我花了一整天，直到凌晨兩點才讀完范翠霞的《那些年月》。實際上我中途停了很多次，去做別的事，或是在花園裡漫步，直到心情平靜下來。
這本書給了我一個對「戰爭」的重新定義。
戰爭不只是飛機、飛彈、砲彈、輸贏與屍體……它有另一張面孔，更細膩、更沉重，也更可怕。戰爭不只發生在戰場上——戰場只是其中的一小角。戰爭無所不在，並且把過去拖延到五十年後：在每一個家庭裡、在每一個人身上；在一口水、一口飯、一道眼神、一句話語中；在逃亡的路上、在海上漂流的死亡中；在離鄉的每一步思念裡；戰爭使人發狂，使靈魂支離破碎，像是被遺棄在墓地裡的壽衣——當靈魂早已流浪遠去……
戰爭沒有勝利者，也沒有失敗者，只有倖存者。這本書，就是那些倖存者的證詞。他們來自各方：共產黨與國民黨、農夫與知識分子、船民與被勞改者、留下來的與逃走的；軍人與平民、老人與小孩、男人與女人、健全與殘障……
戰爭穿越每個人的生命，毫不留情，如同一種放射性物質貫穿身體。它從1968年開始，那一年河靜的百姓自願拆屋修路，好讓車輛南下；結束於一位順化老人與一名出生在比利時的越裔青年——一位船民之子——心中揮之不去的「思念」。
人們很難真正看到戰爭的臉孔，若未曾讀過像《那些年月》這樣的書，即使他們曾親身穿越彈雨，死裡逃生。因為無論如何，那也只是單一生命中的一次經歷，無法複製。戰爭在所有人的命運上留下創痕，即使是那些從未聽過槍聲、因為生於1975年之後的幸運兒，也不能倖免。
當坐在書頁前，讀者會被推入一場無聲的戰爭——人類命運之戰。他們必須經歷一場漫長而疊加的痛苦，良知受到猛烈挑戰，直到自己站起來，走向人性。
那麼，范翠霞在《那些年月》中站在哪裡？
作者在自己的書裡「缺席」。她讓角色自己說話。范翠霞什麼都沒寫，她只是記錄。這是一種缺乏勇氣者無法承受的寫作方式。
當面對那些滿懷理想、愛情、不公、失落與痛苦的人與命運時，能夠維持幾乎絕對的沉默，是對寫作者殘酷的考驗。
這是一種極為透明的文學風格。她以鐵一般的紀律書寫：無情緒、無評論、無判斷。她筆下的人物似乎也「領會」了這種精神，他們的敘述如同一份報告。那些冷靜、自然地排列的文字，串成一條河流。戰爭與人生就這樣顯現出來。沒有形容詞，所有像「衝動」、「英勇」、「沸騰」、「死亡」、「哀痛」、「破碎」、「殘酷」、「非人」、「野蠻」……這些字眼，全由讀者自己感受並命名。
書中人物經歷的一切，甚至讓讀者難以承受，但奇妙的是，無論來自哪一方，幾乎沒有人抱怨，也沒有人仇恨。只有失落與痛苦。
正因為作者選擇完全站到一旁，不帶成見、不作判斷，只是傾聽，快速記錄從各個方向傳來的聲音，《那些年月》才真正值得那些真心希望和解、尤其希望善待過去的人閱讀，不論他們站在哪一邊。
以下是越龍的證詞。他以兩位烈士之名命名，出身於革命世家，一位姑姑來自「敵方」，另一位是「越南英雄母親」——這位女性從1955年到1973年從未在監牢外超過半年，而當戰爭結束時，她的布料被充公，菜園被侵佔……
> 「戰爭從未出現在家族故事中。父親說，戰爭是不該提起的事。爸媽不希望孩子們對戰爭產生對錯之分。國家統一了，和平了。我家裡沒有掛任何勳章或能喚起回憶的東西。全家把7月27日當作祭奠烈士的日子。」
《那些年月》——這本書也許會因其沉重的記憶令經歷戰爭的人感到疼痛，但它理應被那些早已遺忘或從未知道過的人閱讀，為了讓我們能更有尊嚴地面對歷史，也更善待彼此。
——泰浩
BÊN SỐNG SÓT…
Tôi đọc 1 ngày, đến gần 2 giờ sáng thì xong “Những ngày tháng năm” của Phan Thúy Hà. Thực ra tôi đã nhiều lần dừng lại, bỏ đi làm việc khác hoặc lang thang trong vườn, cho đến khi tâm trí dịu đi.
Một định nghĩa về Chiến Tranh.
