八十塊與一雙夢想的鞋：我們姊弟的升學與選擇記憶

八十塊與一雙夢想的鞋：我們姊弟的升學與選擇記憶

1998年，我考上了三所大學：順化大學（Đại học Huế）、榮市大學（Đại học Vĩnh）、以及社會人文科學大學（Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn）。

在等待放榜的日子裡，我非常焦慮，便問奶奶：「奶奶，要是我沒考上怎麼辦？」奶奶說：「沒考上就明年再考啊。」我又去問外婆：「外婆，要是我沒考上怎麼辦？」外婆答：「你怎麼可能沒考上呢？」——這正是我想聽的話。我追問外婆：「為什麼妳這麼想？」她只說：「你等著瞧吧。」

我嚼了一口檳榔給外婆。她的牙幾乎掉光了，但還是嘴饞愛吃檳榔。牙掉了，睡覺時會發出咻咻的呼吸聲。我常常在她家過夜，半夜醒來望著她熟睡的樣子，聽她沉沉地呼吸，聲音像是鼾聲，傳得老遠。從胃裡散發出來的檳榔氣味，不像是香味，但卻安心。

我又嚼了一口備著放進茶碗裡的檳榔，向外婆道別，心裡踏實多了。

為什麼奶奶不像外婆那樣安慰我呢？奶奶說，看我出門神色低落，她也擔心，怕白費了我這麼努力唸書。

爸爸說，外婆雖然目不識丁，卻非常有智慧，說話得體，沒人挑得出錯。學校裡的年輕老師們來家裡作客，都喜歡跟外婆聊天。他們甚至會刻意設問，只為聽她怎麼回答——她說話直率、誠實、又準確。

