Cho em hỏi tên thầy Phan Thúy Hà dịch sang tiếng Trung là 潘翠霞 hay 潘翠河 được không ạ?
---
### 閱讀潘翠霞新書：後戰爭時代的書寫
Đọc sách
mới của Phan Thúy Hà:
Văn thời hậu chiến
近日，全國熱烈慶祝「南方解放、國家統一五十週年」。半個世紀，說長不長，說短不短。這是一個近百年來連年戰亂的國度，戰爭如夢魘般揮之不去，想遺忘也遺忘不了，尤其對那些曾親歷其境的人。
前幾日，住家附近一位「勝方」老兵感嘆道：得等我們這代人都走了，沉入幽冥之境，只剩下那些對槍砲一無所知的年輕人，也許那時才不會像這回紀念活動那樣震耳欲聾。提起戰爭，令人畏懼，有何可自豪？
然而，仍有人對戰爭懷有深重情結──潘翠霞（**Phan Thuý Hà**）。
在我與許多讀過她書的人心中，她不是文學家，而是歷史記錄者。她所記述的歷史，與我們慣見的正統歷史、官方史截然不同。不是那種單向敘事、非我即敵、勝利光榮的敘述，也不是那些在教科書裡或熱鬧學術研討會中、只為贏得掌聲而存在的講稿。
潘翠霞筆下的歷史，源自真實人物、真實事件，涵蓋各方觀點，尤其揭示那些官方史故意略過、掩藏的民族與個人悲劇。她用文字書寫戰爭真相，但絕非我們過去數十年所熟悉的那種「正統文學」（**văn học phải đạo**），亦即文學家黃玉獻（**Hoàng Ngọc Hiến**）所命名、文學家阮明珠（**Nguyễn Minh Châu**）所挽歌的「宣傳式文學」，那種充滿「我們勝利、敵人失敗」口號與革命英雄主義的虛構寫作，是為政宣而生的文藝。
像《地島》（**Hòn Đất**）、《士兵的足跡》（**Dấu chân người lính**）、《持槍的母親》（**Người mẹ cầm súng**）、《天空之域》（**Vùng trời**）、《我們在貢果島》（**Chúng tôi ở Cồn Cỏ**）、《曼與我》（**Mẫn và tôi**）、《九龍激浪》（**Cửu Long cuộn sóng**）等作品，傳遞的多是單一（革命）觀點，「我們勝利、敵人潰敗」的敘述，如今冷靜再讀，已難引共鳴。因為這些作品終究是虛構、失真、偽飾的產物。
潘翠霞則選擇了另一條路──以非虛構文學（**văn học phi hư cấu**）重構生活、人物與戰爭本質。她不逃避、不添油加醋、不摻雜私人情感與立場。她的書不是創作性作品，而是遠離正統書寫的文字實錄。
她像一位非專業史家，埋首筆記、逐字記錄，記下那些即將凋零的見證者的真實話語──若再晚幾年，或許這些人早已不在人世，或失去記憶。
這種「文史合一」的非虛構作品，乍看樸實甚至略顯乾燥，但一旦深入閱讀，便難以自拔。讀著讀著，心底湧起無盡悲哀、痛苦與憐憫，只能停下來深嘆一聲，為這片土地、這些人民，特別是那些被時代捲入災難旋渦中的人。
她的戰爭書寫，如《別說出我的名字》（**Đừng kể tên tôi**）、《我是我父親的女兒》（**Tôi là con gái của cha tôi**）、《你們的片段》（**Những trích đoạn của các anh**），以及最新的《那些年月》（**Những ngày tháng năm**），立刻讓人聯想到這些詩句：「想從兵燹事開端/無定河邊骨滿乾」（阮攸／**Nguyễn Du**），或「想到底/每場戰爭/無論誰勝/人民皆敗」（阮維／**Nguyễn Duy**）。
潘翠霞寫不出那樣濃縮凝鍊的詩句，但她的每一頁非虛構書寫，都是戰爭恐怖的鐵證。她的作品，宛如黃德（**Huy Đức**）的《勝利者的一方》（**Bên thắng cuộc**），曾令不少官方史家尷尬無語。可惜，如今未見黃德為《那些年月》寫上幾句推薦，如他曾為前幾本書所做。
她的這些年鑑式作品，如《別說出我的名字》、《那些年月》，幫助讀者重新認識、準確認知這場由黎筍（**Lê Duẩn**）稱為「南北內戰」的21年之爭。過去長期存在的粉飾、虛偽、片面敘述，如今在真實面前無所遁形。潘翠霞的文字，就是「真實、真實、還是只有真實」。
或許某天，「歲月遠去，戰爭沉寂，革命不再嘶吼」，我們也不再需要那些所謂的紀念了。因為，只要回憶戰爭，人們便會發顫，只盼那場災難永不再來──到那時，潘翠霞的書，或許已完成它的使命。
她寄來的《那些年月》書封上，有一行極細小的字，如螞蟻般排列，若不仔細看根本不會注意到──「這是關於戰爭的最後一本書」。或許她已對這個眾作家避之唯恐不及的題材感到疲憊。這對讀者而言，既是遺憾，也許也是來自其他原因的無奈。
我注意到，書封乍看之下沒有作者名，再三端詳，才發現角落隱約寫著「山溪」（**Sơn Khê**）的小字，幾乎看不清楚（我附上照片，可與她先前書封相比）。能出版《那些年月》，或許是一次漫長痛苦的過程？那行如螞蟻般的字，也許正是那段過程的縮影？
潘翠霞的那些書照。作者自攝
名字雖然幾近抹去，但我相信，這位來自河靜省（**Hà Tĩnh**）嬌小女子與她的書，將深深銘刻在這片土地的文學史上──與那種「正統文學」、「宣傳文學」不同，她的作品不會被遺忘。
在我們這片土地上，要寫出真誠的文學，實在太難了。
---
如需排版為出版格式或進一步加工處理，請告訴我。
Đọc sách mới của Phan Thúy Hà: Văn thời hậu chiến
