địa chủ.

Cha cho người nghèo thóc gạo. Không có thóc gạo tôi cho người chữ. Con người sinh ra để sống lương thiện, không phải để hận thù. Tôi dạy học miễn phí cho các em nhỏ trong làng.

Những buổi chiểu ngồi nhìn ra con đường trước nhà tôi thấy dáng hình cha tôi. Cha vừa đi vừa ngoái lại. Ba hổi chín tiếng. Tiếng trống dội lên trong ngực. Người tôi ớn lạnh. Giữa mùa hè mà tôi phải mặc thêm chiếc áo len.

Mười lăm tuổi, tôi là đứa trẻ sợ hãi. Đêm, bị nhốt trong chuổng trầu. Chân giẫm lên phần. Các thanh chắn chuồng trầu thưa, có thể chui ra ngoài nhưng tôi không dám. Quá nửa đêm, dần quân không canh nữa, tôi vẫn sợ. Tôi đã tiểu ra quần.

Nỗi khiếp sỢ năm mười lăm tuổi. Nay tám mươi hai tuổi tôi vẫn là ông già sợ hãi. Tôi không dám thắc mắc một điều gì. Muốn viết đôi điểu cho con cháu biết vể cha ông mình. Cầm bút lên tôi lại run.