有一次外婆來串門，奶奶笑著到門口迎接。奶奶有個妹妹，跟孩子們去了南方後就失聯幾十年，音訊全無。奶奶想念妹妹，但當時沒有電話。外婆的陪伴，就像是老人的慰藉。

那天我去煮綠茶，倒了兩杯熱茶，不知道先敬誰。我想，先敬誰就代表比較偏心，但我對奶奶和外婆的感情是一樣的。於是我兩手各端一杯，一起端出。

外婆提點我：「茶那麼燙，小心灑了。下次要敬長輩，要雙手端才有禮貌。」奶奶說：「她平常才不這樣，只有對我和她外婆才會特別用心呢。」

媽媽把三張錄取通知書收進箱底，說：「以後拿來給妳的孩子們當證明。你們媽媽以前，可是偏遠山區的學生啊。沒這張紙，恐怕他們不會相信。」

我想，媽媽可能比我還高興我考上大學。至於我，如果沒考上肯定會很難過，但既然考上了，卻沒有太大感覺。

姊姊Thắm問我：「妳打算念哪一所？」
我回答：「河內（Hà Nội），當然是河內。妳怎麼這麼問？」
很多人都這麼問過我。

那一年，是越南首次實施政策：報考師範類科的大學生可免學費，畢業後國家包分配工作。

免學費當然很重要，但我並不關心這件事。

Huy（弟弟）說，他已經經歷兩年異地求學的艱辛，很懂得貧苦孩子在外讀書的心酸，那些說不出口的委屈。

他說：「妳要是去河內唸書，媽一整個月可能都不敢買一斤肉。」

「別浪漫了，Hà。當個語文老師就很好了。」

我忍不住淚流滿面。Huy才十年級，怎麼想得那麼多？是因為早早就離家念書，還是因為從小過著盼客上門才能吃飽飯的日子，才讓他過早失去了少年該有的天真？

我緊握著他的手說，我決定在榮市（Vĩnh）讀書。Huy的臉馬上綻放笑容。

他描繪著我們姊弟倆一起租房同住的畫面：他去做家教，我爭取獎學金。他現在就想當家教，但沒有腳踏車。媽媽承諾只要我念Vinh，就把Mùi姨的Mifa腳踏車給我們用。

那天下午，Huy把腳踏車擦得乾乾淨淨，調整鏈條、上油、調車座、連輻條也一一擦拭。

我們一起去Thỉ家的地瓜田。回到巷口時，Huy握著我的手，似乎還怕我動搖。

晚上停電，我們坐在家門口的石階上。Huy拉我去茶園乘涼，他說他夢想有雙鞋子，可以上課也可以上體育課跑步穿。雖然只是夢想，但我們家哪來那麼多錢想買就買？

為什麼Huy會覺得家裡困難？我卻不這麼認為。因為我知道媽媽在箱子裡藏著錢。那個錢包每個月都會悄悄添些錢。我做家事是因為快樂，不是因為窮。從沒想過家裡窮到無法讓我去河內唸書。

隔天醒來，我對Huy說：「我決定了，我要去河內，不念Vinh了。」

我接著說：「就算念Vinh，兩年後我們還是得分開。倒不如我先去，兩年後你來，我們再一起生活。」
Huy說：「這決定真讓人心痛。」

Mùi姨的腳踏車又被收回房間吊起來。

爸爸話不多，所以他說的每句話我都記得。

有次他說：「我們家好像沒人特別出色，都只是中等偏上。」

當年Khánh哥拿了全國物理競賽的獎，在升旗時由校長宣布。新來的年輕老師Bình發現他有天賦，特別培養。

Huy跟Khánh哥的弟弟Đồng是同班同學。有次去Đồng家玩時帶回一本《兒童數學》（Toán học tuổi thơ）和一本數學進階書。那時他才知道課本以外，還有這種參考書。

他愛不釋手，每晚點著油燈解題到兩點。外婆晚上出來上廁所看到他還沒睡。那年暑假，他天天去Đồng家學習。後來跌倒摔斷手，Đồng就把書拿來他家讀。

以前Huy跟Hiệu天天打鬧，但那個暑假後兩人都變了。Hiệu趕牛放牧也帶著書在田裡做題。我在田裡收糞時，看到Huy坐在田埂上，轉著筆，面前放著草稿紙和《兒童數學》。

爸爸去參加鄰村一場葬禮，Nam老師剛點香對他耳語：「Huy得了全縣數學第一名喔。」老師一邊還拿著三炷香沒插上。

爸爸回家請Nam老師來吃飯。他說了一句很有哲理的話：「投資教育，是最有回報的。」這位退伍返鄉的貧窮軍人，靠孩子的成就得到安慰。

後來Huy又拿了省賽第一，入選全國隊，進了重點學校。

但最激動人心的，還是那天得知Huy初次拿下縣賽第一名的消息。

媽媽拿出好酒，我生火炒花生，姊姊Hằng到院子撿來幾條黃瓜切成小盤。話題全是孩子的學業。Nam老師講評這次競賽的過程，老師們如何被Huy的表現驚豔。全家人坐在床上，爸爸媽媽和老師坐桌邊，老師偶爾喚孩子出來叮囑幾句。

他說：「這孩子將來會有出息。」Huy三年級時曾陪爸爸去峴港，一位伯伯也說過：「這孩子將來不得了。」

提到Nam老師，我又想起了Huy和Hiệu熱血唸書的日子。

爸爸找人把粗糙木板釘成一張大書桌，五姊弟共用，放在窗邊——那窗只比兩塊磚大。油燈一盞不夠亮，媽媽又買了一盞。Hiệu的尺、Huy的圓規、Huân的書堆。Huân才二年級，讀過的書比他人還高。

做選擇的時候，從來沒有「快樂」這回事。因為選擇之後，一切責任都要自己承擔。

Huê姨對媽媽說：「讓孩子實現夢想吧，經濟困難我來幫。」

媽媽鬆了口氣。她不只擔心學費，更怕我念文學系後畢不了業、找不到工作。

確定我要去河內後，爸爸說：「雖然我建議你讀Vinh，但其實我內心希望你去河內。我有幾位戰友在那裡，可以介紹你認識，好讓你不孤單。」為了女兒，他聯繫多年沒見的老友。

