尋妻——一位盲人舅舅的遲暮人生

《尋妻——一位盲人舅舅的遲暮人生》
（原文：Năm mươi ba tuổi, cậu Nhân muốn lấy vợ）

五十三歲時，舅舅仁（cậu Nhân）想娶妻。這事為什麼不早些發生？為什麼幾十年來沒人想過為他安排婚事？

當我再次提起關於舅舅的事時，母親總是打斷我。她說，提起已過世之人的隱私，是不妥當的。

舅舅早就接受了命運的安排。直到某天，某個接近生命尾聲的日子，家中的兄弟姊妹們突然熱心起來，開始為他尋找對象。

我和姊姊恆（chị Hằng）正在香洲（Hương Châu）田裡砍越橘，遠遠地看到母親與正嬸（mụ Chính）和梅婆（bà Mai）一起騎車走在村路上。我不知道母親跑到那邊去幹嘛。她們的身影順著竹林消失在一條小巷裡。回家後我問母親，她只說：「小孩知道什麼。」隔天，麗（Lý）悄悄告訴我，昨天母親和她媽是去為舅舅仁提親。可能是事情還沒確定，母親才沒有透露。

我不是舅舅最親近的外甥。舅舅的嚴肅總讓我害怕。

我放學回來時，常看到舅舅去田裡看稻。通往田地的小路狹窄、彎曲又滑，他卻能熟練地摸索著，找到田埂，翻泥拔草。

我安靜地坐在路邊，舅舅卻仍能察覺。他拄著拐杖走近我坐著的地方說：「啊，怎麼這麼晚才回來？渴了就去富姨（mự Phú）家喝水吧。」我低聲回話。

舅舅能從腳步聲和呼吸聲分辨出哪個外甥，甚至彷彿能分辨誰在說謊。也許正因如此，我才會怕他。他認同媽媽們的處罰：「不聽話就得打。」我就更怕他了。

雖然怕他，但腳踏車壞了，還是請他修；面積周長不會算，就請他教；國文作業不懂詞意，也找他解釋。舅舅有一台收音機（đài），我們都相信聽廣播就什麼都懂了，所以有問題總是問他。

晚上他一邊編籃子，一邊聽收音機。他把收音機背在身上，幫我們家脫穀。家裡沒有牛或牛車來踩穀，媽媽便請舅舅出力。他一腳就能頂我們姊妹半天的力氣。有些年爸爸沒回家過年，舅舅就帶著收音機來陪我們。母女倆一邊炸年糕一邊聽收音機的節目直到除夕夜。

有外地人回鄉會問他：「還吹笛子嗎？」我很驚訝。媽媽說，他年輕時，每晚都會帶著笛子坐在巷口的竹林下吹奏，旋律淒美動人。只要他沒吹，鄰里都會想念。媽媽也會躺在屋裡聽那悠揚的樂聲，心裡既哀愁又感動。

他四歲那年雙眼失明。是與孩童玩耍時不小心受傷的。若是現代，只要去醫院就能簡單治好，但那年代人們缺乏醫療知識，祖父母只靠民間偏方想挽救兒子的視力。外祖父甚至整天在山上尋找護身符、幫驅邪。起初左眼失明，兩年後右眼也失去了視力。

有次家裡請村裡的木工隊來裝門。木材已有，只需付工錢與一天三餐。煮給工人吃的飯一定得有肉和蛋。母親那天教完書，去外婆家邀舅舅來串門，說可以順便看看木匠做得怎樣。其實是藉機讓舅舅來吃頓好飯。

舅舅拄著拐杖過來。工人已吃過早餐，中餐還沒開始。飯鍋裡還有飯，但菜都吃完了。母親剛從市場回來，為了備下一餐，她匆忙燉起肉，然後趕去上第三節課。

---

簡單書評：

這篇故事透過日常片段交織出一幅盲人舅舅的生命肖像。故事質樸、內斂，無戲劇化衝突，卻深蘊人情與命運的悲喜。舅舅仁既是村落的智慧之人，也是寂寞又被遺忘的一代。在命運的幽暗角落，他不抱怨、默默付出，最終仍期盼著晚來的愛情與尊嚴。

