〈完稿補遺〉：環的故事

〈完稿補遺〉：環的故事

霞到河內上大學的時候，環南下了。那天，一位來家裡招工的女人告訴我：只需交給她五十萬越盾（500 nghìn đồng）作為介紹費，她就會負責安排我到西貢（Sài Gòn）一座大型加工出口區（khu chế xuất）擔任工人，月薪超過五十萬越盾（500.000 đồng）。

母親一開始不願我去，因為她根本湊不出那筆介紹費。我堅持非去不可，母親終究還是心軟了，設法去借錢。

我與光（Quang）與俄（Nga）兩人同行，三人是高中同班同學，一起踏上人生中第一次遠行。車子開到另一個鄉村，還上了幾位跟我們一樣神情茫然的少年。那時是初秋，仲介跑遍鄉間招募剛高中畢業、尚未升學的孩子們當工人。

抵達西貢，我們才知道要去製鞋廠工作。依仲介分配，光和俄負責鞋底部門，我則在縫製部門。兩人隔天便得上工，我則需接受一個月的縫紉培訓。

我身上沒有錢，仲介先借給我十五萬越盾（150.000 đồng）作為一個月的生活費，說等領到第一個月薪水後再還。

我們三人同住在仲介安排的租屋區。

光與俄只撐了三天便辭職了。她們受不了惡臭與工廠內悶熱的空氣。「我們寧願損失那五十萬，也要回家。」

見我因為害怕獨自留下而哭泣，她們便撒謊說只是出去走走，很快就會回來。

我手上只有十五萬，要怎麼吃一個月的飯？人生地不熟，沒錢就等於等死。我決定每天只吃一餐——午餐。

我的午餐是一碗飯加上一點豆腐滷菜（bia dâu phụ），把滷豆腐當空心菜吃。天天吃豆腐，導致我之後只要看到豆腐就頭痛欲裂。

下午課程結束後，我必須步行兩公里回到宿舍，飢腸轆轆。若再多吃一餐就會打破規劃，難以支撐整個月。我便躺下來，俯臥在床上，反覆告訴自己：「不餓，一點都不餓。」默念十遍後，飢餓便漸漸退去。每天晚上，當房東一家在屋內吃晚飯時，我就在外面用這樣的「咒語」安撫胃袋。

一個月後，我學成了，拿到了職業證書，正式上班。

第一天上班：

午餐鈴聲響起，像其他人一樣，我飛奔到食堂。一位姐姐說：「快吃完還能小憩一下。」

剛踏進食堂我便震撼了——飯菜擺滿整個托盤，想吃多少就吃多少，毫無限制。我一邊扒飯一邊想到家人，心中一陣酸楚。如果哥哥姊姊們年輕時也能來當工人，就算沒有薪水，光是每天能吃這麼一頓，也值了。他們這輩子哪曾見過這樣豐盛的飯菜？只需舀來就能吃，不需多想。

第二天：

我請假上廁所，從三樓跑到一樓，廁所前排了一長隊工人。等了十分鐘才輪到我。上完後我拼命跑回三樓。

「妳給我上來！」

「偷懶去睡覺啊？」

「剛上班就開始耍花樣。」

我站在生產線前端，所有目光都聚焦過來，我低著頭，連忙道歉。

第三天：

又是站在生產線前端，被罵得狗血淋頭。

「妳是腦袋進水了嗎？」

「想被炒魷魚是不是？縫成這樣！」

這裡只有一種聲音——謾罵。有人罵，有人默不作聲，或者大家一起罵。

第六天：

午餐鈴響，人群蜂擁而出。樓梯狹窄，工人你推我擠。一名女工在樓梯中間摔倒，被後面蜂湧而至的人群踩過，當場昏厥。一個月後，她的家人才從西貢的醫院接她回家，順帶領回一筆賠償金，因為她腿骨折再也無法工作了。

我仍然每天只吃一餐。工廠的午餐我盡量吃多，三碗、四碗，後來能吃到五碗。這十五分鐘的用餐時間，是我一整天的食物份量。

第一個月的薪水是六十二萬越盾（620.000 đồng）。

扣除五萬的房租、十五萬的預支生活費，還有水電費……我去郵局匯了十萬越盾（100.000 đồng）回家給媽媽。

從郵局匯款那刻起，我心中忐忑不安，每晚翻來覆去地想：媽媽收到錢了嗎？她會有什麼反應？她一定會很驚訝。

八天後，我猜錢該到了，便跑到郵局，請他們在週日中午打電話到家鄉的通訊所，通知爸媽接聽女兒的來電。

週日中午十二點，電話那頭傳來爸爸的「喂」，我立刻放聲大哭，哭到說不出話來。爸爸也沉默不語。通話結束，我被收了五萬越盾——等於一個月房租。我竟然還沒問到錢是否真的寄到了。