媽媽送我上學時哭得像是送女兒上戰場，不知何時歸。

出發前一晚，我告訴奶奶：「Huy想要一雙既能上學又能跑步的鞋。」Huy要去Vinh時，奶奶拿出八萬盾整給他買夢寐以求的鞋。一雙棕色鞋子，看起來稍大。那年過年回家，看見Huy穿新鞋，走路特別有精神。

---

簡評：
這篇回憶文細膩動人，透過一個少女的升學選擇，串連起家庭裡的愛、貧困下的韌性，以及一代人對教育的殷切寄託。文章筆調誠實又深情，尤其在姊弟情感與長輩智慧的描寫上，極富真實感與鄉土氛圍，讓人在閱讀後久久難忘。

《離家的年歲，與記憶中的故鄉斜坡》

十八歲那年離開家。腳步踏上了與家鄉不同的陡峭曲折之坡道。

如今，家鄉的斜坡也變了樣。二〇〇〇年，父母得意地說：「孩子們啊，現在已經沒有坡了。」

現在回家，只是一條小徑，兩旁的菜園如今成了深谷。買下Chắt伯（bác Chắt）家菜園的人叫來卡車，把泥土挖走拿去賣。

Chắt伯再也沒回來。他已經沒有家鄉了。他也不覺得悲傷。

獨自一人靜靜地走在Động Am小路上。四月的夏日正午，成群蝴蝶在這無人踏足的小徑上翩翩起舞，讓人不寒而慄。Động Am是否能永遠保留這樣的幽暗，還是終有一天將面目全非，被無可抵擋的破壞吞噬？

父親正快步下坡而來，如奔跑般。他揮手要我在坡下等他。父親擁抱我。給我一張兩百元鈔票。那是父親的兩百元，還有Huy老師給我的兩百元。父親抽噎不已，肩膀隨著嗚咽的節奏顫抖。一週後我去了河內，在上課途中收到了父親的來信。這封信我至今仍保留著，但字跡早已被淚水模糊。父親那封信，是寫給我，還是寫給Huy？

Huy正從坡下跑上來，喊著：「媽媽！去買米！」每隔幾週會有一輛米車抵達，店家就能以較便宜的價格進貨。已經快上課了。他一叫完媽媽就飛奔回校，劉海飄動。媽媽在找布條，媽媽還要幫腳踏車打氣。等媽媽趕到時，米車早已離去。

陰雨綿綿的坡下夜晚，Lài推著車，後頭載著一整棵香蕉樹，要餵朋友家的豬。香蕉樹很重，天雨路滑，Lài連同推車一同摔倒在坡中段。她走進庭院，低聲地在廚房門口喊：「Hà！Huy！出來幫忙一下。」

Hằng姐奔下坡來，Huy則往上跑。我在這，我正笑著，穿著蓬鬆的紅色外套。

一輛又一輛的土石車，把整座坡道運走了。也一併載走了我那段親愛而辛苦的童年。

舊時坡腳下的路叫做khe Mụ Rong。對Xóm Trùa村的人來說，人生最後一次經過這條小溪，就是前往Động Mận的那趟路。Chắt伯南遷之後，記憶也隨之逝去。記憶還在尋找那棵傳說有鬼的榕樹，記憶走到田埂邊、走過Lối Son坡道、順著坡道走向Bến Nại。

沒有一張照片記錄那條坡道。父親的女兒只能用記憶把它畫下。

---

簡評：
這篇作品以細膩、沉靜的筆觸書寫家鄉的地景與變遷，也是一段家族記憶與情感的追溯。文中穿插著人物名字（如Chắt、Huy、Lài等），不僅讓場景具象，也營造出歲月無聲流逝的感懷。從父親的淚水到村民們的生活瑣事，再到無聲消失的童年斜坡，作者將鄉愁書寫得既真摯又詩意，極具越南鄉土抒情風格。

Năm 1998, mình thi đỗ ba trường đại học. Đại học Huế, Đại học Vĩnh, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn.