此文風格接近越南作家**阮玉安（Nguyễn Ngọc Tư）**的寫實筆觸，對於戰後農村中失能者的書寫既溫柔又真實，令人動容。

題目：最後的一碗飯——記我失明的舅舅

肉燉得香噴噴，飯也還留在爐灶上保溫。我盛了一碗飯端給舅舅（cậu）。一碗飯配上三塊肉，已算豐盛。我先將三塊肉放入碗中，再盛上飯，然後又小心地將三塊肉擺在飯上。把飯端到舅舅手上時，心裡覺得有點開心。如果舅舅問我：「怎麼一碗飯就夾這麼多肉？」我打算裝傻說：「啊，是嗎？我沒注意到。」

我到廚房去燒水泡茶，一會兒又忍不住走出來看看舅舅是否吃完了、是否說了些什麼。

他什麼都沒說。

他只是叫我出來收碗去洗。

他問我茶泡好了沒。

他摸索著尋找拐杖。

「舅舅，你要走了嗎？」

「嗯，要去撈魚（tát cá）。中午他們約好要去。」

「舅舅。」

「嗯，怎麼了？」

「你吃飽了嗎？」

「吃飽了。」

「那你走好喔，舅舅。」

他拄著拐杖，叩叩叩地下著斜坡。看來他並沒有發現剛才那碗飯裡的「小祕密」。

在外婆（bà ngoại）家過夜，每次半夜醒來，都會看到舅舅低頭坐著編東西。他總是在那裡編織。收音機（đài phát thanh）擺在床邊，一旁放著外婆剛包好的檳榔（trầu cau）。他編得似乎毫不費力，手指節奏分明地來回翻動。剛完成了一個提水籃（khau tát nước）。隔天會有人來拿，會一邊拿一邊讚嘆：「舅舅 Nhân 編得真巧！」

在所有的竹編器具中，提水籃是最難的，勝過竹簍（thúng）、竹筐（mủng）、篩子（giần）、簸箕（sàng）、簾子（nong）、墊子（gấm）。

人們給多少工錢或買竹材料的錢，他從不過問。他只是一直編。因為人們總是不斷來求他。每天都有人問：「我訂的做好了沒？」他來不及編，就指導他們回家自己動手，但沒人肯。因為他的手藝實在太細緻、太滑順、太有美感。

累了，他就站起來，倒杯綠茶，抽幾口煙絲菸（thuốc lào）。然後又坐下，削竹準備新一輪的提籃。檳榔吃完了，他輕推外婆起床再要幾塊。外婆勸他：「夜深了，睡吧，明天再編。」他不吭聲，只是躺到吊床上去。外婆起身到園裡摘新葉，拿回來，喊他：「來，吃點新檳榔。」叫了半天沒回應，以為他在鬧脾氣不理人。他的手垂落著。

他已經無法再說話了。

舅舅去世時，連一張遺照都沒有。爸爸坐在他躺過、已被放下的竹床邊，靜靜地望著他妻子的哥哥的臉。他手上握著紙與木炭，默默地描繪出那張已故之人的輪廓。那是舅舅唯一的一張肖像畫。

一張光輝的面容。

---

書評
這是一篇如絲如織、靜水流深的散文，以孩童視角回望一位失明的親人——「舅舅 Nhân」的生命最後階段。文章細膩捕捉日常瑣事中的情感波動，從一碗多夾三塊肉的飯菜，到夜裡靜靜編籃的身影，再到無聲的死亡。這不只是對一位舅舅的紀念，也是對一代人寧靜卻堅韌生命姿態的深情凝視。文中對細節的捕捉與情感的鋪陳充滿東亞大家族文化中最溫柔而複雜的情緒餘韻。

---

**書評**

這是一篇如絲如織、靜水流深的散文，以孩童視角回望一位失明的親人——「舅舅 Nhân」的生命最後階段。文章細膩捕捉日常瑣事中的情感波動，從一碗多夾三塊肉的飯菜，到夜裡靜靜編籃的身影，再到無聲的死亡。這不只是對一位舅舅的紀念，也是對一代人寧靜卻堅

韌生命姿態的深情凝視。文中對細節的捕捉與情感的鋪陳充滿東亞大家族文化中最溫柔而複雜的情緒餘韻。

Năm mươi ba tuổi, cậu Nhân muốn lấy vợ. Chuyện này tại sao không xảy ra trước đó? Tại sao mấy chục năm không ai nghĩ tới cho câu?