我又請郵局下週同一時間再撥一次。

那天爸爸不在，是嫂嫂來接電話。我不好意思，只聊了幾句便掛了。我不想讓嫂嫂知道我有匯錢回家。

為什麼媽媽不來接電話？後來她轉達說她不會接電話，別再浪費錢打來了。

我寫信給媽媽：「媽媽，請保重身體，別為我操心。我的生活已經穩定，在這裡我過得很好，和家裡完全不一樣……」寫到「我在這裡過得很好」時，眼淚不斷湧出。眼前浮現的是一幕幕辛酸。揉掉信紙，重寫。

再寫到「我在這裡過得很好」時，依然止不住眼淚，又把信揉掉了。

媽媽不識字，收到信得請鄰居姊姊唸給她聽。聽完後，她再口述內容，讓姊姊代筆回信。

媽媽在信裡說，她已收到那10萬盾（100.000 đồng），知道我在那裡過得很好，就放心了。她勸我專心工作，不要想家，家裡爸爸媽媽都很好。

每個月發薪後我都去郵局匯10萬盾給媽媽。我叮囑她要每天拿這筆錢買魚露和鹽。

媽媽又請鄰居姊姊寫信來，說她會把我寄的錢存起來，已經存下來買了一頭牛，將來可做本錢。

我回信說：「媽媽別買牛，我不會回家的，我在這裡很好，不會回去的。」

這次的信不是媽媽轉述，而是那位姊姊自己寫來的。她說，我匯回的錢媽媽拿去買了一頭牛，但那頭牛已經被偷走了。牛丟了，媽媽傷心欲絕，哭了一整週，說她心疼我，白白辛苦了。

我不為失去那頭牛難過，我心疼的是媽媽。

後來姊姊嫁到外地，無法再幫忙寫信。從那時起，寫信給我的是爸爸。

---

書評小語：

這篇〈環的故事〉是一則赤裸而深切的移工記事，刻劃出年輕女子離鄉背井、為求溫飽而與現實搏鬥的真實經歷。作者以近乎白描的語調，將都市工廠中如地獄般的勞動環境、飢餓、思鄉與親情糾葛，一點一滴地堆疊出來，令人動容。沒有憤怒的控訴，卻有淚水中的倔強；沒有明亮的希望，卻有母女間微光般的關照。這不只是一段個人記憶，而是一整代貧苦人家對「出路」的迷茫與堅忍。

父親的信

「越南社會主義共和國
獨立－自由－幸福

我名叫：潘登省（Phan Đăng Tỉnh）
寫給我女兒名叫：潘氏環（Phan Thị Hoàn）

父親寫這封信是要報告家鄉的情況。

向你報告，父親我身體還好，像當年胡志明（Bác Hồ）那樣。妳離家在外，會想念爸爸媽媽這是理所當然的，但妳還記得我們那間貧窮、簡陋的茅草屋嗎？雖簡陋，卻像胡志明的故居一樣美麗而溫情。

關於妳媽媽的事，別太操心。以前爸爸喝醉時會罵媽媽，但自從妳離開後，爸爸就再也沒罵過她了。

經濟方面，去年勝利輝煌，今年前線肯定會更好。

信末，父雖年老但身體仍然健康。妳安心與生活搏鬥吧。

寫信人：潘登省（Phan Đăng Tỉnh）」

——這字跡是父親的，這些句子是父親的，親切而熟悉。我一遍又一遍地讀，讀到背下來。眼前浮現的是那間破舊、殘破的茅草屋。屋裡什麼都沒有，只有一張泡茶桌、兩張竹床、灶台和兩口棺材疊在一起，用沾滿灰塵的紗布蓋著，是為父親和母親準備的。