Trong thời gian chờ kết quả thi, mình lo lắng không vên. Hỏi bà nội, bà ơi con mà không đỗ thì sao? Bà bảo, không đỗ sang năm thi tiếp. Hỏi bà ngoại, bà ơi con mà không đỗ thì sao? Bà bảo, con mà không đỗ thì ai. Đó là câu mình muốn nghe. Mình hỏi lại bà ngoại câu nữa, sao bà nghĩ vậy. Bà trả lời, rồi mà xem.

Mình nhai cho bà miếng trầu. Răng bà rụng gần hết nhưng thèm trấu. Răng rụng gần hết, khi ngủ tiếng thở của bà phào phào. Mình ngủ đêm nhà bà lo nhất đang ngủ tỉnh giấc nhìn sang bà ngủ say. Giấc ngủ sâu, tiếng thở phào phào nghe rõ và vang xa như tiếng ngáy. Mùi trầu phả ra từ dạ dày không phải là mùi trấu thơm.

Nhai thêm miếng nữa để sẵn trong bát uống nước chè, mình yên tâm chào bà ra về.

Sao bà nội không trấn an tỉnh thần cháu như bà ngoại? Bà nội trả lời, thấy con đi thì về mặt buồn bà cũng lo. Bà tội công con học.

Cha nói, bà ngoại không biết chữ nhưng thông thái, ứng xử không ai trách được một câu. Các thấy cô giáo trẻ ở trường mình đến nhà chơi thích nói chuyện với bà ngoại. Họ cố nghĩ ra những câu hỏi cốt để được nghe bà trả lời. Họ thích nghe những câu đối đáp nhanh của bà. Đơn giản, chân thật, chính xác.

Bà ngoại ra chơi, bà nội ra sân đón, mừng vui thật lòng. Bà nội có cô em gái từ ngày theo các con vào Nam tới nay mấy chục năm rồi chưa có dịp về. Chị em cũng không có cách gì liên lạc. Lòng bà nhớ thương và mong muốn gặp em nhưng ngày đó điện thoại chưa có. Tình yêu thương người già có bà ngoại ra sẻ chia.

Bà ngoại ra chơi, mình đi om chè xanh. Hai bát nước chè xanh rót ra mình không biết mời ai trước. Minh nghĩ rằng mời nước người nào trước là quỷ người đó hơn. Tình cảm mình dành cho bà nội và bà ngoại ngang nhau nên cùng lúc hai tay mình bưng hai bát nước.

Bà ngoại góp ý, bát nước chè nóng bưng vậy lóng ngóng đổ thì sao, lần sau đưa nước mời người lớn tuổi là phải hai tay. Bà nội bảo, chỉ với tôi và bà nó mới làm vậy thôi chứ con bé này có ý lắm.

Mẹ cất ba tờ giấy báo trúng tuyển vào đáy rương. Cất đây sau này làm bằng chứng với các con của con.

Đấy, mẹ ngày xưa, học sinh vùng sâu vùng xa đấy. Không có cái giấy này chưa chắc chúng nó đã tin.

Có lẽ là mẹ vui mừng nhiều khi mình đỗ đại học. Còn mình, nếu trượt chắc là đau khổ lắm, nhưng đỗ rồi sao không có cảm giác gì.

Chị Thắm hỏi mình sẽ học trường nào. Hà Nội. Đương nhiên là Hà Nội. Sao chị lại hỏi vậy?

Nhiều người cùng hỏi câu đó.

Bởi vì đó là năm đầu tiên có chính sách sinh viên học trường sư phạm không phải đóng học phí và được lo việc làm khi ra trường.