Vừa mới đây, cả nước nhộn nhịp kỷ niệm 50 năm “ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước”. 50 năm, nửa thế kỷ trôi qua, dài dặc mà như thoáng chốc. Một nước gần thế kỷ đánh nhau hết cuộc này cuộc khác, chiến tranh như nỗi ám ảnh, muốn quên cũng chả được, nhất là những người đã trải qua nó.
Hôm trước, bác cựu binh “bên thắng cuộc” gần nhà tôi ngậm ngùi bảo, phải đợi thế hệ tôi và ông chết đi, trôi vào cõi âm u, chỉ còn bọn trẻ không biết gì về súng đạn bom thì may ra mới bớt ùng oàng như vừa rồi. Nhắc tới chiến tranh, hãi lắm, tự hào làm gì.
Vậy nhưng vẫn có người nặng nợ về chiến tranh – cô Phan Thúy Hà.
Trong suy nghĩ của tôi và nhiều người từng đọc sách của Hà, cô không phải nhà văn, mà là người chép sử. Sử được Hà chép/ ghi/ biên lại hoàn toàn khác với thứ sử chính thống, sử quốc doanh, một chiều, ta thắng địch thua, vinh quang, vẻ vang… mà ta thường đọc trong sách giáo khoa dạy học trò, trong những hội nghị hội thảo rùm beng đầy thỏa mãn, những diễn văn mua vài tràng vỗ tay.
Sử trong sách Hà được lấy từ sự thật, con người thật, từ mọi chiều mọi góc, nhiều nhất là từ những bi kịch của dân tộc cũng như cá nhân mà sử quốc doanh cố tình lờ đi, giấu kín. Sự thật chiến tranh được Hà dùng văn chuyển tải, nhưng không phải thứ văn ta thường đọc suốt mấy chục năm qua, thứ văn mà cụ Hoàng Ngọc Hiến đặt tên “văn học phải đạo”, cụ Nguyễn Minh Châu từng đề nghị “ai điếu cho nền văn nghệ minh họa”, ta thắng địch thua, chủ nghĩa anh hùng cách mạng, được hư cấu, tưởng tượng đúng theo tinh thần của tuyên giáo tuyên huấn.
Những “Hòn Đất”, “Dấu chân người lính”, “Người mẹ cầm súng”, “Vùng trời”, “Chúng tôi ở Cồn Cỏ”, “Mẫn và tôi”, “Cửu Long cuộn sóng”… chỉ cung cấp cho người đọc cách nhìn phải đạo (cách mạng), thiên lệch, về ta thắng địch thua; giờ bình tĩnh đọc lại thấy khác xa sự cảm nhận thuở trước. Người ta không mặn mà nữa bởi nó là sản phẩm của trí tưởng tượng, hư cấu, giả tạo.
Phan Thúy Hà đi theo con đường khác: Dùng văn học phi hư cấu dựng lại cuộc sống, con người, bản chất chiến tranh đúng như vốn có, không né tránh, không thêm thắt hư cấu, nhất là không để cảm xúc, thái độ, suy nghĩ cá nhân mình can thiệp vào, chen vào. Sách của Hà không phải dạng sáng tác, không giống thứ văn chương phải đạo rất phổ biến lâu nay.