我工作的加工出口區有兩萬三千多名工人。三四個月內，每個人都要展現出自己的壞習性和殘酷本性，才能撐得下去。那幾個月，只有父親的信和母親的留言能讓我在夜裡掉淚。

我記得那天凌晨三點，母親叫我和姐姐起床吃地瓜。

我們好高興啊，地瓜熱呼呼、香噴噴，兩姊妹吃得肚子鼓鼓的，根本睡不著。

天剛亮，巷子外傳來奇伯伯的咒罵聲。昨晚他的地瓜田被偷了。他的地瓜田就在我家巷口，他沒指名道姓，只是站在巷口朝我家門廊咒罵。一整個早上，哥哥都躺在床上，一動也不動。自從退學後，他什麼都沒做。

他退學是因為太餓。從家裡到武光高中（Vũ Quang）有八公里，雨天泥巴深及腳踝。去學校得捲起褲管，穿過稻田、池塘、鐵路和墳場，他腿軟走不動，在地瓜田暈倒。村民叫母親帶稀飯來，灌進他嘴裡，稀飯流到哪他就醒到哪。老師來家裡問為什麼不念書，他回答：「我笨，我不想上學。」

為了減少家裡一張嘴，母親讓姐姐永（Vịnh）南下當傭人。人家答應說，工作六年後可以上西貢當工人。

六年過去，永姐已十六歲。雇主的母親瘫痪，她只好再照顧四年。二十歲那年她才離開這個一旦踏出就永不想回頭的地方。

當工人三年後她辭職了，去當美髮店的助理。學會剪髮技術後，她開了間理髮店，生意太好，她又請了兩位員工幫忙。

永姐沒結婚。艱苦的歲月太長，陰影揮之不去，她心裡害怕。

三年後她買了一塊地，蓋了間漂亮的房子，把爸媽接來住，彌補那些年孤苦無依的生活。父母只住了半年就說想回家。這裡太無聊，他們不習慣。他們寧願回鄉下再苦也行。姐姐不讓他們回，他們就以割舌相逼。

爸媽最後還是回到故鄉，繼續過以前那種生活。子女寄回來的錢全存進定存。

父親打電話來說，母親身體很差。永姐關了店回家照顧他們。

母親靠著床邊坐著。每餐父親都要她吃肉吃魚。姐姐夾青菜給母親，父親就撥開生氣地說：「這輩子吃夠菜了，現在還讓她吃菜；她活不了多久了，吃菜飽了還怎麼吃肉？」

母親連續十六天沒排便。她開始喘不過氣、頭痛。父女倆租車帶母親上醫院。回來時醫生交代要給她合理飲食。只吃肉魚不吃青菜，才會變成這樣。

姐姐說，現在要讓母親多吃蔬菜、多喝水。

吃冰淇淋也算喝水。大熱天父親騎車去買冰淇淋。買回兩支，一支六千越盾給母親，一支一千越盾的自己吃。2017年，父親坐在母親身邊吮著一支一千塊的冰淇淋，說自己就喜歡這種。那段貧困歲月從未停止過。姐姐不願讓父母知道她的悲傷。