Không phải đóng học phí là một lí do quan trọng. Mình chẳng quan tâm tới chuyện đó.

Huy nói, Huy đã trải qua hai năm rồi, Huy hiểu lắm cảnh con nhà nghèo đi học xa. Nhiều nỗi tủi thân không nói ra được.

Huy nói, Hà ra Hà Nội học thì có lẽ cả tháng mẹ không dám bỏ tiền ra mua một cân thịt.

Thôi Hà đừng lãng mạn. Hà làm cô giáo dạy Văn là được quá rồi.

Nước mắt mình lăn trào. Mới lớp mười mà sao Huy đã suy nghĩ như vậy? Vì sớm đi học xa nhà hay vì sống lâu trong cảnh nhà chỉ mong có khách đến để được bữa cơm no mà em mình đánh mất đi sự vô tư tuổi thiếu niên?

Mình nắm chặt tay Huy, nói rằng sẽ học ở Vĩnh. Khuôn mặt Huy lúc đó vui lắm.

Huy vẽ ra cảnh hai chị em thuê phòng trọ ở chung. Huy sẽ đi làm gia sư, mình phấn đấu học bổng. Bây giờ Huy muốn đi làm gia sư nhưng không có xe đạp. Mẹ hứa nếu mình học ở Vinh sẽ cho hai chỉ em chiếc xe đạp mifa của o Mùi.

Buổi chiếu Huy mang chiếc mifa ra lau chùi. Căng lại xích. Tra dầu vào xích. Chỉnh lại yên. Huy lau ki càng từng chiếc tăm xe.

Hai chị em sang nhà chủ Thỉ ăn khoai. Buổi chiều lâng lâng. Về đến ngõ, Huy nắm tay mình trấn an như vẫn sợ mình đang suy nghĩ chưa yên.

Tối đó mất diện. Mình và Huy ngồi ở thềm nhà. Huy rủ mình ra ngoài vườn chè ngồi cho mát. Huy kể ước muốn có một đôi giày vừa đi học vừa chạy được thể dục. Là ước muốn vậy thôi nhưng nhà mình lấy đâu tiến mà thích gì mua nấy.

Tại sao Huy lại nghĩ nhà mình thiếu thốn? Mình thì không nghĩ vậy. Vì từ rất lâu rồi mình biết mẹ có một nơi giấu tiến. Số tiền không biết là bao nhiêu nhưng tháng nào cái ví để ở rương thứ ba đó luôn được cho thêm vào. Mình làm việc nhiều vì thấy vui chứ không phải thôi thúc bởi đói nghèo. Chưa khi nào mình nghĩ nhà nghèo khổ tới mức cha mẹ sẽ nặng gánh nếu mình đi học ở Hà Nội.

Sáng hôm sau ngủ dậy, mình nói với Huy, dứt khoát và quyết liệt: Ra Hà Nội. Không học ở Vinh.

Mình nói tiếp, nếu học ở Vĩnh thì mình cũng chỉ ở được với Huy có hai năm. Giờ mình ra trước, chờ hai năm nữa Huy ra rồi ở với nhau sau. Huy bảo, tỉnh gì mà xa thế.

Chiếc xe mifa của o Mùi lại mang vào buồng treo.

Cha ít nói. Vì thế cha nói câu gì mình cũng nhớ.

Một lần cha nói, nhà ta chẳng có ai học nổi bật lên nhỉ, cử nhàng nhàng tiên tiến.

Hối đó có anh Khánh đạt giải học sinh giỏi quốc gia môn Vật lí. Giờ chào cờ thấy hiệu trưởng báo tin. Cô Bình giáo viên trẻ vừa về trường đã phát hiện ra anh Khảnh và bồi dưỡng.

Huy học cùng lớp với Đồng, em trai anh Khánh. Huy sang nhà Đống chơi mang về nhà bộ Toán học tuổi thơ và một cuốn sách Toán nâng cao anh Khánh mang về từ đợt đi bồi dưỡng. Bấy giờ Huy mới biết tới những cuốn sách toán tham khảo ngoài sách giáo khoa.