Hà như người làm sử không chuyên, cặm cụi ghi chép, biên lại tỉ mỉ, người thật việc thật, chuyện thật từ những nhân chứng – những chứng nhân có khi chỉ chậm vài ba năm nữa không còn tồn tại trên cõi đời này, hoặc trí nhớ trở về số 0.
Sách viết về chiến tranh qua sự “chép sử – biên văn” của Hà thoáng đọc cảm thấy khô khan, dính vào rồi thì không dứt ra được. Chỉ có thể tạm ngưng con mắt khi lòng dậy lên nỗi buồn, khổ đau, thương xót, buông tiếng thở dài, thương cho đất nước, con người, nhất là những người bị đẩy, bị cuốn vào vòng xoáy dữ dội, tang thương.
Những cuốn sách biên chép phi hư cấu, văn là sử, sử là văn của Hà về chiến tranh, như “Đừng kể tên tôi”, “Tôi là con gái của cha tôi”, “Những trích đoạn của các anh”, và mới nhất “Những ngày tháng năm” gợi ngay những lời đau xót “Ngẫm từ dấy việc binh đao/ Đống xương Vô Định đã cao bằng đầu” (Nguyễn Du), “Nghĩ cho cùng/ mọi cuộc chiến tranh/ Phe nào thắng thì nhân dân đều bại” (Nguyễn Duy).
Hà không làm được thơ đúc rút cô đọng về chiến tranh như vậy, nhưng những cuốn sách, trang viết phi hư cấu về chiến tranh của Hà đã thành dẫn chứng ghê gớm về sự khủng khiếp của chiến tranh. Chúng na ná như “Bên thắng cuộc” của Huy Đức, từng khiến nhiều nhà sử quốc doanh phải bẽ bàng. Thật tiếc lúc này không có Huy Đức viết vài dòng về “Những ngày tháng năm” như anh từng làm ở mấy cuốn trước.
Những biên niên sử “Đừng kể tên tôi”, “Những ngày tháng năm”… giúp người đọc làm cuộc nhận thức lại một cách chính xác về chiến tranh, cuộc nội chiến (chữ dùng của ông Lê Duẩn) Bắc – Nam 21 năm trời. Bao nhiêu màu mè, giả dối, tô vẽ, một chiều từng tồn tại lâu nay bị phơi bày bởi sự thật. Văn của Phan Thúy Hà là sự thật, sự thật, sự thật.
Rồi sau này, “năm tháng qua đi, những cuộc chiến tranh sẽ im ắng dần, những cuộc cách mạng sẽ thôi gào thét”, không cần gợi chiến tranh bằng những kỷ niệm này nọ nữa bởi người ta cứ nhớ tới chiến tranh lại rùng mình ghê sợ, cầu mong nó đừng bao giờ xảy ra, thì có lẽ sách của Phan Thúy Hà đã hoàn thành nhiệm vụ.
Trên bìa cuốn “Những ngày tháng năm” Hà vừa gửi cho tôi, có dòng thẳng hàng chữ nhỏ li ti như con kiến, nếu không để ý sẽ chẳng thấy, rằng “cuốn sách cuối cùng về chiến tranh”. Có lẽ tác giả đã quá mệt mỏi về thứ mà các nhà văn muốn né tránh này. Đó là sự buồn, thiệt thòi cho bạn đọc. Và có thể sự mệt mỏi do nguyên nhân khác.
Tôi để ý, bìa sách thoạt nhìn như không có tên tác giả, săm soi mới thấy cái tên Sơn Khê nhỏ xíu, mờ nhạt, như có như không (ảnh chụp kèm theo để so sánh với những cuốn trước). Ra được “Những ngày tháng năm” là cả sự đoạn trường, vất vả? Dòng chữ con kiến có thể sinh ra từ đây chăng?
Những cuốn sách của Phan Thuý Hà. Ảnh chụp của tác giả
Cái tên cũng mất, nhưng tôi bảo đảm cô gái Hà Tĩnh bé con con ấy và những cuốn sách của cô sẽ bám chắc khừ, in đậm mãi trong nền văn chương xứ này về sau, chứ không như thứ văn chương phải đạo, minh họa.
Làm văn tử tế ở xứ ta khó vô cùng.
沒有留言:
張貼留言
注意：只有此網誌的成員可以留言。