「我這輩子就當白活了」，她說，當錢最終也無法讓父母脫離苦難。

😀😀😀😀

那年夏天，丈夫與兩個孩子第一次回鄉。

出發前我就和丈夫說好娘家的狀況，免得他回去會太震驚。

「我家像巷口那些賣螺肉米線的小攤那樣。」

「我知道了。」

「我們打開滑門先看一眼，如果你受不了，我們就直接走吧。」

全家坐飛機回去。

迎接我們的是小姨一家與滿滿的親戚。第一頓飯熱鬧得像場婚宴。親友們來看看朋友的丈夫、聽兩個孩子講可愛的南部口音。到晚上十點全家才睡。

仍是兩張竹床。父母睡在廚房旁那張。另一張靠門口的留給我們一家四口。

夏天的單人床太熱，四個人擠不下。丈夫只好把泡茶桌旁的兩張椅子併起來睡。

做完早餐後，丈夫去挑水。挑到第六桶水時，水桶爆裂，結果那晚兩肩痠痛無法再挑水，只好隔天由我接手。

兩個孩子想吃雞肉。我們夫妻走遍整個村莊才買到一隻公雞。

「我們回去吧？」我試探丈夫在娘家待了五天的感受。

「為什麼要回？我快習慣了。」

那天下午我們夫妻倆坐在門外乘涼，眼前是丟荒的空地與剛收割完的稻田。

「以後退休我會回來這裡創業致富。」丈夫說。

我不明白他話中意思。

「妳沒看到嗎？這裡土地這麼多，卻全荒廢了。」

「現在只種一季，不像以前種兩季了。」

「為什麼你爸媽不挖口井？八十歲了還得自己挑水？」

「每家都挑水啊。你問了我才想起來，對欸，我家怎麼沒挖井。」

「妳看整個院子，有哪棵樹是有經濟價值的？回鄉還要去市場買菜，而那些菜還是從別的地方運來的。我今天去了五戶親戚家，沒一戶有自家菜園。」

「對喔。」

「妳不覺得奇怪嗎？為什麼大家要離鄉背井？明明鄉下不缺土地。」

「這裡太極端了，不是太熱就是太雨，什麼都難做。」

「不是這樣的。」

「那是什麼原因？」

其實老人家早就不該那麼苦了。

「大家現在還是那麼苦。幾乎沒改變。」

「這才可怕。這裡有地有勞力，卻缺一個帶頭人。」

夫妻對話像在寫文章，說起來也有點好笑，我忍不住笑出來。

在娘家二十天，丈夫每天睡在兩張椅子拼成的床上。我問他還敢不敢再來，他說會來，但下次要帶吊床，不然太傷腰。

我只要這樣就夠了。至於荒地與外購蔬菜的問題，就不多談了。

---

簡短書評：
這篇散文以平實卻深刻的筆觸勾勒出越南鄉村家庭的代際變遷與苦難循環，透過父親的一封信引出女兒的回憶與省思，折射出貧困、責任、孝道與土地倫理之間的張力。字裡行間藏著壓抑的愛、無聲的苦與一絲絲難以釋懷的溫情。這不僅是一篇關於越南家庭的故事，也是對全球南方地區普遍貧困與遷移現象的深情注解。

VIẾT THÊM

Chuyện của Hoàn

à ra Hà Nội học đại học thì mình vào Nam. H Người tuyển công nhân đến nhà mình. Bà nói, chỉ cần 500 nghìn đồng phí môi giới. Bà có trách nhiệm đưa vào Sài Gòn làm công nhân tại một khu chế xuất lớn. Lương ổn định trên 500.000 đồng một tháng.

Mẹ không muốn mình đi vì không kiếm đâu ra tiến phí nộp cho bà ta. Mình một mực đòi đi. Mẹ đành phải chiếu lòng, tìm người vay tiền.

Mình đi với thẳng Quang và thằng Nga. Ba đứa cùng lớp tốt nghiệp cấp ba lên chuyến xe đi xa đầu tiên trong dời. Xe chạy đến xã khác đón thêm người cũng là bọn nhìn lớ ngớ như bọn mình. Vào đầu mùa thu, người môi giới về các vùng quê tìm công nhân là những đứa vừa tốt nghiệp cấp ba, chưa thi được vào trường nào học tiếp.

Đến Sài Gòn, bọn mình được biết sẽ làm công nhân giày da. Theo sự phân chia của người môi giới, Quang và Nga làm ở bộ phận đế giày, mình làm bộ phận may. Hai đứa vào hôm nay thì ngày mai đi làm luôn. Mình phải đi học may một tháng.

Mình không có tiến mang theo, bà môi giới cho ứng 150.000 đồng tiến ăn, chỉ tiêu hàng ngày, khi nào nhận lương tháng đầu tiên thì trả.

Ba đứa cùng ở chung một dãy nhà trọ của bà.

Quang và Nga làm được ba ngày thì bỏ. Chúng không chịu đựng nổi mùi hôi thối nồng nặc và không khí nóng bức trong xưởng giày. Bọn tao chấp nhận mất năm trăm, về thôi.

Thấy mình khóc quá vì hoảng sợ phải ở lại một mình, hai đứa nói dối là đi chơi loanh quanh vài ngày rồi quay lại.

Với 150.000 đồng, mình sẽ ăn những bữa cơm thế nào cho vừa một tháng? Không quen ai ở đây, tiền hết là chết đói. Mình quyết định mỗi ngày ăn một bữa. Ăn bữa cơm trưa.

Bữa ăn trưa của mình là hai bát cơm và một bia dâu phụ. Ăn đậu phụ ngân quả thay bằng rau muống. Ngày nào cũng ăn đậu phụ khiến sau này mình bị lên cơn nhức đầu mỗi khi nhìn thấy đậu phụ.