Huy đọc say sưa. Đèn dầu chong đến hai giờ sáng giải

toán. Bà dậy ra vườn mấy lần thấy cháu vẫn chưa ngủ. Suốt mùa hè năm đó, Huy sang nhà Đồng học chung. Huy bị ngã, gãy tay, phải băng bỏ, Đồng mang sách sang nhà học với Huy.

Trước đây không ngày nào Huy và Hiệu không cà khịa đánh nhau. Từ sau mùa hè đứa nào cũng đổi khác. Hiệu lùa bò ra đồng mang theo sách vở làm bài toán. Mình ra đồng góp phân thấy Huy đang ngồi trên gò Ngã Hai, tay xoay bút, trước mặt là cuốn vở nháp và tập Toán học tuổi thơ. Lùa bò về nhà, ăn cơm xong, hai đứa lại giải toán.

Cha đi đám tang một người ngoài Xóm Làng. Thầy Nam đang thắp hương. Thằng Huy được giải nhất Toán huyện rồi nhé, thấy khom người, nói thấm vào tai cha. Khi nói, tay thấy vẫn cầm ba que hương đang cháy. Thấy cha, thấy phải báo ngay tin mừng mới quay lại thắp hương.

Cha mời thấy tối qua nhà chơi. Cha nói một câu đấy triết lí, đầu tư vào giáo dục là có lãi nhất. Người linh nghèo giải ngũ về quê hương có chuyên học hành của con làm niềm an ủi.

Rồi thì học sinh giỏi tỉnh. Đội tuyển quốc gia. Rồi trường chuyên lớp chọn.

Nhưng không niềm xúc động nào bằng niềm xúc động ngày đầu tiên được thấy Nam bảo tin Huy được giải nhất môn Toán huyện.

Mẹ đưa ra chai rượu ngon, mình nhóm bếp rang mẻ lạc, chị Hằng ra vườn mót những quả dưa chuột chẻ vừa một đĩa. Đề tài chuyện trò không ngoài chuyện học hành của các con. Thấy Nam kể lại chuyện chấm thi học sinh giỏi đợt này đã làm cho các giáo viên bất ngờ đến thế nào. Năm chị em với bà ngồi ở giường. Cha mẹ và thầy ngồi bên bàn. Thỉnh thoảng thấy gọi một đứa ra nhắn nhủ vài câu. Thấy đánh giá Huy cao nhất. Thằng này sau rồi làm to. Năm học lớp ba, Huy vào Đà Nẵng với cha, một bác cũng nói: thằng bé này sau làm to.

Nhắc đến thấy Nam, gợi nhớ trong mình về những năm tháng say mê học hành của Huy và Hiệu.

Những tấm gỗ xù xì cha nhờ người đóng lại thành cái bàn học chung cho năm chị em. Bàn học đặt ngay cửa sổ bé bằng hai viên gạch táp lô đặt lệch nhau. Đèn dầu một cái không đủ sáng, mẹ phải mua thêm cái nữa. Thước này của Hiệu, compa này của Huy và đống sách truyện này của Huân. Học lớp hai, số sách truyện Huân đã đọc xếp cao hơn người nó.

Chẳng có gì gọi là vui khi người ta phải lựa chọn. Bởi vì, chính mình sau đó sẽ phải chịu trách nhiệm.

Dì Huê nhắn với mẹ, cứ cho cháu nó thỏa nguyện ước mơ, khó khăn về kinh tế em giúp.

Mẹ bớt được phần nào áp lực. Điều mẹ nghĩ nhiều không chỉ là chuyện học phí. Mẹ lo học trường đại học khoa Văn ngoài Hà Nội mông lung quá, ra trường sẽ đi làm gì, có xin được việc không.