Chiến tranh không chỉ có máy bay, tên lửa, đạn pháo, thắng thua, xác người… Một khuôn mặt khác, được vẽ tỉ mỉ hơn, trầm hơn, và ghê gớm hơn. Không chỉ diễn ra trên chiến trường, chiến trường chỉ là một góc, nhỏ thôi. Nó ở khắp nơi và kéo lê quá khứ đến 50 năm sau: trong mỗi gia đình, trong từng con người; trong ngụm nước, trong miếng ăn, trong ánh mắt, trong lời nói; cuộc chiến trên bước đường tháo chạy, trên đại dương trôi dạt chết chóc; trên từng bước li hương thương nhớ; cuộc chiến khiến con người phát điên, linh hồn họ tả tơi như những tấm vải liệm bỏ lại trong nghĩa địa khi linh hồn đã đi hoang…
Không có bên thắng cuộc, không có bên thua cuộc. Chỉ có bên sống sót. Cuốn sách là lời kể của những người sống sót. Họ ở mọi phía, cộng sản và quốc gia, nông dân và trí thức, thuyền nhân và cải tạo, ở lại và tháo chạy; lính tráng và dân thường, người già và trẻ con, đàn ông và phụ nữ, lành lặn và tật nguyền…
Chiến tranh đi qua cuộc đời của tất cả, không trừ ai, như một chất phóng xạ xuyên qua cơ thể. Bắt đầu với những người dân Hà Tĩnh xung phong dỡ nhà để làm đường cho xe vào miền Nam, năm 1968; và kết thúc bằng “nỗi nhớ khôn nguôi” của một cụ già người Huế và một chàng trai gốc Việt được sinh ra ở Bỉ – con của một thuyền nhân.
Người ta dường như khó mà thấy được khuôn mặt của chiến tranh nếu không đọc những cuốn sách như “Những ngày tháng năm”, ngay cả khi họ chính là người đã sống giữa các làn đạn và thoát chết trở về. Vì, bất luận thế nào, đó vẫn chỉ là trải nghiệm của một cuộc đời với một số phận không lặp lại. Chiến tranh hiện ra và để lại thương tích trên số phận của tất cả, ngay cả những người chưa từng nghe tiếng súng, vì may mắn sinh sau 1975.
Ngồi trước trang sách, người đọc bị đẩy vào một cuộc chiến không tiếng súng: cuộc chiến của số phận con người. Trải qua một cơn đau trường thiên chồng chất, lương tri họ bị thách thức dữ dội, cho đến khi tự mình đứng dậy, và đi về phía con người.
Phan Thúy Hà đứng ở đâu khi viết “Những ngày tháng năm”?
Tác giả vắng mặt trong cuốn sách của mình. Chị để cho nhân vật tự lên tiếng. Hà không viết gì cả, chị chỉ ghi lại. Đó là một thứ bút pháp mà người thiếu bản lĩnh không làm được.
Khi đối diện với những số phận và con người với đầy ắp lý tưởng, tình yêu, bất công, mất mát, đau khổ…, để giữ được một sự im lặng, im lặng gần như tuyệt đối, đó là một thách thức nghiệt ngã với người cầm bút.
Một thứ văn chương trong suốt. Người cầm bút giữ một kỷ luật sắt: không cảm xúc, không bình luận, không đánh giá. Nhân vật của chị dường như cũng “thấm nhuần” tinh thần ấy, họ kể câu chuyện của mình như một bản tường trình. Những con chữ lạnh lùng, thản nhiên nối nhau chạy thành dòng. Cuộc chiến và cuộc đời cứ thế hiện ra. Không có tính từ, tất cả những chữ như “bồng bột”, “hào hùng”, “sục sôi”, “chết chóc”, “đau thương”, “tơi tả”, “độc ác”, “phi nhân”, “man rợ”… là do người đọc tự cảm thấy và gọi thành tên.
Những gì các nhân vật trong sách đã trải qua khiến chính người đọc cũng khó lòng chịu đựng nổi, nhưng lạ thay, dù là bên nào, cũng không ai oán trách, không ai hận thù. Chỉ mất mát và thương đau.
Bằng cách giữ mình đứng hẳn sang một bên, không định kiến, không phán xét, chỉ nghe và tốc ký tiếng nói từ mọi phía vọng đến, “Những ngày tháng năm” xứng đáng là cuốn sách dành cho những ai có ý định thực tâm muốn hòa hợp hòa giải, và nhất là thực tâm muốn đối xử tử tế hơn với quá khứ, bất luận họ ở phía nào.
Lời kể của Việt Long, người mang tên của hai liệt sĩ, con trong một gia đình cách mạng nhiều đời, cháu của một người cô “phía bên kia” và một người cô khác là Mẹ Việt Nam anh hùng – người đàn bà mà từ năm 55 đến 73 chưa bao giờ ở ngoài nhà tù quá 6 tháng, và khi chiến tranh vừa kết thúc vải của bà bị thu, vườn của bà bị lấn…:
“Chiến tranh không có trong câu chuyện kể của gia đình. Ba tôi nói, chiến tranh là điều không nên nhắc đến. Ba mẹ tôi không muốn con cái có cái nhìn đúng sai về cuộc chiến. Đất nước thống nhất rồi. Hòa bình rồi. Trong nhà tôi không treo huy chương hay bất cứ gì gợi nhắc. Gia đình lấy ngày 27-7 làm ngày giỗ các anh”.
“Những ngày tháng năm”, cuốn sách có thể gây đau đớn cho những người đã đi qua chiến tranh bởi ký ức nặng trĩu mà nó mang trong mình, nhưng cần được đọc bởi những ai đã lãng quên hoặc chưa từng biết tới, để sống tử tế hơn với lịch sử, và với nhau…
Thái Hạo
沒有留言:
張貼留言
注意：只有此網誌的成員可以留言。