Buổi chiều học xong, đi bộ hai cây số về nhà trọ bụng đói cồn cào. Ăn thêm bữa nữa là phá kỉ luật, là không đủ tiến kéo dài hết tháng. Mình lên giường nằm. Mình nằm sấp. Tự nhủ là chẳng đói, chẳng thấy đói gì cả. Lặp đi lặp lại câu đó mười lần là cơn đói biến mất. Buổi tối nào cũng thế, khi bên kia nhà bà chủ ăn cơm tối thì ở ngoài này mình lại lấp đấy dạ dày bằng câu niệm chú đỏ. Không đói. Chẳng thấy đỏi gì cả.

Học xong một tháng được cấp tờ chứng chỉ nghề, mình được nhận đi làm.

Đi làm.

Ngày đầu tiên:

Kẻng báo giờ ăn cơm trưa. Giống như mọi người, mình chạy thật nhanh đến nhà ăn. Tranh thủ ăn để còn chợp mắt, một người chị nói vậy.

Bước vào nhà ăn cảm giác choáng váng. Những khay cơm đấy tràn. Thịt rau đấy tràn. Muốn ăn bao nhiêu cũng được. Ăn xả láng. Ăn không cần nhìn trước nhìn sau. Vira xúc cơm ăn vừa nghĩ về nhà. Nghèn nghẹn trong lòng. Ước sao các anh, các chị mình còn trẻ để vào đây làm công nhân. Cứ làm rồi đến bữa ăn cơm, không cần lương. Các anh các chị cả đời biết bao giờ mới được đứng trước một khay cơm đầy ắp ủ thể này. Chỉ việc xúc mà ăn không phải nghĩ gì.

Ngày thứ hai:

Mình xin phép đi vệ sinh. Chạy từ lầu ba xuống lầu một, trước cửa nhà vệ sinh cả một hàng dài công nhân đang xếp hàng chờ. Mười phút mới tới lượt mình. Xong, hùng hục chạy từ lầu một lên lầu ba.

- Cô lên đây!

- Trốn việc đi ngủ à?

- Mới vào làm đã giở thủ đoạn.

Đứng ở dầu chuyển, tất cả các cặp mắt nhìn lên. Mình cúi gằm đầu. Li nhỉ nói lời xin lỗi.

Ngày thứ ba:

Lại lên đứng đầu chuyển cắm mặt chịu trận.

- Cô óc chó hả?

- Muốn đuổi việc hay sao mà để lỗi may vậy.

Ở đây chỉ có một thứ tiếng đó thôi. Là tiếng chửi. Kẻ chửi người im hoặc cả hai cùng chửi.

Ngày thứ sáu:

Kẻng báo giờ ăn. Lại ủa chạy. Cầu thang hẹp mà người thì xô đẩy lớp trước lớp sau như cỗ xe ùn ùn về phía trước. Một công nhân nữ trượt chân bị ngã giữa cầu thang, những bàn chân giẫm lên người cô theo đà xô đẩy từ phía sau. Cô gái ngất xỉu. Một tháng sau gia đình vào Sài Gòn, đến bệnh viện đón cô về, cùng một số tiến đến bù việc bị gãy chân không đi làm được nữa.

Mình vẫn duy trì mỗi ngày ăn một bữa. Bữa cơm trưa ở nhà máy cố ăn thật nhiều. Ba bát. Bốn bát. Rồi tới lúc mình ăn được năm bát. Phần ăn cho cả ngày chỉ trong mười lăm phút này.

Tháng lương đầu tiên là 620.000 đồng.

50.000 tiến nhà trọ. 150.000 tiến ứng hôm trước. Tiền điện, tiền nước...

Hỏi đường ra bưu điện gửi về cho mẹ 100.000.

Từ lúc ra bưu điện gửi tiền về cho mẹ, lòng dạ bốn chốn không yên. Đêm nào cũng thao thức băn khoăn không biết mẹ đã nhận được tiến chưa. Cảm giác của mẹ khi nhận được tiền thế nào. Chắc mẹ ngạc nhiên lắm.

Tám ngày đã qua, đoán lúc này tiến đã về đến tay mẹ, mình chay ra bưu điện gọi về bưu điện xã nhờ nhắn cha mẹ mười hai giờ trưa Chủ nhật lên nghe điện thoại con gái.

Mười hai giờ trưa ngày Chủ nhật. Nghe tiếng cha a lô đầu dây bên kia mình òa khóc. Khóc nức nở. Cổ họng nghẹn lại không nói được gì nữa. Cha cũng không nói một câu gì. Buông điện thoại, hết 50.000 đồng -bằng số tiền một tháng thuê nhà trọ. Vậy là vẫn chưa hỏi được cha tiến đã về đến nhà chưa.