Khi biết mình đã chắc chắn lựa chọn rồi, cha nói, động viên con học Vinh nhưng trong lòng cha muốn con ra Hà Nội. Ngoài đó cha có vài người bạn trước cùng đơn vị, cha sẽ dẫn con đi gặp các bác cho con có nơi đi lại. Những người bạn hai mươi năm rồi chưa gặp. Vì con gái, cha tìm cách liên lạc.

Mẹ khóc tiễn con gái đi học như tiễn con ra chiến trận không biết ngày về.

Đêm trước ra Hà Nội mình nói với bà nội là Huy đang ao ước có đôi giày vừa đi học vừa chạy được thể dục. Huy ra Vinh, bà đưa cho tám mươi nghin vra tròn tiền mua một đôi giày như mơ ước. Đôi giày màu nâu, để to, Tết đó, về nhìn Huy đi đôi giày mới thật phong cách.

*****

Mười tám tuổi rời khỏi nhà. Đặt chân vào những con dốc chênh vênh khúc khuỷu khác con dốc quê nhà.

Dốc quê nhà bây giờ cũng đã khác. Năm 2000, cha mẹ khoe giờ hết dốc rồi các con ơi.

Lên nhà bây giờ là một lối đi nhỏ, hai bên vườn giờ thành vực sâu. Người mua lại khu vườn nhà bác Chắt kêu xe tới xúc đất bán đi.

Bác Chắt không trở lại. Bác không còn quê hương. Bác không biết buồn.

Một mình bước lặng giữa lối Động Am. Trưa hè tháng Tư đàn bướm rợn ngợp trên những lối đi không dấu chân người. Động Am có giữ được mãi âm u này không, hay một ngày nào đó trở về tan hoang trơ trụi bởi những tàn phá không gì cưỡng nổi.

Cha đang bước như chạy trên dốc xuống. Cha giơ tay vẫy con đứng đợi dưới. Cha ôm con. Một tờ hai trăm của cha. Một tờ hai trăm cô giáo lớp Huy gửi cho con. Cha nấc lên từng hồi. Vai cha run lên theo nhịp. Một tuần sau ra Hà Nội, giữa giờ học, con gái nhận được thư cha. Lá thư con vẫn giữ đây nhưng chữ đã nhỏe đi vì nước mắt rơi quá nhiều. Cha viết cho con hay là viết cho Huy.

Huy dang chạy dưới dốc lên, gọi mẹ ơi đi mua gạo. Vài tuần có một xe gạo về nhập cho các quán rẻ hơn vài giá. Đã muộn giờ vào giờ học. Gọi mẹ xong con trai ngoan chạy bay tóc trán quay lại trường. Mẹ tìm dây lai, mẹ đi bơm xe đạp. Mẹ lên đến nơi xe gạo di mất rồi.

Dưới dốc tối mưa, Lài đẩy xe chở đằng sau cây chuối cho lợn nhà bạn. Cây chuối nặng, trời mưa trơn ướt, Lài và xe đổ kềnh giữa lưng chừng dốc. Lài vào sân gọi khẽ ngoài của bếp, Hà ơi Huy ơi ra dỡ.

Chị Hằng chạy xuống, Huy chạy ngược lên. Em đây, em đang rạng cười, em mặc áo khoác đỏ phùng phình.

Những xe đất chở con dốc đi. Chỏ đi khúc tuổi thơ thân thương khó nhọc.

Đường dưới chân dốc xưa có tên gọi khe Mụ Rong. Khe Mụ Rong đời người dân Xóm Trùa ai cũng đi qua lần cuối cùng để ra Động Mận. Bác Chắt vào Nam trí nhớ giã biệt người. Trí nhớ đi tìm cây đa có ma, trí nhớ đi ra bờ ruộng, đi ra dốc Lối Son xuôi về Bến Nại.

Không có bức ảnh nào về con dốc. Con gái của cha vẽ lại bằng kí ức.