Mẹ gạt đi khi mình khơi lại những câu hỏi về cậu. Người đã mất, lại nhắc chuyện thẩm kín, là không nên.

Cậu đã chấp nhận số phận. Rồi một ngày, một ngày gần cuối cuộc đời, những người em người chị trong nhà sốt sắng đánh tiếng tìm vợ cho cậu.

Mình và chị Hằng đang chặt sim ở ngoài đồng Hương Châu thấy trên đường làng xa xa dáng mẹ đạp xe đi cùng mụ Chính và bà Mai. Mình không biết mẹ đi sang tận bên đây làm gì. Bóng người trên xe đạp men theo những rặng tre và khuất vào một con ngõ. Về nhà hỏi, mẹ bảo con nít biết làm chi. Hôm sau Lý nói thầm với mình, bữa qua mẹ bay và mẹ choa đi hỏi vợ cho bác Nhân. Có lẽ mẹ giấu vì chuyện chưa đâu vào đâu nói ra tội câu.

Mình không phải là đứa cháu gần gũi với cậu. Sự nghiêm khắc của cậu làm mình sợ.

Đi học về mình thấy cậu đi thăm ruộng. Lối ra đồng hẹp, ngoằn ngoèo, trơn trượt cậu vẫn dò ra được ruộng bà đâu để thủ bùn, nhổ cỏ.

Mình ngồi im bên vệ đường. Vậy mà cậu biết. Cậu huo huo gậy đi gần tới chỗ mình đang ngồi. Hà, học xong lâu rồi sao giờ mới về. Con khát nước rồi vô nhà mự Phú uống nước. Mình trả lời cậu lí nhí.

Cậu phân biệt được từng đứa cháu qua tiếng chân bước và tiếng thở. Hình như cậu còn biết được đứa nào nói dối. Có lẽ vì thế mà mình sợ cậu. Roi, bọn này nói không nghe là phải roi, cậu đồng tình với các bà mẹ. Mình cảng sợ cậu.

Mình sợ cậu nhưng xe đạp hỏng - nhờ cậu sửa. Bài tính diện tích, chu vi không làm - nhờ cậu giải. Làm bài tập môn Văn không hiểu từ - nhờ cậu giảng. Cậu có một cái đài. Các cháu tin rằng nghe dài thì hiểu biết mọi chuyện. Nên chuyện gì thắc mắc cũng hỏi cậu.

Đêm, ngồi đan, cậu bật đài để bên cạnh. Cậu khoác đài bên người đi ra nhà mình đạp lúa. Nhà không có trâu bò giẫm cho hạt lúa bong ra, mẹ mượn bàn chân vững chãi của cậu. Chị em mình trì trật đạp cả buổi không bằng sức cậu đạp ào ào một lúc ban đêm. Những cái Tết cha không dược về, cậu mang dài ra cho mẹ con vui vẻ. Bên bếp lửa, mẹ con giã bột rán bánh, cậu bật to đài chờ ăn bánh rán xong về trước giao thừa.

Người xa quê về hỏi cậu giờ có còn thổi sáo. Mình ngạc nhiên. Mẹ bảo, hồi còn trẻ đêm nào câu cũng mang sáo ra ngồi dưới rặng tre trước ngõ thổi. Những điệu nhạc dân gian tha thiết. Đến giờ đấy mà cậu chưa thổi sáo là người ta mong. Mẹ nằm trong nhà nghe âm thanh réo rắt buồn thương anh.

Bốn tuổi cậu bị mù. Vì một sơ ý khi bọn trẻ con chơi với nhau. Tình trạng mắt của cậu, nếu ở thời đại này, đến bệnh viện là chữa đơn giản. Nhưng thời đó nhận thức hạn chế, ông bà cầu cứu ánh sáng cho con trai bằng những bài thuốc lang băm. Ông ngoại đi cả ngày tìm thấy mo cũng đuổi tà ma. Ban đầu mắt bên trái không nhìn được, hai năm sau lan sang mắt bên phải.