Lại nhắn bưu điện xã mười hai giờ trưa Chủ nhật tuần sau cha mẹ ra nghe điện thoại con gái.

Hôm đó cha đi vắng, chị dâu ra. Mình ngại. Hỏi thăm vài câu chuyện ở nhà thì gác máy. Mình không muốn chị dâu biết chuyên gửi tiến.

Sao mẹ không ra nghe điện? Sau này mẹ nhắn, mẹ không biết nghe điện. Đừng tốn tiến vào các cuộc gọi điện.

Mình viết thư cho mẹ. Mẹ ơi, nhớ giữ sức khỏe, đừng lo gì cho con. Cuộc sống con đã ổn định. Ở đây con sướng lắm, không phải như ở nhà... Viết đến câu "ở đây con sướng lắm" hai mắt ầng ậc nước. Bao nhiêu cảnh khổ nhục cứ hiện lên. Vò là thư, viết lại.

Viết đến “ở đây con sướng lắm" lại không ngăn được nước mắt. Lại vỏ lá thư lần thứ hai.

Mẹ mình không biết chữ. Thư về phải nhờ chị hàng xóm đọc. Nghe xong thư con gái, mẹ lại đọc cho chị ấy viết. Chị ấy viết cho mình và mẹ gửi lời nhắn.

Mẹ nhắn, mẹ đã nhận được 100.000 đồng. Biết ở trong đó con sướng lắm mẹ yên tâm. Con tập trung cống hiến cho công việc công ty, đừng nhớ nhà. Ở nhà cha mẹ khỏe mạnh.

Tháng nào nhân lương xong mình cũng ra bưu điện gửi về cho mẹ 100.000 đồng. Mình dặn mẹ hằng ngày phải dùng tiến này mua mắm, mua cả.

Mẹ lại nhờ chị hàng xóm viết thư vào. Tiến con gửi mẹ giữ cho con. Mẹ đã góp lại mua cho con một con bỏ làm vốn sau này.

Mình viết trả lời, mẹ đừng mua bò, con không về đâu, con ở trong này sướng lắm, con không về.

Thư chị hàng xóm, lần này không phải mẹ nhắn mà chị ấy viết riêng cho mình. Toàn bộ tiến em gửi về mẹ đã mua bỏ. Và con bò đã bị ăn trộm mất rồi. Mất bò, mẹ em ôm, khóc suốt cả tuần nay, mẹ nói thương em, bao nhiêu công sức làm việc của em.

Mình không tiếc mất con bỏ. Mình xót thương mẹ.

Chị hàng xóm đi lấy chồng xa, không viết thư hộ mẹ được nữa. Từ đó người viết thư cho mình là cha.

😀😀😀😀

Thư của cha:

"Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam

Độc lập - Tự do - Hạnh phúc

Tên tôi là: Phan Đăng Tỉnh

Gửi con gái tên là: Phan Thị Hoàn

Cha viết thư này thông báo tình hình ở quê nhà.

Báo cáo con cha vẫn khỏe như Bác Hồ ngày xưa. Con xa nhà nhớ cha nhớ mẹ thì đã đành nhưng con có nhớ ngôi nhà mái tranh nghèo đơn sơ như nhà Bác Hồ nhưng vẫn rất đẹp và ân tình của ta nữa không.

Về phần mẹ con đừng trăn trở. Trước đây cha say rượu về chưởi mẹ nhưng từ ngày con đi cha không chưởi mẹ nữa.

Về tình hình kinh tế thì năm qua thắng lợi vẻ vang năm nay tiến tuyến chắc càng thẳng to.

Cuối thư cha tuy già nhưng còn mạnh khỏe. Con yên tâm chống chọi với đời.

Người viết thư: Phan Đăng Tỉnh."

Nét bút này của cha. Câu chữ này của cha. Thân thương gần gũi. Mình đọc đi đọc lại đến thuộc. Hiện ra trước mặt là ngôi nhà mái tranh xập xệ toang hoác. Trong nhà không có gì ngoài bàn uống nước, hai cái giường tre, cũi bếp và hai cỗ hậu sự đỏ ròng chồng lên nhau phủ lớp vải màn lấm bụi của cha và của mẹ.

Khu chế xuất mình làm hơn 23.000 công nhân. Qua ba, bốn tháng làm việc, mỗi người phải bộc lộ hết tỉnh xấu và sự tàn bạo thì mới trụ được. Năm tháng ấy chỉ có những lá thư của cha, lời nhắn của mẹ mới làm cho mình rơi nước mắt trong đêm.

Mình nhớ bữa đó ba giờ sáng mẹ gọi hai chị em dậy ăn khoai.

Phấn khỏi quá, khoai nóng ngon quá, hai chị em mình ăn no căng bụng không ngủ tiếp được nữa.

Trời vừa sáng, ngoài ngõ là tiếng ông Kỳ chửi vọng vào. Đêm qua ruộng khoai ông bị bởi trộm. Ruộng khoai ông ngay đầu ngô nhà mình. Ông không kêu tên ai mà cứ đứng ở ngõ nhìn vào hiên nhà mình chửi. Suốt buổi sáng anh trai nằm im trên giường. Từ ngày bỏ học anh chẳng làm gì.

Lí do anh bỏ học cũng vì đói. Con đường ra trường cấp ba Vũ Quang tám cây số trời mưa bùn lên mắt cá chân. Đi học quần xắn lên cao, đi qua cánh đồng, qua

bâu, qua đường sắt, qua bãi tha ma, chân anh bủn rủn bước không nổi. Anh bị xỉu trên ruộng khoai. Người làng gọi mẹ mang cháo loãng ra đổ vào miệng. Cháo trôi tới đâu anh tỉnh tới đó. Thầy giáo đến nhà hỏi li do em bỏ học. Anh thưa với thầy là em học dốt, em không thích đi học.

Để nhà bớt một miệng ăn mẹ cho chị Vịnh vào Nam giúp việc. Người ta hứa ở được sáu năm sẽ cho lên Sài Gòn làm công nhân.

Sáu năm trôi qua, chị Vịnh mười sáu tuổi. Mẹ của người chủ gây chân nằm liệt giường, chị phải ở lại chăm bà thêm bốn năm nữa. Hai mươi tuổi chị mới được rời khỏi nơi mà bước ra đi rồi không bao giờ còn muốn quay trở lại.

Sống đời công nhân được ba năm thì chị bỏ. Chị đi phụ việc cho một cửa hàng cắt tóc gội đầu. Học được nghế cắt tóc. Chị mở cửa hàng cắt tóc, gội đầu. Quản đông khách, chị phải thuê thêm hai thợ nữa mới làm hết.

Chị Vịnh không lập gia đình. Cuộc sống khốn khổ kéo dài ám ảnh. Chỉ sợ.

Ba năm sau chị mua được miếng đất. Xây được nhà đẹp, chị về quê mời cha mẹ vào ở, bù đắp những năm tháng buồn tủi không gia đình. Cha mẹ vào với ở với chị Vịnh được nửa năm thì đòi về. Ở đây buồn quá, cha mẹ không quen. Cha mẹ muốn về quê, sống khổ mấy cũng chịu được. Chị không cho về, cha mẹ dọa căn lưỡi.

Cha mẹ về quê tiếp tục cảnh sống như trước. Số tiến các con gửi về làm sổ gửi tiết kiệm.

Cha gọi điện báo ở nhà mẹ yếu lắm. Chị Vịnh đóng cửa hàng về ở với cha mẹ, chăm sóc cha mẹ.

Mẹ ngồi tựa thành giường. Bữa cơm nào cha cũng bắt mẹ ăn thịt, ăn cá. Chị gắp rau vào bát mẹ là cha gạt ra giận dỗi. Cha nói, mẹ cả đời ăn rau rồi chưa đủ sao; mẹ sống được bao lâu nữa mà bắt mẹ ăn rau; mẹ ăn rau vào no bụng sao ăn được thịt.

Mười sáu ngày mẹ không đi ngoài được. Mẹ lên cơn khó thở, nhức đầu. Hai cha con thuê xe chở mẹ lên bệnh viện. Ra về bác sĩ dặn cần cho bà chế độ ăn hợp lí. Bà ăn thịt ăn cá mà không ăn rau nên thành ra thế.

Chị nói, giờ phải cho mẹ ăn thật nhiều rau và uống nước nhiều.

Ăn kem cũng là uống nước. Cha đạp xe đi mua kem cho mẹ giữa trưa nắng. Cha mang về hai cái kem. Cái kem cho mẹ giá sáu nghìn, kem cho cha loại một nghìn. Năm 2017, cha ngồi bên mẹ mút chiếc kem có giá một nghìn đồng. Cha nói cha thích loại kem này. Năm tháng bần hàn ấy chưa bao giờ chấm dứt. Chị Vịnh không muốn cha mẹ biết mình buồn.