Nhà mình nhờ một đội thợ mộc trong làng đến làm cửa. Gỗ có sẵn, thợ đến làm công lấy tiền và ăn một ngày ba bữa. Bữa cơm nấu cho thợ lúc nào cũng phải có thịt, trứng. Mẹ đi dạy, qua nhà bà ngoại bảo cậu ra chơi cho vui xem thợ làm có cẩn thận không? Mẹ lấy cớ để những ngày hôm đó cậu ra ăn bữa cơm ngon.

Cậu chống gậy ra. Thợ đã ăn sáng, bữa trưa thì chưa tới. Trong nổi cơm vẫn còn nhưng thức ăn hết rồi. Mẹ nghỉ dạy hai tiết đầu đi chợ mua thức ăn vừa về. Mẹ vội vàng kho nổi thịt trước khi vào dạy tiết ba.

Nổi thịt kho thơm ngon. Cơm vẫn lại trên bếp một lúc cho nóng. Mình mang bát xới cơm cho cậu. Một bát cơm ba miếng thịt cũng là nhiều. Mình gắp ba miếng thịt cho vào bát trước rồi mới lấy cơm. Sau đó gắp tiếp ba miếng thịt đặt lên trên bát. Mang bát cơm lại tay cậu trong lòng vui vui. Nếu cậu hỏi sao một bát cơm thôi mà con lấy nhiều thịt thế này mình sẽ vờ à thế à con không để ý.

Mình vào bếp đun nồi nước chè, chốc chốc lại ra ngoài bàn nhìn xem cậu đã ăn hết cơm chưa, có nói câu gì đó hay không.

Không thấy cậu nói gì.

Cậu kêu mình ra lấy bát vào rửa.

Cậu hỏi có nước chè chưa.

Cậu quờ tay tìm gậy.

- Cậu về à?

- Về đi tát cá. Trưa nay bọn nó hẹn đi tát.

- Cậu.

- Gì vậy?

- Cậu no chưa.

- Rồi.

- Cậu về nha cậu.

Tiếng gây khua lộc cộc ra con dốc. Có vẻ như cậu không phát hiện ra bí mật của đứa cháu trong bát cơm vừa rồi.

Vào nhà bà ngoại ngủ đêm, lần nào tỉnh giấc cũng thấy cậu đang ngồi cúi mặt đan. Cậu ngồi đan. Đài phát thanh đặt bên giường. Một nắm trầu cau bà vừa têm bên cạnh. Cậu đan mà như không. Những ngón tay đưa đi đưa lại nhịp nhàng. Một chiếc khau tát nước vừa xong. Ngày mai người ta đến lấy khau xuýt xoa khau anh Nhân đan sao tài thế. Đan khau là khó nhất trong các loại thúng, mủng, giần, sàng, nong, gấm.

Người ta đưa bao nhiêu tiền công tiền tre cho bà câu không biết. Cậu đan. Vì người ta nhờ vả quá. Ngày nào cũng vài ba người tới hỏi của em đã xong chưa. Cậu đan không kịp, hướng dẫn họ về nhà tự dan nhưng không ai chịu. Cái thúng cái mủng cái sàng dưới bàn tay lụa là của cậu mượt mà tinh tế.

Mỏi lưng, cậu đứng dậy lên bàn rót bát nước chè xanh, rít vài hơi thuốc lào. Cậu lại ngồi xuống vót tre làm khung dan cái khau mới. Trầu đã hết, cậu lại lay bà dậy cho vài miếng. Bà bảo cậu khuya rồi ngủ đi dan lát gì nữa để mai. Cậu không nói gì, lại võng nằm. Bà dậy đi ra vườn hái lá trầu tươi. Đưa miếng trầu mới, bà gọi cậu mãi không thưa. Anh này giận mẹ hay sao không nói gì. Bàn tay cậu buông thõng. Cậu không nói được lời nào nữa.

Cậu chết không có một tấm ảnh thờ. Cha ngồi bên chiếc chõng cậu nằm đã hạ xuống, lặng ngắm nhìn khuôn mặt người anh trai vợ. Trên tay cha là tờ giấy và mẩu than. Cha đang khắc họa từng đường nét trên khuôn mặt người đã chết. Đó là bức chân dung đầu tiên và duy nhất của cậu. Một khuôn mặt ngời sáng.