Cuộc đời mình coi như bỏ, chị nói, khi cuối cùng tiến bạc không làm cho cha mẹ ra khỏi được nỗi khổ.

Hè năm đó chồng và hai con lần đầu về quê.

Trước khi về mình đã nói trước với chồng cảnh nhà vợ ở quê như thế nào để anh không bị sốc khi về.

- Nhà em giống như mấy hàng bún ốc bún riêu cua ngoài ngõ đó.

- Anh biết rồi.

- Mình để mở vẻ chiếu vào anh ha, lỡ anh không chiu nổi thì mình vào luôn.

Cả nhà lên máy bay.

Đón gia đình cô út có đông đảo họ hàng con cháu hai bên nội ngoại. Bữa cơm đầu tiên rôm rả, ồn ào như đám cưới. Khách khứa tới xem mặt chồng bạn, coi hai đứa trẻ nói giọng miền Nam dễ thương. Tới mười giờ đêm thì cả nhà đi ngủ.

Vẫn là hai cải giường tre. Một giường cha mẹ ngủ bên bếp. Giường sát ngoài thếm nhà dành cho gia đình mình.

Cái giường đơn, trời mùa hè nóng ơi, bốn người không thể nằm được. Chống mình ghép hai cái ghế ở bàn uống nước lại thành chỗ ngủ.

Làm xong bữa sáng cho cả nhà, chống mình đi gánh nước. Sáu gánh nước thì đẩy bể. Kết quả là tối đó hai vai đau nhức không thể đặt đòn gánh lên được nữa và phải nhường việc đó cho vợ vào hôm sau.

Hai đứa nhỏ đòi ăn thịt gà. Vợ chồng mình đi khắp làng mới mua được một con gà trống.

- Mình về nha anh. - Mình ướm xem phản ứng của chồng sau năm ngày về nhà vợ.

- Sao lại về, anh sắp quen rồi.

Buổi chiều vợ chống ra ngô ngồi hóng gió, trước mặt là bãi bỏ và cánh đồng vừa qua mùa gặt.

- Sau này nghỉ hưu anh sẽ về đây làm giàu. - Chống mình nói.

Mình không hiểu chồng mình nói câu đó với ý gì. - Em không thấy à, đất đai mênh mang mà toàn bỏ hoang.

- Bây giờ người ta lại chỉ cấy một vụ chứ không phải hai như ngày trước đó anh.

- Tại sao cha mẹ không đào giếng để đến gần tám mươi tuổi rồi vẫn phải đi gánh nước hả em?

- Nhà nào cũng gánh nước mà anh. Anh hỏi em mới nghĩ, đúng ha, sao nhà mình không đào một cái giếng.

- Em nhìn xem, cả khu vườn ông bà có cây cối nào mang lại giá trị không? Về quê ngày nào cũng phải ra chợ mua rau. Mà rau cũng cũng nhập từ nơi khác đến. Sáng nay, anh qua năm nhà họ hàng chơi, cả năm nhà đều không có vườn rau.

- Đúng ha.

- Em không thấy vô lí à? Họ đi xa làm gì khi mà ngay quê nhà không thiếu đất làm ăn.

- Ở đây nắng quá nắng, mưa quá mưa, cái gì cũng quá nên làm gì cũng khó.

- Không phải vậy đâu em.

- Không phải vậy thì lí do gì?

Lẽ ra ông bà, cha mẹ đã không phải khổ đến mức vậy.

- Mọi người ở đây giờ vẫn khổ vậy mà anh. Không thay đổi là bao nhiêu.

- Thế mới đáng sợ. Ở đây có đất có sức người. Ở đây đang thiếu người làm mẫu.

Vợ chồng nói chuyện với nhau mà cứ như viết trên giấy, thấy cũng buồn cười, mình kiếm có dừng.

Hai mươi ngày ở quê vợ là hai mươi đêm anh ngủ trên hai ghế nhỏ ghép lại. Mình hỏi chồng còn dám về nữa không. Anh bảo sẽ về nhưng lần sau mang theo võng nằm đỡ đau lưng.

Mình chỉ cần vậy thôi. Còn chuyện đất thì bỏ hoang mà rau phải đi mua mình không bàn đến.